De oorspronkelijke coronawet van Hugo de Jonge kreeg veel kritiek. Het parlement werd buitenspel gezet en met een looptijd van een jaar was het ook niet echt een noodwet te noemen. Nadat deze en andere zaken werden aangepast, ging de Tweede Kamer ditmaal wel akkoord en lijkt de coronawet er te komen. Grote vraag is natuurlijk hoe terecht dit is.
Je kan niet alles centraal regelen
Anneke Dubbink
Fractievoorzitter in Houten
De belangrijkste bezwaren lijken te zijn weggenomen. Ben je tevreden?
‘Ik denk, dat we erg blij moeten zijn met de verlaging van de boetes en het inkorten van de geldigheidsduur. Na drie maanden kan je de wet dus evalueren. Dat is heel belangrijk en goed, maar met de kritiek van de VNG is niets gedaan. Alles wordt centraal bepaald en lokaal kan je daar alleen maar op reageren met ontheffingen. Dat is heel onverstandig. Je zou het lokaal bestuur juist vroegtijdig moeten betrekken bij de besluitvorming.’
Waarom?
‘Neem het voorbeeld van de theaters. Het kabinet kondigt aan dat er nog maximaal 30 personen mogen komen en vervolgens wordt er daarna pas in de veiligheidsregio’s gekeken of daar uitzonderingen op mogelijk zijn. Dat geeft heel veel onrust en onduidelijkheid.’
Meer ruimte voor lokaal maatwerk dus?
‘Ja, laat de lokale overheid beter en eerder betrokken zijn. Dan kun je vooraf bespreken welke criteria voor maatregelen je hanteert en welke uitzonderingen je maakt met ontheffingen.’
Maar met uitzonderingen blijft die onduidelijkheid toch nog steeds?
‘Dat kan zo overkomen. Maar als je de anderhalvemetersamenleving op de lange termijn moet inrichten, kan je echt niet overal dezelfde hamer voor gebruiken. Maatwerk op lokaal en regionaal niveau is dan noodzakelijk. Natuurlijk is centrale regie bij een nieuwe landelijke opleving van het aantal besmettingen nodig. Zo is de wet ook bedoeld: centraal wat moet en lokaal wat kan. Maar als je dat laatste ook echt serieus meent dan moet je het lokaal bestuur een rol geven. Dat gebeurt met deze wet niet. Integendeel: er lijkt weinig respect voor de rol van gemeenten.’
Vind je de wet nu goed genoeg om aan te nemen?
‘Ja, dat wel. Laten we nu eerst maar eens kijken hoe dit uitpakt. Over drie maanden kunnen we hem gelukkig alweer evalueren. De wet is nog niet optimaal, maar het is echt noodzakelijk dat hij er nu wel komt.’
Wat vind je van tegenstanders die roepen dat onze democratie in gevaar komt?
‘Die hebben het echt bij het verkeerde eind. De coronawet doet juist het omgekeerde. Het democratisch gehalte wordt versterkt. Momenteel bepalen de veiligheidsregio’s wat er moet gebeuren. Maar die zijn niet democratisch gelegitimeerd. Dat wordt met de wet anders. Dus in die zin is wet echt een verbetering. De vrijheid wordt pas echt beperkt als er geen coronawet komt.’
Voor de raad blijft het bij corrigeren achteraf
Margot Kraneveldt
Fractievoorzitter in Zoetermeer
Wat vind je van de nieuwe versie van de wet?
‘Het is een enorme verbetering. De democratische legitimatie van de wet is nu een stuk beter geregeld. De Tweede Kamer heeft haar rol echt goed teruggepakt. Ze mogen nu binnen een week reageren op voorgenomen maatregelen van De Jonge, dus van een decreet is geen sprake meer.
