Beleidsarme begroting, terwijl lokaal de gaten allerminst gevuld zijn

Ondanks de demissionaire status van het kabinet werd er de afgelopen dagen door de Kamer toch nog best wat gesleuteld aan de miljoenennota. De minimumlonen gaan omhoog en de prijs van treinkaartjes blijft volgend jaar hetzelfde. Mooi natuurlijk, maar zit er ook voor lokaal nog wat in het vat? 

Weet niet zeker of geld jeugdzorg voldoende is

Attiya Gamri

Wethouder jeugdzorg en zorg in Bloemendaal

Er wordt volgens de miljoenennota € 1,45 miljard extra beschikbaar gesteld voor jeugdzorg in 2024. Is dat voldoende?

‘Op dit moment vind ik dat lastig in te schatten, maar ik ben wel blij dat ze in ieder geval nut en noodzaak ervan serieus nemen. Als ik kijk naar de wachtlijsten in de regio dan denk ik dat het echt heel hard nodig is.’

Wat is de grootste bottleneck in het wegwerken van de wachtlijsten?

‘Heel platgeslagen: de vraag is toegenomen en de complexiteit van heel veel zaken is dat ook. Veel kinderen hebben last van de hectiek in de samenleving en grotere prestatiedruk. We hebben de samenleving complexer gemaakt en dat zie je ook terug in de problemen in gezinnen. Daarnaast weten mensen de weg ook beter te vinden naar de jeugdzorg. De zorg functioneert goed, er zitten veel goede professionals, maar er is gewoon een capaciteitstekort.’

In de Hervormingsagenda zijn afspraken gemaakt die moeten leiden tot een daling van de uitgaven met € 374 miljoen. Er komt dus meer geld, maar dus ook een efficiencyslag: valt dat goed met elkaar te rijmen?

‘Voor een deel wel. Ik zie ook in mijn eigen regio dat veel organisaties een aantal zaken dubbel doen. Bijvoorbeeld met ict en administratie: iedereen heeft zijn eigen systemen, format en typen van plannen van aanpak. Ook de intakes worden vaak dubbel gedaan. Op die onderdelen is echt wel een efficiencyslag te maken.’

Er was nog een aanvullende besparing van € 100 miljoen gepland die nu formeel vervalt. Dit was in april eigenlijk al bekend. Vind je dat goed?

‘Als we nu met jeugdzorgorganisaties spreken, zeggen ze allemaal dat ze op de rand van de afgrond staan. Er zijn te weinig mensen, het is te druk en er is te weinig geld. Daar heb je wat lucht voor nodig. Dus het is goed om die efficiencyslag te maken, maar dat moet wel met de capaciteit die er nu is. Teveel bezuinigen kan dus simpelweg niet.’

Het kabinet is demissionair en de miljoenennota is dus beleidsarm. Is er op korte termijn nog veel meer nodig dan nu gebeurt?

‘Ik ga terug naar de wijken. Als we de wijken kunnen versterken, lost dat veel op. In het verleden waren er soms tien gezinnen in dezelfde straat die allemaal schulden hadden. Dan weet je dat er niemand in de straat is die een ander kan helpen. Ik ben op zoek naar de kracht in de kleine samenlevingen. Daar moeten we meer in investeren.

Ook in de rolverdeling: welk type huizen bouw je? Wat voor huizen zet je naast elkaar en welk type doelgroepen komen daar dan in? Je moet echt onderaan beginnen en zorgen voor een goede mix, dat is de basis van een gezonde en sterke samenleving. Daar moeten we dus in investeren.’

Het was inderdaad een beleidsarme dag 

Floor Roduner

Wethouder wonen in Haarlem

Het kabinet trekt € 50 miljoen extra uit om betaalbare woningbouwprojecten die niet van de grond komen vlot te trekken. Is dat voldoende?

‘Nee. We zijn bij ons in de regio aan het inventariseren welke projecten meer kunnen gebruiken en alleen al in deze regio, de metropoolregio Amsterdam, is er naar verwachting vele malen meer nodig dan die € 50 miljoen. We hebben het over een gebied dat aan de lat staat voor zo’n 20% van de woningbouwproductie. Daar is zo’n miljard extra voor nodig.’

Ook wordt € 300 miljoen die eigenlijk voor later was gereserveerd naar 2024 gehaald. Helpt dat?

‘De vraag is een beetje hoe ze het precies gaan besteden. Veel geld voor de woningbouwimpuls gaat over nieuwe projecten. Er zijn veel bestaande projecten die al vanaf het begin in de min staan. Ik heb bijvoorbeeld een paar keer een woningbouwimpuls gehad voor projecten in Haarlem. Tot twee jaar geleden konden die projecten prima uit, maar nu komen die alsnóg in de problemen. Dus je kunt nu wel nieuwe projecten een impuls gaan geven, maar de bestaande hebben die nu eigenlijk eerst – weer - nodig.’

Dat komt door gestegen bouw- en personeelskosten?

‘Dat inderdaad, de bouwkosten zijn soms wel met 20% gestegen, terwijl een sociale huurwoning niet straks voor 20% meer weg kan. Ook is de rente sterk gestegen, dat maakt het extra lastig. En daarnaast heb je inderdaad nog zaken als gestegen personeelskosten. Stel dat je het hebt over een woning van € 250.000, dan is 20% daarbovenop meteen 50.000 meer. Met € 50 miljoen kom je dus niet ver.’

Ondanks dat het te weinig is, probeert het demissionaire kabinet in ieder geval iets van geld vrij te maken.

‘Dat is wel fijn, hopelijk doet de Kamer er een schepje bovenop, maar dat is niet aannemelijk. Zij focussen nu meer op bestaanszekerheid en koopkracht. Dat is volstrekt begrijpelijk natuurlijk.’

