Lachgas en GHB zijn twee totaal verschillende drugs, maar toch zijn er een aantal in het oog springende overeenkomsten. Het gebruik neemt toe, de overlast is groot en veel gemeenten weten niet goed hoe ze er mee om moeten springen.
‘Wat niet werkt, is wegkijken’
Ad Jongenelis
Raadslid in Rucphen
Rucphen staat bekend als GHB-hotspot. In hoeverre hebben jullie er meer last van dan andere gemeenten?
'Het GHB-probleem is hier ook aanwezig, maar ik heb niet het idee dat het hier erger is. We zijn er alleen heel open over, terwijl andere gemeenten het onder het tapijt schuiven. Er zijn ongeveer veertig mensen in beeld, die dat gebruiken en overlast veroorzaken. Eerst was dat vooral in parken, maar gebiedsverboden hebben daar een einde aan gemaakt.'
Wat doen jullie anders?
‘We kiezen voor een transparante aanpak. Onze jongerenwerkers en boa's gaan het gesprek aan. De wijkagenten kennen iedereen wel die er mee in aanraking is gekomen.'
Wat kun je er lokaal tegen doen?
'Wat niet werkt, is wegkijken. Ik hoor wel eens dat agenten of boa's afslaan vlak vóór ze bij een punt komen, waarvan ze weten dat er gedeald wordt.'
Jullie hebben gekozen voor gebiedsverboden. Verplaats je daarmee niet het probleem?
'Het was heel onoverzichtelijk: je kon niet zien wat er gebeurde. Het grote probleem zit vooral achter gesloten deuren, dat is lastiger te vinden. Maar de zichtbare overlast werd met een gebiedsverbod wel gestopt in ieder geval.'
Zijn er opvangtrajecten?
'Ja, in Breda is zelfs een speciale cel voor GHB-gebruikers. We nemen gerichte maatregelen en werken nauw samen met Novadic-Kentron. Dat is een in verslavingszorg gespecialiseerde organisatie in Brabant.'
Wat gaat er nog niet goed in de aanpak?
'Eigenlijk weinig. Ik denk dat we het probleem wel aardig onder controle hebben. Er is nu vrij weinig overlast. Het aantal GHB-gebruikers blijft gelijk, daar zit geen groei in. Het enige lastige is dus, dat je niet achter gesloten deuren kunt kijken. '
‘
Stephan Reusken
Raadslid in Twenterand
Is het terecht dat Twenterand als GHB-gebied bekend staat?
'Een paar jaar geleden speelde het meer dan nu. Het ging toen niet enorme aantallen gebruikers, maar de impact is meteen groot. Op het moment, dat jongeren met GHB te maken hebben, levert het direct heftige problemen op. Dus we zijn meteen met ouders, hulpverleners en andere betrokkenen gaan kijken hoe we elkaar kunnen steunen. Er is toen bijvoorbeeld een drugswerkgroep opgericht, bestaande uit ouders, gemeente, politie, hulpverleners en zorg.'
Waar bestond de overlast uit?
'De overlast bestaat vooral uit de verslaving zelf. Je ziet dat er gewoon hele heftige verschijnselen optreden. Mensen gaan compleet out of kunnen in een psychose komen, waarin ze dingen kunnen doen waar ze zich niet eens bewust van zijn. En die kunnen dan weer een enorme impact hebben op de omgeving.'
Jullie hebben als gemeente samen met het Trimbos-Instituut een 'zorg op maat' traject ontwikkeld dat als pilot is uitgerold. Wat zijn de resultaten?
'Het helpt als je jongeren uit hun omgeving haalt en laat afkicken. Dan moet je goede ondersteuning bieden in wonen en weer actief worden en in het opbouwen van netwerken. Die methode blijkt te werken.'
En lachgas: wordt dat veel gebruikt in de gemeente?
'Dat is mij niet bekend. Het valt in ieder geval niet echt op. Er zal ongetwijfeld gebruikt worden, maar het levert geen publiek zichtbare problemen op. Voor de aanpak van drugs- en alcoholproblematiek geldt in ieder geval, dat je altijd preventie en bestrijding hand in hand moet laten gaan.'
Heb je een voorbeeld van hoe dat er in de praktijk uit ziet?
