Het aantal vastgestelde coronabesmettingen staat in Nederland op het moment van schrijven op 2994. Elke dag komen er besmettingen bij. In sommige gemeentes zijn nog geen besmettingen geconstateerd, andere hebben er juist relatief veel. We spraken met drie burgemeesters uit gemeenten waar al sinds het begin besmettingen zijn.
Gebruik je gezond verstand
Marieke Moorman
Burgemeester van Bernheze (Noord-Brabant)
De verantwoordelijkheid voor de volksgezondheid ligt bij de GGD’s. Wat kan je als burgemeester doen?
‘Het is onze GGD, zij adviseren ons. Als burgemeester volg ik de richtlijnen van het RIVM, GGD en de Veiligheidsregio. Wij krijgen nu veel vragen van mensen en organisaties, waarbij we dan niet alleen naar de richtlijnen verwijzen, maar ook actief meedenken over praktische vragen. We roepen mensen op het hoofd koel te houden en gezond verstand te gebruiken.’
Wat is het beleid naar de eigen medewerkers van de gemeente?
‘We zijn als gemeente ook werkgever, dus we adviseren mensen met lichte klachten om thuis te werken. De openingstijden van het gemeentehuis zijn aangepast. Het is momenteel erg leeg.’
Niet iedereen houdt zich even goed aan het advies tot sociale onthouding. Kun je mensen indien nodig dwingen tot zelfisolatie om in quarantaine te blijven?
‘Nee, dat kan ik als burgemeester niet. Ik zie dat veel mensen gepaste afstand houden, thuis blijven als ze klachten hebben en geen handen meer schudden.’
Is dat veranderd toen Brabant een status aparte kreeg?
‘Ja, je ziet sindsdien echt een verschil. De ernst van de situatie is veel duidelijker. Meteen na de bekendmaking van vorige week donderdag kwamen er al vragen over evenementen. De bewustwording is enorm vergroot.’
Maar toch houden mensen zich niet altijd aan alle adviezen van het RIVM. Zijn meer maatregelen nodig?
‘De Veiligheidsregio denkt na over andere mogelijke scenario’s. Elke dag krijg ik van hen een schriftelijke briefing over de stand van zaken, met handelingsperspectief voor burgemeesters. We worden enorm gefaciliteerd door de regio. We hoeven dus ook niet zelf te gaan pionieren en we kunnen met al onze vragen bij hen terecht. Dat we niet zelf het wiel hoeven uit te vinden is belangrijk, want het is de kunst om zoveel mogelijk uniformiteit toe te passen. Het is niet uit te leggen om iets anders te doen dan de buren.’
Krijg je ook vragen van mensen die van het kastje naar de muur worden gestuurd omdat ze niet getest worden, terwijl ze aan alle criteria voor corona voldoen?
‘Nee, die signalen krijgen we hier niet.’
Wat adviseer je collega-burgemeesters in gemeenten waar nog geen besmettingen zijn?
‘Het belangrijkste is dat een burgemeester in crisistijd weet te duiden wat er gebeurt en de rust bewaart. Daarnaast: ga dus niet zelf pionieren. Luister goed naar de veiligheidsregio, de GGD en gebruik je gezond verstand.’
Probeer niet zelf in de rol van deskundige te gaan zitten
Paul Depla
Burgemeester van Breda
De maatregelen gaan steeds verder. Word je rol als burgemeester daar nu ook anders in?
‘Ja, want wij moeten er met onze collega-burgemeesters voor zorgen dat de kabinetsbesluiten goed worden uitgevoerd. Ook zijn we nu in gesprek met mensen die met de bestrijding van de ziekte bezig zijn. Je vangt dan soms signalen op waardoor je denkt: hee, dit moeten we aan de orde stellen.’
Heb je daar een voorbeeld van?
‘Nadat de extra maatregelen in Brabant werden afgekondigd, spraken we met mensen in de acute zorg, dus de ziekenhuizen en de huisartsen. Toen bleek dat de RIVM-richtlijn onbedoelde neveneffecten had. Kinderen bleven thuis, waardoor ouders die in de zorg werkten dat ook deden. Hun kinderen konden vanwege het besmettingsgevaar immers niet bij opa en oma terecht. Nu is dat met de kabinetsmaatregelen over het sluiten van scholen en de kinderopvang voor cruciale beroepsgroepen alweer achterhaald, maar je komt dit soort situaties constant tegen. We brengen dat dan in de Veiligheidsregio naar voren, zodat het wordt meegenomen in de besluitvorming.’
In Brabant zijn veel besmette personen. Krijg je veel vragen over testen op corona?
‘In het begin waren er wat mensen waarvan de bron moeilijk te verklaren was, waarna er meer getest werd. Bij ons is veel en snel getest, maar als er in andere regio’s hetzelfde getest zou zijn als bij ons, zouden er nog meer officiële coronabesmettingen zijn. Helaas kunnen we niet iedereen meer testen, omdat we zuinig om moeten gaan met het schaarse testmateriaal. En dat betekent dat je soms niet getest bent en toch alle symptomen van corona hebt. Handel dan sowieso alsof je het hebt en blijf dus thuis.’
Hoe maak je de juiste bestuurlijke afweging?