Wat verwacht of hoop je van een nieuw kabinet?

‘Ik ben best positief over de daadkracht op het gebied van wonen en ruimtelijke ordening van de afgelopen periode. Ik hoop dat de wetten ook worden doorgezet. Daarnaast moet het kabinet serieus aan de slag om die woningbouw daadwerkelijk van de grond te krijgen.’

Hoe zie je dat voor?

‘De woondeals waren goed om te sluiten, maar er zijn veel randvoorwaarden over stikstof, geluidsregels, bereikbaarheid en betaalbaarheid. En dan kom je in de praktijk al snel in de knel. In de Noord-Zuidlijn wordt nu direct het mes weer gezet.’

Waarom is dat erg?

‘Je morrelt meteen aan de randvoorwaarden, die je nodig hebt om woningen goed te kunnen ontsluiten. Nog los van de vele financiële uitdagingen.’

Hoe kijk je naar de rol van corporaties?

‘Ook bij corporaties ligt veel op het bordje: ze moeten verduurzamen, onderhoud plegen, nieuwe woningen bouwen en de leefbaarheid van wijken op orde houden. En via het fiscale stelsel zijn ze toch weer een paar honderd miljoen kwijt aan de winstbelasting. Dat lijkt me ook niet de bedoeling, dat geld kan beter besteed worden.’

Hoe kijk je per saldo terug naar Prinsjesdag?

‘Het was inderdaad een beleidsarme dag. Het was weer een mooi ceremonieel, maar met weinig inhoud. Dat moet dus van een nieuw kabinet komen.’

Aan de slag met de inhoud nu 

Marieke van Bijnen

Wethouder jeugdzorg en zorg in Pijnacker-Nootdorp

Per saldo komt er ongeveer een miljard bij voor jeugdzorg. Is dat voldoende?

‘Nee, wat vooral van belang is dat we aan de slag gaan met de inhoud van de Hervormingsagenda Jeugd. De hervorming van het stelsel is nodig, dat is het meest relevant. De Hervormingsagenda Jeugd is gelukkig niet controversieel verklaard, maar nu is het dus zaak om die concreet handen en voeten te geven en zaken anders te gaan organiseren.

Het financiële plaatje is heel belangrijk. Maar je hebt er weinig aan als je zaken niet anders gaat organiseren, administratieve processen gaat verbeteren en de discussie over de reikwijdte van de jeugdwet niet gaat voeren.’

Zijn de plannen die in de Hervomingsagenda Jeugd staan wel goed genoeg?

‘Het probleem is vooral dat er veel discussies door elkaar lopen momenteel. Er is niet alleen een Hervormingsagenda Jeugd en dus de wens zaken anders te organiseren, je hebt ook het bredere vraagstuk over geld. We voeren discussies over het ravijnjaar en de oplopende kosten voor jeugdhulp, maar daarnaast stijgen er veel andere kosten op dit moment, waar veel gemeenten mee te maken hebben. Het is telkens de vraag of de volledige kosten worden vergoed. Het gaat over inhoud én geld.’

Het is dus complex?

‘Je moet op een bredere en integrale manier naar de samenleving kijken. De beste vorm van jeugdhulp is misschien wel schuldhulpverlening zei de voorzitter van Divosa Erik Dannenberg deze week nog in een gesprek dat ik met hem had. En daar ben ik het mee eens. Alles hangt met elkaar samen, kijk naar de context van een kind. De Hervormingsagenda Jeugd alleen is niet genoeg om de problemen op te lossen, we moeten verder gaan ontschotten en verbinden. Het gaat ook om het versterken van de publieke gezondheid, het zorgen voor bestaanszekerheid en het realiseren van woonoplossingen.’

Had die samenhang in de Hervormingsagenda moeten zitten?

‘Er zit wel samenhang in, maar ook op de andere terreinen moeten dus wel lange termijn plannen worden gemaakt.’

Er moet dus wel meer gebeuren dan wat het kabinet nu op Prinsjesdag heeft aangekondigd. Wat zouden wat jou betreft de eerste stappen van een nieuw kabinet moeten zijn op dit gebied?

‘Het Rijk moet in ieder geval een structureel financieel perspectief geven aan gemeenten, zodat wij stabiel datgene kunnen leveren wat nodig is voor onze inwoners. We leven nu vaak van Specifieke Uitkering naar Specifieke Uitkering. Die financiering sluit niet aan bij de lange termijn oplossingen en investeringen die we nodig hebben.’

En verder?

‘Ook is er in Nederland een cultuuromslag nodig, maar daar kan een kabinet niet – alleen - voor zorgen. We helpen nu veel mensen individueel en met professionele zorg. We zetten in onze gemeente in op meer collectief werken en voeren het gesprek over welke doelen we willen bereiken. Wanneer is hulp voldoende? Wanneer wordt een hulpvraag een zorgvraag? Kunnen we ook preventief werken?’

Kan je daar een concreet voorbeeld van geven?

‘Als je bijvoorbeeld kinderen hebt die sociaal weerbaarder zouden moeten worden, dan kun je een individueel proces daarop zetten, of vanuit jongerenwerk een groepsinterventie inzetten die ook nog eens verbindend werkt.’

Verwacht je dat er nog extra aandacht voor jeugdzorg komt in een nieuw kabinet?

‘Zeker, we gaan in de komende jaren met elkaar aan de slag met de Hervormingsagenda Jeugd. Daarbij hoort ook een tussentijdse evaluatie, op inhoud en of de maatregelen voldoende werken voor onze meest kwetsbare kinderen.’

Bijschrift afbeelding: druk overleg over moties in de wandelgangen van de Tweede Kamer

Afbeelding: Robin van Lonkhuijsen | ANP