Het coronavirus trekt een zware wissel op de Nederlandse economie. Met een palet aan maatregelen proberen gemeenten het leed te verzachten.
Toen Patty Wolthof half maart hoorde dat alle horeca de deuren moest sluiten vanwege het coronavirus, besloot ze namens de Zwolse PvdA-fractie een waardebon te kopen bij de lokale stamkroeg. ‘Na raadsvergaderingen drinken we daar vaak een biertje,’ vertelt de Zwolse vicefractievoorzitter. ‘We hopen dat dit de eigenaar helpt en dat we de bon na de coronacrisis alsnog kunnen verzilveren.’
Het coronavirus raakt de Nederlandse economie hard. Eind maart schetste het Centraal Planbureau (CPB) in vier scenario’s de impact van het virus op de bedrijvigheid. De conclusie: een recessie is onvermijdelijk, in het slechtste geval krimpt het bruto binnenlands product met 7,7 procent. In drie van de vier scenario’s is de economische neergang dieper dan tijdens de crisis van 2008.
Het kabinet heeft inmiddels meerdere steunmaatregelen aangekondigd. Worden er naast deze landelijke, ook lokale en regionale maatregelen getroffen om de schade te beperken? En hoe wordt er lokaal gekeken naar de landelijke regelingen? Twee PvdA wethouders en drie raadsleden aan het woord.
Inventariseren
Ja, het zijn gekke tijden, beamen de politici stuk voor stuk. Surrealistisch. Druk. Onzeker. Bijzonder. ‘Je hebt bij dit soort crises de neiging direct in de actiestand te schieten en brandjes te gaan blussen,’ vertelt Menno Roozendaal, wethouder in Meierijstad. ‘Maar het is de vraag in hoeverre dat lang houdbaar is.’
Ook voor fractievoorzitter van de Bossche PvdA Pieter Paul Slikker zijn het bizarre weken geweest, zowel persoonlijk, als politiek. ‘Ik ken best veel mensen die getroffen zijn. Het hakt er behoorlijk in in de gemeenschap.’
De gemeenteraad aldaar besloot op initiatief van de PvdA à la het CPB meerdere lockdown-scenario’s in kaart te brengen. Slikker: ‘Als de contactbeperking langer duurt, welke impact gaat dat hebben op inwoners, ondernemers, en culturele en maatschappelijke instellingen? Welk pakket aan maatregelen hebben we dan nodig en hoe gaan we dat financieren?’
Slikker: 'Ik ken veel mensen die getroffen zijn'
In gemeente De Fryske Marren houden twee wethouders en de bedrijfscontactfunctionarissen een vinger aan de pols bij de ondernemers in de gemeente. ‘Die peilen wat er speelt,’ vertelt fractievoorzitter Wietze de Haan. ‘We zijn een toerisme-regio; dat is volledig stilgevallen. Er ligt hier in de haven in mijn woonplaats Lemmer nu één boot, waar dat er normaal zo’n honderd zijn.’ Het college moet de effecten van de gesloten horeca, op bijvoorbeeld flexwerk, nog inventariseren.
Desalniettemin zijn er al verschillende maatregelen getroffen om ondernemers tegemoet te komen, zegt De Haan. Restauranteigenaren betalen voorlopig geen precariobelasting voor hun terras, bovendien mogen restaurants de komende tijd bezorgen. ‘Over havengelden gaan we ons nog buigen.’
Begin april kondigde de gemeente Meierijstad een groot steunpakket aan met soortgelijke maatregelen, vertelt Roozendaal. Zo belooft de gemeente de subsidieverplichtingen na te komen en waar nodig worden de subsidies voor het tweede kwartaal aangevuld met die van het derde. Ondernemers en inwoners krijgen uitstel van gemeentelijke belastingen tot in ieder geval 1 juni.
Flexwerk
‘Je probeert op een zekere manier toch de bedrijvigheid op peil te houden,’ zegt Arjan Kampman. De Enschedese wethouder zag het aantal ww-aanvragen in zijn gemeente de afgelopen weken verviervoudigen. Daarnaast meldden zich al ‘een kleine 2.400’ zzp’ers voor inkomensondersteuning. ‘We zijn continu aan het schakelen op allerlei gebieden. Dat gaat over cultuursubsidies, over uitstel van de huur van gemeentelijk vastgoed, maar ook over de vraag hoe we de voedselbank open kunnen houden. Daar maken in de gemeente 500 gezinnen gebruik van.’
