De uitvoering van de asielopvang mag dan vooral lokaal en provinciaal liggen, in Den Haag en Brussel worden de grote beslissingen over de asielproblematiek genomen. Of er een humane migratiedeal met Tunesië gaat komen en waarom de Spreidingswet niet gaat doen waarvoor hij bedacht is, lees je in deze Uit de Kamer.
Omstreden migratiedeal
Al jarenlang worden fracties bij asiel en migratie voor dilemma’s gesteld. Aan de ene kant wil je als PvdA een uitgestoken hand bieden aan mensen in nood die hier hun toevlucht zoeken. Aan de andere kant moet je streng zijn voor mensen die geen recht op verblijf in Nederland hebben. Dat is zelden een zwart-wit keuze. Naast de juridische kant van het verhaal heb je bijvoorbeeld de menselijke maat die niet uit het oog verloren moet worden.
Bij de migratiedeal met Tunesië wordt duidelijk hoe die twee op gespannen voet staan. Zoals bekend proberen jaarlijks vele duizenden mensen met wrakke bootjes de oversteek van Noord-Afrika naar Europa te maken. Alleen al vanwege het gevaar voor de migranten zelf is dat onwenselijk. Tel daar de mensenhandelaren die profiteren en de Zuid-Europese landen die deze migranten, die vaak geen recht op verblijf hebben, moeten opvangen, bij op en je ziet het dilemma.
De migratiedeals bieden daar in theorie een uitweg voor. In ruil voor financiële compensatie worden migranten tegengehouden en wanneer ze de oversteek hebben gemaakt teruggenomen. Het plan is dat in asielcentra aan de buitengrenzen van de EU snel besloten gaat worden wie kans op verblijf in de EU heeft en wie niet. De mensen zonder recht op verblijf moeten dan terug naar het land waar ze uit vertrokken zijn.
Piri: Zonder aanvullende eisen zal migratiedeal alleen maar meer ellende veroorzaken
Ongeveer de helft van de migranten, die dit jaar in Italië arriveerden, kwamen uit Tunesië. Tunesië zelf zit in een diepe financiële crisis en kan wel wat steun van de EU gebruiken. De EU is bereid die steun te bieden als Tunesië ervoor gaat zorgen dat de migratie afneemt en migranten die vanuit Tunesië zijn vertrokken terugneemt. Ook als het geen Tunesiërs zijn.
Hoewel de meeste partijen in de Tweede Kamer begrijpen dat migratiedeals nodig zijn, is er veel kritiek op deze deal. Kati Piri stelde dat door een deal met Tunesië te sluiten tegelijkertijd ook een regime wordt ondersteund, dat de mensenrechten schendt. Zij wijst erop, dat president Kais Saied sinds hij aan de macht is, de democratie steeds verder aan het ondermijnen is. Zo worden oppositieleden en journalisten opgesloten en moedigt hij klopjachten op zwarte migranten aan. De vraag is dan ook of Tunesië wel veilig genoeg is om migranten uit sub-Sahara-Afrika terug naar toe te sturen.
Piri: ‘Als je repressie beloont met steun aan het regime, zullen steeds meer jonge Tunesiërs geen uitweg meer zien en naar Europa willen komen.’ Ook Europarlementariër Thijs Reuten vindt dat de EU geen afspraken moet maken met ‘een corrupte president die het parlement buitenspel zette’. Zowel hij als Piri vragen om een deal, waarin ook afspraken worden gemaakt over mensenrechten, de rechtsstaat en democratie.
Daarom diende Piri een motie in om scherpe voorwaarden te stellen aan de deal met Tunesië. Alleen als de democratie in ere wordt hersteld, politieke gevangen vrijgelaten worden, repressieve maatregelen tegen migranten verboden worden en het VN-vluchtelingenverdrag wordt nageleefd, zou de deal door moeten gaan. Helaas blokkeerde de rechtse meerderheid de motie en ligt het in handen van het Europees parlement. Zij bespreken binnenkort hoe de migratiedeal eruit moet komen te zien.
Spreidingswet die niet echt zal spreiden
In de discussie rond het oplossen van de opvangcrisis gaat het er nu al een hele tijd over: de spreidingswet. Om ervoor te gaan zorgen, dat de opvang van asielzoekers beter over Nederland verdeeld wordt, is bij gebrek aan vrijwillige oplossingen wetgeving nodig. Het heeft dus even geduurd, maar er ligt nu een voorstel op tafel. Volgens de Spreidingswet moeten gemeenten samen de benodigde opvangplaatsen regelen. Elke gemeente moet zelf plannen maken. Als die bij elkaar opgeteld genoeg opvangplaatsen opleveren, is er geen probleem.
Maar wanneer het niet lukt, treedt een ingewikkeld proces in werking: eerst krijgen provincies de opdracht om plekken bij hun gemeenten te gaan zoeken. En als dat ook niet lukt gaat de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Van der Burg de knoop doorhakken en de provincies en gemeenten plannen voor opvang opleggen. Om het nog wat ingewikkelder te maken krijgen gemeenten voor de opvang per asielzoeker een financiële bonus, die weer afhankelijk is van het moment, waarin de gemeente ruimte voor opvang aanbiedt. Met de laagste bonus voor gemeenten, die niet vrijwillig opvangplaatsen hebben voorgesteld.
De Spreidingswet is ingewikkeld en waarschijnlijk ineffectief
De aftrap van de parlementaire behandeling van het wetsvoorstel was een schriftelijke vragenronde van de Kamer gericht aan de staatssecretaris. In een gezamenlijke inbreng namens de PvdA en GroenLinks uiten Kati Piri en Suzanne Kröger zorgen over het wetsvoorstel. Zij onderschrijven het doel van dit wetsvoorstel om via een wet te komen tot een evenwichtigere verdeling van asielzoekers over gemeenten, maar vragen zich af of dat met deze wet gaat lukken.
Zo wijzen PvdA en GL onder andere op de twijfel die de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en het Interprovinciaal Overleg (IPO) hebben bij de uitvoerbaarheid van de wet. Ook vragen Piri en Kröger zich af of de verschillende bonussen in verschillende fases er juist niet toe leiden dat gemeenten zo lang mogelijk blijven afwachten. Zowel de Raad van State als de VNG vrezen dat de systematiek van bonussen de solidariteit tussen gemeenten aan gaat tasten en dat de bonussen eerder voor competitie dan voor samenwerking tussen gemeenten zullen zorgen.
De vraag is dus of dit systeem er niet juist voor zorgt dat vooral armlastige gemeenten, die de bonus nodig hebben, eerder zullen instemmen met het creëren van opvangplekken, terwijl de rijkere gemeenten rustig kunnen afwachten of zij al dan niet gedwongen gaan worden. Hoe voorkomt de regering dat de asielopvang zich blijft concentreren in de relatief arme regio’s van het land? Het is nu afwachten op de beantwoording door de staatssecretaris.
Bijschrift afbeelding: Premier Rutte, commissievoorzitter Von der Leyen en de Italiaanse premier Meloni op bezoek in Tunis om de migratiedeal te bespreken
Afbeelding: Tunisian Presidency | ANP
Contactgegevens:
T: 070-3182792
E: t.langenhuyzen@tweedekamer.nl