Naast teleurstelling, verdriet en zorg ook lichtpuntjes in het land

Teleurstelling, verdriet en ook zorgen overheersen daags na de Tweede Kamerverkiezingen die overdonderend zijn gewonnen door de PVV. Maar fractievoorzitters in het land zien nu en in de toekomst zeker ook lichtpuntjes, blijkt uit eerste reacties. Dat optimistische geluid klinkt niet alleen voor de gemeenten waar de kersverse combinatie GroenLinks/PvdA de meeste stemmen heeft getrokken. Want ook dat is gebeurd.

Het was raar wakker worden, deze donderdag de 23^e november. Alsof 35 zetels voor de PVV al niet erg genoeg was, later bij de tellingen kwamen daar nog twee bij. ‘Vreselijk,’ reageert fractievoorzitter Chris Schouten uit Apeldoorn. ‘De schok kwam enorm binnen.’

Apeldoorn volgt de landelijke trend. ‘De PVV is hier ook de grootste geworden. Lokaal kennen wij geen PVV, wel een Forum. Samen met BVNL zitten die in Apeldoorn, ik ben benieuwd wat die gaan doen. Het zou mij niet verbazen als die PVV worden. Hier zijn veel wijken waar veel mis is. Waar de werkloosheid hoog is en de criminaliteit ook. Daar reageren mensen op, maar Apeldoorn is geen gemeente van populisme ten top. Wij moeten iets met het geluid van de PVV.’

Verbinding

Frans Timmermans' speech emotioneert Schouten ook de dag erna diep. ‘Dat we de verbinding naar elkaar toe moeten aangaan, eigenlijk wat we altijd al roepen, dat raakt mij.’ Ook omdat er juist is gekozen voor een partij die groepen uitsluit.  

Schouten: 'Wij zijn substantieel gegroeid'

Schouten beleefde de woensdagavond met fractiegenoten in een kroeg waar hij ook werd gefeliciteerd. ‘Je zou het bijna vergeten, maar met GroenLinks/PvdA hebben we wel 50 procent meer zetels gehaald dan we eerder gezamenlijk hadden. Wij zijn substantieel gegroeid.’

Bij zinnen komen

Schouten hoopt dat VVD en NSC als het stof is neergedaald, bij zinnen komen. ‘Een vierpartijenkabinet van PVV, VVD, NSC en een vierde partij, is in zicht. Voor VVD en NSC is het ook nogal wat om met de PVV in zee te gaan. Het ligt bij hen of een partij die alle kenmerken van fascisme in zich heeft, gaat regeren.’

De fractievoorzitter hoopt dat die partijen het niet mogelijk maken dat de PVV gaat regeren. Hij put die hoop uit bijvoorbeeld twee VVD-raadsleden die woensdagavond langskwamen op de bijeenkomst in de kroeg om hem te zeggen dat zij hun partij verlaten als de VVD in zee gaat met de PVV. ‘Het zijn wel mensen uit de linkervleugel van de VVD en het zijn er maar twee,’ relativeert hij direct, ‘maar ik geloof dat er meer zijn die eruit stappen als het tot een samenwerking met de PVV komt. Die mensen zullen zich niet meer herkennen in hun partij. Er wordt mee geschermd dat je zoveel kiezers niet kunt negeren. Maar het is ook een verantwoordelijkheid om te zeggen dat je niet met een fascistische partij wilt samenwerken.’ Wat hem betreft kan het nog alle kanten op. Verschillende formaties, maar ook herverkiezingen. Het is maar net waarop de partijen aansturen.

Voor Apeldoorn zelf voorziet hij een organische groei tussen Groen Links en PvdA. ‘GroenLinks zit hier in de coalitie zit en de PvdA in de oppositie. We kunnen elkaar op onderwerpen vinden. Maar een hele snelle fusie gaat niet werken. Toch vormen wij een groeipartij.’ Dat is het licht in Apeldoorn.

Bitterzoet

Alkmaarder David Rubio Borrajo kijkt met bitterzoete gevoelens naar de verkiezingsuitslag, zegt hij in zijn eerste reactie. Alkmaar kent hetzelfde beeld als de landelijke uitslag laat zien. ‘Het is maar net vanuit welk perspectief je het bekijkt,’ verklaart de fractievoorzitter uit Alkmaar zijn reactie.

‘Ik ben trots: de linkse samenwerking valt niet meer te ontkennen. Samen sta je sterker. Door de campagne en door de uitslag waarbij we wel zijn gegroeid, is aangetoond dat samenwerken werkt. Vanuit de linkse samenwerking bekeken ben ik er trots op de prestatie die we in heel korte tijde hebben geleverd. Ik praat dan over het gebied tot aan groot Amsterdam. Hier is de samenwerking op een natuurlijke, organische manier gegaan. Ik zie louter positieve besturen samenwerken. Dus als je redeneert vanuit ons, dan is het een succesverhaal: met ons tweeën zijn we gegroeid.’

Rubio Borrajo: 'Er heeft een partij gewonnen die groepen uitsluit'

Bekeken vanuit het politieke speelveld zoals dat er nu landelijk voor ligt, vormen zorg in combinatie met verdriet de boventoon. ‘Er heeft een partij gewonnen die groepen uitsluit. En Nederland is van oudsher rechts, maar het is nu nog rechtser geworden. Je eigen normen en waarden daar tegenover zetten is de enige houding die je kunt aannemen.’

