Zonder inspraak gemeente het streekziekenhuis sluiten

De streekziekenhuizen in Sneek en Heerenveen dreigen te sluiten. De gemeenten voelen zich overvallen door het nieuws hierover en zijn verbolgen dat er direct als conclusie wordt getrokken dat er een nieuw ziekenhuis moet komen in Joure, zonder dat berekend is of dat wel de beste oplossing zou zijn. Maar vooral maken ze zich zorgen over de bereikbaarheid van de zorg in het gebied.

De regio heeft een andere benadering nodig 

Marianne Poelman

Wethouder in Súdwest-Fryslân

Hoe kijk jij aan tegen de voorgenomen sluiting van de twee ziekenhuizen?

‘Ik zie het niet als een oplossing voor de grotere vragen die we hebben in het gezondheidslandschap. Het is misschien een van de bestanddelen om tegemoet te komen aan de hoge zorgvolumes, maar de basiszorg in de regio is zo niet gegarandeerd. We moeten ook vanuit welzijn en sociaal perspectief kijken en dan zie ik dit zeker niet als oplossing.’

Waarom wordt zo’n besluit dan genomen puur op basis van financiën?

‘Omdat het besluit genomen wordt door de zorgverzekeraar en het bestuur van het ziekenhuis. Die wegen leefbaarheid en druk op huisartsen, wijkverpleging of verloskundigen niet mee.’

Moet en kan dat systeem anders?

‘Wat mij betreft wel. De regio is niet de randstad. De regio heeft een ongelijke benadering nodig om gelijke kansen voor elkaar te krijgen. Ik kan me voorstellen dat je deze discussie in Leiden of Rotterdam anders voert met elkaar. Maar hier is het vooral voor de reisafstanden naar de IJsselmeerkust essentieel. Als je in Hindeloopen of Stavoren woont is het nu al een crime om tijdig in Sneek te komen. Dat wordt straks nog verder reizen.’

In Flevoland zullen ze blij zijn.

‘Voor Urk en Emmeloord is het weer dichterbij misschien, maar als je ergens anders iets weghaalt, dan moet je perspectief bieden. Want als je geen fatsoenlijk perspectief biedt, zien veel inwoners dat terecht als een besluit dat zonder inbreng en overleg van bovenaf door de “overheid” wordt opgelegd.’

Joure wordt nu geopperd als het voorkeursscenario?

‘Ik vind dat vreemd. Ze leggen een liniaal over Friesland en dan is Joure de beste oplossing. Zo komt het op mij over.’

Hoe is het besluit tot stand gekomen?

‘De argumenten komen uit een rapport dat in opdracht van de vier ziekenhuizen en de zorgverzekeraars tot stand is gekomen. Volgens het rapport is het voor een toekomstbestendige zorg noodzakelijk om af te schalen van vier naar minder ziekenhuizen.’

Vind je die argumenten valide?  

‘Het onderzoek is na bijna een jaar nog steeds niet openbaar. De publicatie wordt keer op keer uitgesteld. Maar er worden al wel publiekelijk conclusies getrokken en er wordt dus voorgesorteerd op een ziekenhuis in Joure. Zo kunnen we de argumenten niet eens duiden. En nu één exclusief scenario onderzoeken is natuurlijk ook vreemd. Is dit scenario dan zo veel beter dan eventuele andere opties?’

In Lelystad ging in 2018 het ziekenhuis dicht omdat het € 2 miljoen per jaar tekort kwam. Hebben we het hier ook over dat soort bedragen?

‘Het zijn gezonde ziekenhuizen, er zijn geen tekorten. Er loopt nota bene al een fusietraject. De redenen voor sluiting zijn kennelijk anders. Zo horen we nu over bijvoorbeeld personeelstekorten, en dat ze door samenvoeging die hopen op te lossen. Maar zo simpel is dat natuurlijk niet. Zeker het ondersteunend personeel gaat niet zomaar naar een andere locatie. De hoogspecialistische zorg behelst maar een klein deel van het personeel. Trein- en busverbindingen zijn dus ontzettend belangrijk voor keuzes die mensen maken. Ik vraag me af of dat wel is meegewogen. Omzetvolume en bereikbaarheid voor Urk en Emmeloord lijken de belangrijkste factoren te zijn geweest.’

Als gemeente sta je aan de zijlijn, omdat je er niet over gaat. Wat zou daar aan moeten gebeuren?

‘Qua instrument is de algemene maatregel van bestuur nu erg licht. Die zou ik zwaarder willen zien. Inwoners en betrokkenen hebben recht op een gesprek of een bijeenkomst. Dat betekent de facto dat ze er niks mee hoeven te doen. Inwoners moeten meer inspraak krijgen. Daarnaast moet er niet meer alleen uit omzet, marges en euro’s gerekend worden, maar ook vanuit welzijn en leefbaarheid.

Maar belangrijker nog, gemeenten hebben zelf een stevige visie nodig. We moeten in Fryslân aan de slag. Met een koers en concrete uitgangspunten. De sociale basis in de wijk of buurt verbinden met de eerste en tweede lijn, waarbij financiering niet in de weg moet zitten.’

Financiën zouden niet zo doorslaggevend moeten zijn 

Julian Bushoff

Tweede Kamerlid

Volgens het kabinet is concentratie van zorg noodzakelijk, onder andere om voldoende personeel te kunnen hebben en ook Flevoland te kunnen bedienen. Zijn dat terechte argumenten?