‘De strategie, die we volgen, is leren van Italië en China. Het virus ontwikkelt zich anders dan we van tevoren dachten. Ik ben geen deskundige, dat maakt het lastig. Ik constateer alleen dat er tot kort geleden veel mensen waren, die het zwaar overdreven vonden, en het zelfs als complot zagen om geld voor gezondheidsorganisaties binnen te krijgen. En er zijn dus nog steeds mensen die dat denken.
Het is een duivels dilemma. Elk besluit heeft negatieve kanten. Het gaat er om dat je met het inzicht van het moment een zo goed mogelijk besluit neemt. Ik begrijp zowel de mensen, die snel maatregelen willen, als de mensen, die het allemaal erg ingrijpend vinden. Als burgemeester en als overheid moet je het evenwicht bewaren en open staan voor kritiek.’
Welk advies zou je mee willen geven aan andere burgemeesters op basis van je ervaringen tot nu toe?
‘Zorg ervoor dat je goed in contact bent met de Veiligheidsregio en met je lokale samenleving, zodat je echt een schakelfunctie kan vervullen. Probeer niet zelf in de deskundigenrol te zitten. Je bent geen arts. Richt je dus op de maatschappelijke effecten en probeer die mee te nemen in de besluitvorming. En bespreek de lastige besluiten die je neemt ook met de sectoren die daar de consequenties van ervaren.’
Communiceer zo vaak als mogelijk
Gilbert Isabella
Burgemeester van Houten
Hoeveel coronabesmettingen zijn er nu in Houten?
‘Er zijn al vanaf het begin van de uitbraak dertien geregistreerde gevallen, maar inmiddels is de testmethodiek veranderd en wordt er minder getest. Formeel staat de teller nog steeds op dertien, maar vermoedelijk is het ongeveer het dubbele. Ten minste de helft van die dertien bekende gevallen is alweer beter gelukkig. Ik vind het belangrijk dat we ook naar buiten toe melden hoeveel mensen er beter zijn.’
Er is veel gebeurd de afgelopen week. Hoe is je rol als burgemeester veranderd?
‘Ik ben eigenlijk alleen maar bezig met corona. Alle afspraken zijn uit mijn agenda geschrapt. We werken veel vanuit huis en werken met Microsoft Teams. Het is allemaal wennen. Ik heb nu twee keer per dag een intern overleg met een team en ik word voortdurend op de hoogte gehouden. Het gemeentehuis is gewoon open: we willen de dienstverlening aan onze inwoners overeind houden. Maar verder kan je hier een kanon afschieten.’
Met wie onderhoud je contacten?
‘Met het crisisteam. Van onze regioburgemeester Jan van Zanen krijg ik veel informatie vanuit de Veiligheidsregio. Er is ook een appgroep met burgemeesters in omliggende gemeenten gestart.’
Wat komt er in die burgemeesters appgroep langs?
‘Praktische zaken. Over huwelijken bijvoorbeeld: hoe ga je daar mee om? De consensus daarover is dat je dat soort zaken in aangepaste vorm door moet laten gaan. Soms komen er ook wel berichten om half één ’s nachts, waarvan je denkt: moet dat nou, maar dat hoort er bij.’
Wat is je belangrijkste les geweest afgelopen week?
‘Toch gewoon het heel dicht op de vragen van inwoners zitten. Proberen direct een antwoord te geven, of anders direct te schakelen om een antwoord te krijgen. Mensen willen getest worden. Ik snap dat, want mensen zijn ongerust. Er is veel niet duidelijk, dat levert onzekerheid op. Dus ik probeer zelf duiding te geven over de situatie door om de paar dagen videoboodschappen te sturen naar onze inwoners. Ik ben ook één keer per dag live op de radio en gebruik eigenlijk alle communicatiekanalen nu volop.’
Hoe reageren inwoners en ondernemers op de noodmaatregelen van het kabinet?
‘Wat me opvalt, en dat is echt een compliment: er wordt heel goed geluisterd. Mensen lezen alles wat beschikbaar komt en weten dat gemeenten de regeling gaan uitvoeren, maar dat dat wel tijd kost. Ze snappen dat ze geduld moeten hebben.’
Gaat alles goed?
‘Er zijn soms wel moeilijke onderwerpen. Door het mooie weer spelen nu veel kinderen buiten. Daar komen veel vragen over. Ik geef dan aan dat het niet verboden is om naar buiten te gaan, maar dat ouders hun kinderen echt moeten vertellen om te proberen afstand tot elkaar te houden. Dat is een eigen verantwoordelijkheid van ouders en blijft een lastig punt.’
Is er de afgelopen anderhalve week een verschuiving geweest in vertrouwen in de overheid?
‘Ik merk dat het rustig is, ondanks de vele vragen die er leven. Ik zie geen paniek: mensen hebben voldoende vertrouwen in wat er vanuit het Rijk wordt verteld. En ook het hamsteren lijkt over het hoogtepunt heen. In de buurtsuper kan je weer toiletpapier krijgen.’
Bijschrift afbeelding: Paul Depla staat de pers te woord na een crisisoverleg met het kabinet over corona
Afbeelding: Phil Nijhuis | Hollandse Hoogte