Maar daar staat helaas wel tegenover dat er nauwelijks aandacht is voor het lokale niveau. Over de positie van raadsleden hoorde je nauwelijks wat. Er is wel een amendement waardoor de raden beter in positie worden gebracht, maar het blijft bij corrigeren achteraf.’
Welke problemen levert dat op?
‘Ik kan me vinden in de kritiek van de VNG. Er is sprake van sterke regulering op centraal niveau. Op zich moet je soms snel kunnen schakelen, maar dat is lang niet altijd het geval. Ook met de nieuwe wet zul je nog vaak “ja sorry, ik moet als burgemeester de veiligheidsregio volgen” te horen krijgen. Dat viel misschien in het begin te begrijpen, maar nu ligt dat anders en willen we goed geïnformeerd worden.’
Wat raad je gemeenteraden aan?
‘Een burgemeester heeft een informatie- en overlegplicht. Als een burgemeester iets moet vanuit de veiligheidsregio: zorg dan dat je als raad informeer goed en systematisch geïnformeerd wordt. Dat kan je met deze wet ook afdwingen als raad. De burgemeester kan en hoeft zich niet te verschuilen achter de veiligheidsregio.’
Waarom moet je lokaal eigenlijk afwegingen kunnen maken?
‘Op enig moment krijg je verschillen tussen gemeenten en is lokaal maatwerk nodig. Er is nu geen sprake van gelijke monniken, gelijke kappen. In de ene gemeente zijn boa’s heel streng geweest, in de andere juist niet. Daar kunnen vanwege de lokale verschillen hele goede redenen voor zijn, maar dat moet je dan wel in de raad kunnen bespreken. Daar heb ik bij het debat over de coronawet weinig over gehoord.’
Snap je de kritiek van tegenstanders?
‘Ergens wel ja. Het sentiment dat er veel onduidelijk is, er veel misgaat en de maatregelen de vrijheid beperken, valt goed te begrijpen. Maar je wilt niet, dat de minister per decreet gaat regeren, dus de wet is gewoon nodig.’
De wet is zeker een verbetering ten opzichte van de vorige
Jeroen Recourt
Lid van de Eerste Kamer
Bij de oorspronkelijke coronawet vond je dat de democratische controle en proportionaliteit onvoldoende geborgd waren. Is dat nu wel zo?
‘In de herziene versie van het kabinet nog niet, maar door de amendementen van de Tweede Kamer wordt niet alleen de democratische controle, maar ook de proportionaliteit beter geregeld. De wet geldt maar drie maanden en moet elke maand opnieuw bekrachtigd worden. Ook is er een amendement waardoor maatregelen alleen maar mogen worden getroffen als er geen alternatief is. Het subsidiariteitsbeginsel dus, dat zijn allemaal belangrijke waarborgen.’
Wat vind je de belangrijkste wijziging?
‘De verbeterde democratische controle op landelijk én decentraal niveau.’
Wat wordt er op decentraal niveau verbeterd?
‘Er ligt een amendement, dat zegt dat zowel de gemeenteraad als het college van B&W betrokken moeten worden bij de maatregelen, die lokaal uitwerking hebben.’
Hoe worden ze dan precies betrokken?
‘Dat wordt niet uitgewerkt in het amendement. Ik heb daar als Eerste Kamerlid wel vragen over, want dat raakt natuurlijk aan de uitvoerbaarheid van de wet.’
Een van de kritiekpunten op de wet gaat niet eens over de inhoud, maar over het beeld dat vrijheden worden afgenomen. Wat vind je daar van?
‘Het is andersom. Je kan niet eindeloos blijven varen op noodregels en hebt juridische borging nodig. Nu ontbreekt die borging en worden je vrijheden ingeperkt zonder democratische controle.’
Wat gaat de PvdA in de Eerste Kamer nu doen?
‘Ons standpunt gaan we nog bepalen. De wet is zeker beter dan hij was, maar ik wil niet voor mijn beurt spreken.’
Afbeelding: Remko de Waal | ANP