Ondanks de landelijke en regionale maatregelen maakt Kampman zich ‘ernstig zorgen’ over het lot van flexwerkers. De wethouder schetst een fictieve gezinssituatie waarin de man € 1.500 verdient en de vrouw met flexwerk € 800. ‘Valt dat flexwerk weg, dan gaan zij er enorm op achteruit. Voor deze groep is niks geregeld, daar zijn geen extra regelingen voor getroffen. Daar moeten we een antwoord op vinden, zeker voor jongeren.’
Kampman: Voor flexwerkers is niks geregeld
Net als in Rotterdam komen jongeren tot 27 jaar in Enschede nu sneller in aanmerking voor een bijstandsuitkering. Waar jongeren normaal vier weken onbetaald moeten zoeken naar werk of opleiding, wordt er nu maatwerk geleverd, zegt Kampman. In Meierijstad geldt dezelfde regeling.
Fractievoorzitter Slikker wees de wethouder in Den Bosch, waar de PvdA in de oppositie zit, op deze ‘Rotterdam-regeling’. ‘Het is idioot om jongeren nu een maand naar werk te laten zoeken.’ Gemeenten mogen volgens Slikker best ‘eigenwijs’ zijn, en dergelijke maatregelen treffen voor Den Haag het doet.
Zzp’ers
Toch gaat in sommige sectoren de bedrijvigheid voluit door, zoals in de agrarische in Brabant. ‘Veel arbeidsmigranten zijn teruggekeerd naar het land van herkomst, waardoor er in die sector juist tekorten ontstaan,’ zegt wethouder Roozendaal. Via het Platform Ondernemers Meierijstad, waarbij 900 bedrijven zijn aangesloten, houden bedrijven onderling contact over eventuele werknemerstekorten.
Roozendaal: Sommige sectoren kampen ineens met een personeelstekort
De wethouder is tevreden over de maatregelen die het kabinet heeft genomen voor bijvoorbeeld zzp’ers. ‘In Noordoost-Brabant werken 50 duizend zzp’ers, die hebben veel minder om op terug te vallen qua sociale zekerheid. Via het zzp-platform dat we drie jaar geleden zijn gestart proberen we ze te wijzen op hun rechten.’
In Zwolle zijn de eerste zzp’ers inmiddels geholpen, vertelt vicefractievoorzitter Wolthof. ‘Mensen die vorige week steun hebben aangevraagd, hebben het nu al op hun rekening. Dat is in Zwolle echt goed gedaan.’
Reddingsboei
Een ‘eerste reddingsboei’, zo noemt het Bossche raadslid Slikker de nationale en regionale noodmaatregelen. ‘En die boei presteert tot op heden best behoorlijk. Mijn grootste zorg zit bij de langere termijn. Hoe gaan we als overheid om met de grote maatschappelijke ontwrichting als dit langer duurt?’ Ook Kampman heeft zichzelf die vraag gesteld. ‘Voor bepaalde gezinnen is dat niet houdbaar. Schulden zullen enorm stijgen. Daar hou ik mijn hart wel een beetje voor vast.’
Zowel Kampman, als Slikker en Roozendaal prijzen de inbreng van PvdA-Kamerlid Gijs van Dijk in Kamerdebatten. Kampman: ‘Ik denk dat onze partij goede Kamervragen heeft gesteld over bijvoorbeeld de positie van jongeren in deze crisis. Er is daarover ook appcontact met Van Dijk, de lijntjes zijn kort wat dat betreft.’
Friese fractievoorzitter De Haan kon zich vinden in het verhaal dat Lodewijk Asscher recentelijk in Buitenhof verkondigde. In de talkshow noemde Asscher het dilemma tussen gezondheidszorg en economie een ‘vals dilemma’. De Haan: ‘Het gaat mij ook veel te ver om die twee dingen tegenover elkaar te plaatsen. Laten we alsjeblieft voorzichtig zijn. Starten waar het kan, maar niet tegen elke prijs. Bij twijfel, niet inhalen.’
Afbeelding: Rick Nederstigt | Hollandse Hoogte