'Op oudjaarsnacht draaien de SEH (spoedeisende hulp, -red.) en huisartsenposten overuren. Dat is al een reden om vuurwerk te verbieden. De slachtoffers zijn niet eens altijd de mensen die het vuurwerk afsteken. Negen op de tien keer gaat het om personen die toevallig in de buurt zijn.’
Dat wordt hoog tijd vindt Koops. ‘Ik ken veel mensen die in de zorg werken. Voor hen is oudejaarsavond echt een verhaal apart. Het is moeilijk dat de schade die wordt veroorzaakt gewoon kan worden voorkomen. Ik vind dat het Rijk nalatig is geweest in deze kwestie. Tijdens corona was het al verboden vuurwerk af te steken. Dat dit landelijk niet is doorgezet, is een gemiste kans,’ stelt zij.
Burgemeester Halsema van Amsterdam deed begin dit jaar al een dringend beroep op het kabinet om met een landelijk verbod te komen. Amsterdam hanteert een vuurwerkverbod, maar zoals de algemene situatie nu is, is volgens haar niet te handhaven. Dat komt doordat elke gemeente eigen regels hanteert. Die variëren van vuurwerkvrije zones tot helemaal niks verbieden. Terwijl het draagvlak voor een vuurwerkverbod groot blijkt. In 2015 was de helft (49 procent) van de bevolking voor een verbod. Inmiddels is dat gegroeid naar twee op de drie Nederlanders, ofwel 65 procent van de bevolking, blijkt uit onderzoek in opdracht van Binnenlands Bestuur.
Landelijk verbod
PvdA-raadslid in Dronten Sandra Nobel vreest dat een landelijk verbod nog jaren gaat duren. ‘Ik denk niet dat wij als gemeenten daarop moeten wachten. Wij zijn in onze fractie in gesprek over dit onderwerp, maar we zijn onderling verdeeld. Niet vanwege het vuurwerk zelf, maar vanwege de handhaving van eventuele vuurwerkvrije zones. Toch moeten we daar iets op verzinnen. Het vuurwerk geeft in mijn ogen te veel overlast aan mens en dier. Daarbij is de belasting voor de gezondheidszorg enorm en ook de materiële schade door het wangedrag is mij een doorn in het oog.’
Het vuurwerkverbod landelijk beleid maken, zou inderdaad het beste zijn, meent ook Vera van Vuuren, raadslid in Schagen. ‘Maar als gemeente moet je wel verantwoordelijkheid nemen als beleid uitblijft. Het college in Schagen heeft het besluit genomen vuurwerkvrije zones aan te wijzen rondom kerken, scholen, kinderboerderijen en zorginstellingen.’
‘Mensen die niet met vuurwerk overweg kunnen, mogen gewoon losgaan'
De vuurwerkschade bedroeg vorig jaar rond de 10 miljoen euro voor particulieren, volgens de verzekeringsbond. De schade aan openbare gebouwen en plekken is dan nog niet meegerekend. ‘Mensen die niet met vuurwerk overweg kunnen, mogen gewoon losgaan in Nederland,’ zegt Koops. ‘Behalve de schade aan mensen en materiële schade is er ook schade bij dieren die extreem gestrest raken van het vuurwerk.’
Het gaat dan niet alleen om huisdieren. Wilde vogels hebben in een straal van zo’n 10 kilometer last van vuurwerk. Dat blijkt uit recent onderzoek van de Universiteit van Amsterdam. Ganzen zijn ruim tien dagen na het afsteken van vuurwerk langer bezig met voedsel zoeken dan normaal. Die tijd hebben ze blijkbaar nodig om de verloren energie aan te vullen of te compenseren voor het onbekende gebied waarin ze al vluchtend terecht zijn gekomen.
‘Als je dit allemaal bij elkaar optelt, is het bijna onverdedigbaar dat wij het afsteken van vuurwerk met zijn allen nog grotendeels toestaan,’ stelt Luna Koops.
Alternatief oudjaar
Sandra Nobel meent dat er genoeg alternatieven voor vuurwerk bestaan. ‘Ik vind vuurwerk persoonlijk erg mooi, maar de gevolgen zijn te groot. Vuurwerk moet en kan vervangen worden door andere vormen van spektakel zoals een centraal georganiseerde droneshow.’
‘In veel andere landen ligt de nadruk meer op het samen vieren van de jaarwisseling en minder op het vuurwerk. Zoals in New York,’ vult Koops aan. ‘Het kan echt anders en toch mooi zijn. Denk aan de shows bij de Erasmusbrug in Rotterdam of op de Keizersgracht in Amsterdam. Samen met een hele stad kan je op een fantastische manier het jaar afsluiten. In Zwolle weten we nog niet wat we gaan doen. We willen dat samen met de inwoners bepalen en een participatietraject starten. Zwollenaren kunnen dan zelf hun viering invullen.’