‘Het is een argument dat vaak wordt aangehaald bij het sluiten van streekziekenhuizen. Soms gaat het over personeelstekorten, soms over dat het financieel niet haalbaar zou zijn. Dat laatste vind ik het slechtste argument, want zorg dichtbij is een wezenlijk onderdeel van de leefbaarheid. En iedereen heeft recht op zorg. Ik vind niet dat financiën zo’n doorslaggevende rol moeten spelen bij de sluiting van ziekenhuizen.’

En het personeelstekort dan?

‘Het argument over het personeel is een andere: in veel sectoren hebben we te maken met personeelstekorten, maar wat dan niet helpt is als je een dreiging van een sluiting van een ziekenhuis boven de markt hebt hangen. In Zutphen was dat ook zo. Dat is niet echt een productieve insteek om personeel aan te je binden. Mensen vertrokken toen dus en daarna was er inderdaad een personeelstekort.’

De aanrijtijden voor ambulances zouden per saldo ook verbeteren. Klopt dat?

‘Je kunt meer ambulanceposten openen, waardoor de aanrijtijd naar een ongeval ongeveer gelijk blijft. Maar als je dan naar een ziekenhuis moet, is het natuurlijk wél langer. Je moet overigens niet vergeten dat veel mensen op eigen gelegenheid naar een ziekenhuis en dus ook naar de spoedeisende hulp komen. Voor hen duurt het dus sowieso langer.’

Kun je zonder auto nog wel bij het ziekenhuis komen straks?

‘Dat is best ingewikkeld inderdaad. Met een auto doe je er langer over, maar voor mensen zonder auto is het nog lastiger. Dat moet je wel meewegen. Ik vind dat we alles op alles moeten zetten om streekziekenhuizen juist wel in de benen te houden. Het gaat niet alleen om levens redden, maar ook om leefbaarheid. Zoek dus eerst naar andere opties.’

Zoals?

‘Maak bijvoorbeeld de financiële omstandigheden voor werknemers beter en geef lokale politiek en inwoners zeggenschap over zorg bij inwoners in de buurt. Sluiting is echt de laatste optie, niet een van de standaard keuzes. Daarom kom ik samen met het CDA ook met een voorstel tot wetswijziging.’

Willen we dit als samenleving? 

Jonne Kortmann

Raadslid in Lelystad 

Hoe kijk jij naar de voorgenomen plannen?

‘Ik denk zelf dat we een keer moeten bedenken wat we voor een samenleving willen zijn. Als de focus blijft dat de zorg zo goedkoop mogelijk moet omdat mensen zo dúúr zijn, dan is concentratie een heel logisch besluit. Maar wanneer je als minimale voorwaarde hanteert dat je niet stad en land hoeft af te reizen om de zorg te krijgen die je nodig hebt, is het geen goed besluit. Geografisch bezien lijkt het misschien best logisch als je alleen kijkt waar de meeste mensen wonen. Maar met dat efficiënte inregelen van de zorg vergeet je een ding: menselijkheid is niet in cijfers te vatten.’

Wat bedoel je daarmee?

‘Nederland gaat niet nog kleiner worden. Er zullen steeds meer mensen bij komen, al is het maar door de onrust in de wereld. Dan moet je misschien bepaalde faciliteiten die noodzakelijk zijn om een normale samenleving te zijn juist overeind houden. Dat geldt niet alleen voor zorg, maar bijvoorbeeld ook voor onderwijs en handhaving. We moeten ons beter voorbereiden op groei en werken met de menselijke maat. Niet alleen met kille cijfers, die vaak ook niet kloppen in de praktijk.’

Je klinkt kritisch over de sluiting, maar voor Flevoland zou een ziekenhuis in Joure toch beter, want dichterbij zijn?

‘Hier in Lelystad is in 2018 een ziekenhuis gesloten vanwege een jaarlijks tekort van enkele miljoenen. Lelystad gróeit, je had het dus juist open moeten houden. En het is elders natuurlijk niet goedkoper, of beter, want mensen die in Lelystad werkten zijn lang niet allemaal ergens anders gaan werken. Veel van hen zijn gewoon gestopt.

Denk je dat dat in Friesland ook gaat gebeuren?

‘Ja. Als je alles naar één locatie verplaatst kun je niet zomaar het personeel “beter inzetten”. Die medewerkers zijn ook gewoon mensen die voor hun ouders en voor hun kinderen moeten zorgen en in hun eigen omgeving willen leven. Dat gaat niet meer als ze voor hun werk ineens meer dan een uur moeten reizen, dan gaan ze gewoon wat anders doen. Dus een ziekenhuis in Joure, tja... Als iemand denkt dat panden sluiten geld gaat besparen: dat zal niet zo zijn. Nieuwbouw kost ook vele miljoenen.’

Gemeenten gaan er niet over, maar ervaren wel de impact. Wat kun je vanuit de gemeenteraad nog doen?

‘We wíllen veel, maar we kunnen inderdaad weinig. We hebben de opdracht om voor onze burgers te zorgen, met de GGD en bijvoorbeeld Wmo zijn we daarmee aan de slag. Maar als puntje bij paaltje komt en het gaat over medische zorg, dan hebben we er niks over te zeggen. Wie wel? Verzekeraars die winst maken. Voor wie is de zorg? Voor hen of voor ons, voor de samenleving?’

Afbeelding: Sandra Uittenboogaart | ANP