Rubio Borrajo wil bekijken hoe ‘links’ de boodschap zo kan vertellen dat ook mensen in het spectrum van populair rechts overtuigd raken van het linkse verhaal. ‘Hoe gek het ook klinkt, in dat spectrum van populair rechts zitten ook veel sociale elementen. Hoe krijg je de boodschap zo vertaald dat die mensen naar ons toe komen.’

Zijn lichtpuntje in de duisternis ziet hij in Timmermans: ‘Als de realiteit wordt dat GroenLinks/PvdA in de oppositie komt, dan is hij wel de juiste om oppositie te voeren.’

Shit

‘Het is shit dat de PVV de grootste is geworden’, reageert Joren van Veen uit Groningen. ‘Wij hadden een feestje met zestig man van GroenLinks en de PvdA in de kroeg. Toen de exit poll bekend werd, heerste verslagenheid. Wat is hier gebeurd?’ Hij vervolgt: ‘Vooral jongeren zaten met de tranen in hun ogen. In wat voor een land leven we, vroegen zij zich af. Ik ben 32 en heb Trump zien winnen en Baudet zien opkomen. Als je jong bent, komt deze uitslag anders binnen.’

Toch laat Groningen een heel ander beeld zien dan het landelijke. GroenLinks/PvdA heeft in de stad 30 procent van de stemmen gehaald. Daarmee is de partij de grootste van Groningen. Dat ligt niet alleen aan de studenten, zegt Van Veen. ‘Ook in een wijk als Beijum, een jaren zeventigwijk met veel sociale woningbouw en allerlei problemen, is GroenLinks/PvdA de grootste. Dat geeft hoop.’

Lichtpuntjes

Woensdagavond zochten de Groningers naar lichtpuntjes. ‘Die zijn ook gevoeld. In Groningen zijn wij de grootste en dan nog met zo’n groot percentage. Het komt ook door onze campagne. Driehonderd mensen waren in wisselende samenstellingen actief. Op de laatste dag voerden nog twintig tot dertig mensen campagne.’

Daarnaast helpt het dat Groningen goede gemengde wijken kent, stelt hij. ‘Wij zitten ook zestig jaar in het bestuur met wethouders Wonen. Dat scheelt. Gemengde wijken zit in het dna van Groningen.’

Van Veen is trots op de samenwerking met GroenLinks en hij voelt strijdbaarheid onder de partijleden. ‘Wij willen binnenkort iets organiseren. Iets van een mars voor solidariteit of verdraagzaamheid.’

Van Veen: 'Hoe gaan wij als links college om met rechts landelijk beleid?'

De komende tijd gaat Groningen nadenken over hoe zij zich straks gaat verhouden tot rechts Nederland zegt Van Veen. ‘Hoe gaan wij als links college om met rechts landelijk beleid? Hoe gaat het klimaatbeleid, beleid op werk en inkomen eruitzien? Gaan we ons afzetten of houden wij ze te vriend? In hoeverre dan?’

Ook gaat Groningen broeden op de samenwerking tussen GroenLinks en PvdA. Die is momenteel heel goed, stelt Van Veen. Maar de puzzel voor een fusiepartij moet nog worden gelegd. ‘Wij gaan de kansen en bedreigingen bekijken.’ Wordt het een fusie of iets anders? Dat is de vraag in Groningen.

Nijmeegs DNA

Nijmegen stemde ook voor het grootste deel GroenLinks/PvdA. ‘Dat past bij het DNA van Nijmegen,’ zegt Charlotte Brand. ‘Maar landelijk hebben we wel te maken met een aardverschuiving.’

Ze was er getuige van tijdens een bijeenkomst van GroenLinks en PvdA in een café in de stad. ‘Daar zagen we al bij de exitpoll hoe de uitslag zou uitpakken. Het was ook niet meer spannend. In de peilingen zagen we de tendens. Stijgen zou de PVV. Maar zo? Ook voor henzelf was dit onverwacht. Er kwam geen partij dichterbij. Dus nu hebben we een hele grote partij, drie die bij elkaar in de buurt zitten en dan de wat kleinere partijen.’

Vrijwilligers

De campagne in aanloop naar de verkiezingen vindt zij kort, maar Brand zegt ‘niets te klagen’ te hebben over het aantal vrijwilligers. Het waren er heel veel. ‘Dat zie je terug in de resultaten. We zijn de straat op gegaan, hebben gesprekken gevoerd, debatten gehouden en we hebben zelf thema-bijeenkomsten georganiseerd. Maar landelijk ligt er niet het resultaat wat je wilt.’

Brand: 'In Nijmegen zijn PvdA en GroenLinks heel strijdbaar'

De komende periode zal spannend worden, zegt zij. ‘De uitslag maakt formeren ingewikkeld.’

De Nijmeegse fractievoorzitter vraagt zich af wat het resultaat gaat betekenen voor de gemeentelijke financiën. ‘Maar het kan nog alle kanten op.’

Wel weet zij 100 procent zeker dat in Nijmegen PvdA en GroenLinks heel strijdbaar zijn. ‘Wij zijn altijd voor vrijheid voor iedereen.’ 

Beeld: Robin Utrecht | ANP