Regio speelt een rol als het gaat om vuurwerk. Gemiddeld steekt zo’n 11 procent van de inwoners vuurwerk af. In het oosten en noorden van het land is het afsteken van vuurwerk een stuk gangbaarder dan in de rest van het land. In Noord-Nederland steekt zo’n 17 procent vuurwerk af en ongeveer 15 procent van de inwoners in Oost-Nederland doet dat ook.
Carbid schieten valt onder een andere noemer, legt Koops uit. ‘Dat is veiliger, omdat mensen daar op een zorgvuldiger manier mee omgaan. Bovendien kan carbid schieten alleen op de daarvoor aangewezen gebieden. Daar zal geen verbod op komen.’
‘Vuurwerk afsteken vind ik zonde van het geld, maar een verbod erop vind ik te ver gaan.'
Bart van Wijk is raadslid in de gemeente Waadhoeke. Hij geeft aan dat het vuurwerkverbod in zijn gemeente nog geen onderwerp van discussie is. ‘Vuurwerk afsteken vind ik zonde van het geld, maar een verbod erop vind ik te ver gaan. Vrienden van mij beleven er elk jaar veel plezier aan, zowel aan het afsteken van vuurwerk als aan het carbid schieten.’
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten verwacht dat steeds meer gemeenten dit jaar in de richting van een vuurwerkverbod gaan, zei de vereniging begin dit jaar aan Binnenlands Bestuur. Uit onderzoek van de NOS blijkt dat vorig jaar twaalf gemeenten in Nederland een verbod hanteerden en nog eens een dozijn dat in ieder geval overwegen. In 2020 dachten nog maar zes gemeenten aan een verbod op het afsteken van vuurwerk door particulieren.
Twee decennia vuurwerkdiscussie
Tijdlijn
Januari 2001: Politie- en brandweerchefs bepleiten een landelijk vuurwerkverbod na de brand in café ’t Hemeltje in Volendam.
Januari 2008: Deelraadsleden willen een vuurwerkverbod voor de Amsterdamse binnenstad na een grote brand aan de Herengracht.
December 2008: Oogarts Tjeerd de Faber van het Oogziekenhuis in Rotterdam bepleit een landelijk vuurwerkverbod.
December 2009: Kamerleden verwerpen een plan van GroenLinks voor vuurwerkvrije straten.
Januari 2012: Dertig raadsleden en wethouders uit verschillende gemeenten vragen het kabinet om de mogelijkheid voor een lokaal vuurwerkverbod.
Januari 2014: De Amsterdamse burgemeester Eberhard van der Laan wil het afsteken van vuurwerk indammen. ‘Ik wil de vuurwerktraditie niet afschaffen, maar het moet wel leuk blijven.’
Januari 2015: Na een brand in de binnenstad van Alkmaar wil burgemeester Piet Bruinooge ‘stoppen met dat vuurwerkgedoe’. Ook nu valt oogarts De Faber hem bij: 'Deze nacht leek meer op oorlogsheelkunde dan op oogheelkunde.'
Januari 2017: De korpschef van de Nationale Politie, Erik Akerboom, wil een verbod op zwaar vuurwerk.
December 2017: De Onderzoeksraad voor Veiligheid wil een verbod op knalvuurwerk en vuurpijlen.
Maart 2018: VVD-Kamerlid Erik Ziengs reageert woedend op een uitgelekt kabinetsplan voor een verbod in stadscentra. Dankzij steun van coalitiepartners CDA en D66 gaat het van tafel.
Mei 2019: Korpschef Akerboom bepleit weer een landelijk verbod, samen met de burgemeesters van de vier grote steden.
Oktober 2019: Het kabinet geeft ruimte voor lokale verboden. Akerboom waarschuwt voor een onoverzichtelijke ‘lappendeken’.
Januari 2020: Na een dodelijke brand in Arnhem en agressie tegen agenten sorteert premier Rutte voor op maatregelen: 'We kunnen niet op de oude voet door.'
Februari 2020: Na Rotterdam wil de gemeenteraad van Amsterdam een vuurwerkverbod in de stad.
Maart 2020: CDA en VVD omarmen een landelijk verbod op zwaar knal- en siervuurwerk. Dit gaat nog datzelfde jaar in.
1 januari 2023: 25 slachtoffers in het Rotterdamse Oogziekenhuis, oogarts De Faber spreekt van ‘een ouderwetse horrornacht.’
Bron: Het Parool