'We hebben in Twenterand een project met een voetbalclub gehad. Daarin gingen we in op de vraag hoe je alcoholgebruik kunt combineren met sporten. Het doel was om gedragsverandering op de sportclub en verantwoord gebruik te stimuleren. Hoe zorg je ervoor dat het in de kantine wel leuk blijft en het bier drinken niet uit de klauwen loopt?
En je ziet dat er nu ook echt goede afspraken worden gemaakt over aan wie je wel en niet schenkt. Want “onder 18 jaar schenk je niet” is een te eenvoudige weergave van hoe het gaat. Je moet vrijwilligers achter de bar ook echt ondersteunen en jongeren laten zien, dat het niet normaal is om onder je achttiende een biertje te drinken. Als je dat niet doet aan preventie en voorlichting, gaan ze stiekem alsnog alcohol proberen te regelen. Voor lachgasbestrijding geldt natuurlijk hetzelfde.'
Per saldo werkt simpelweg verbieden van drugs- of alcoholgebruik dus niet?
'Wat niet werkt is iets alleen verbieden of heel strak handhaven. Als je dat doet, dan moet je zorgen dat het altijd samen gaat met voorlichting en preventie. Want als je alleen maar handhaaft, krijg je weerstand en maak je mensen boos. Ga dus altijd met organisatoren van publieksfeesten en sportclubs in overleg om samen te kijken hoe je er op een gezonde manier mee om kunt gaan. Natuurlijk moet je handhaven, maar wel altijd in samenhang met voorlichting en preventie.'
Qua lachgasaanpak lopen we voorop, qua GHB achter
Deniz Dönmez
Raadslid in Enschede
Enschede kondigde een paar maanden geleden als eerste gemeente in Nederland aan lachgas in de ban te doen. Is dat verbod al ingegaan?
'Het ligt nu bij de raad en zal heel binnenkort behandeld worden. Ik verwacht dat het verbod deze maand van kracht wordt.'
Is het probleem zo groot in Enschede?
'Ziekenhuizen en andere instellingen zien een behoorlijke toename, ja.'
Wat vind je er van dat lachgas sinds 2016 ineens vrij verkrijgbaar is, terwijl het voorheen gelabeld was als geneesmiddel?
'Ik snap er eigenlijk niks van. Als je ziet wat voor effecten het heeft: het had gewoon in de categorie geneesmiddelen moeten blijven.'
Is GHB-gebruik een groot probleem in Enschede?
'Ja, in grote steden en dus ook in Enschede is dat zeker een probleem. Exacte cijfers zijn lastig te geven, omdat er veel achter de voordeur gebruikt wordt. Maar onze verslavingszorgorganisatie heeft wel een noodkreet uit doen gaan, waarin ze aangeven dat het gebruik aanzienlijk groeit.'
Wat wordt daar aan gedaan?
'Op dit moment wordt vooral gekeken naar de aanpak in Twenterand, om te kijken of daar geleerd van kan worden. De vraag is of een dergelijke aanpak ook in een grote stad kan werken. Maar het is wel iets waar ook gewoon veel voorlichting voor nodig is. Dat doen we in Enschede wel, maar daar zouden we als gemeente meer mee kunnen doen.'
Hoe?
'Bijvoorbeeld een campagne op plaatsen waar veel veelgebruikers komen. Zoals in het uitgaansleven. We lopen bij de GHB-bestrijding nog een beetje achter.'
Welke aanpak werkt eigenlijk goed en wat werkt niet?
'De persoonlijke aanpak is echt de sleutel. Dat lijkt in Twenterand ook goed te werken. Je moet organisaties en instellingen de ruimte geven om kleinschalig een oplossing te bieden. Zonder de kleinschalige persoonlijke aanpak heb je veel kans op terugvaleffecten.
Het lastige is wel dat er veel verschillende soorten drugs zijn, die elk een eigen type problematiek met zich meebrengen. Het is voor alle betrokken partijen daardoor lastig te focussen op één onderdeel, want je wilt liefst alles tegelijk aanpakken. Maar dat is natuurlijk niet altijd even realistisch.'
Afbeelding: Robin Utrecht | Hollandse Hoogte