Slechts een kwart van de burgemeesters in Nederland is vrouw. En dat is dan nota bene nog een historisch hoog aantal: nooit eerder waren er zoveel vrouwelijke burgemeesters. Recent kregen drie plattelandsgemeenten (Nederweert, Hollands Kroon en Zundert) er een nieuwe vrouwelijke (en PvdA) burgemeester bij. Hoe kregen Birgit op de Laak en Rian van Dam het voor elkaar? En welke tips hebben zij voor toekomstige vrouwelijke kandidaten?
Niet twijfelen, gewoon solliciteren
Birgit op de Laak
Burgemeester in Nederweert (vanaf augustus)
Hoe moeilijk of makkelijk was het voor je om burgemeester te worden?
‘Het was eigenlijk bij de eerste sollicitatie meteen raak. Ik was eerst bij de Commissaris van de Koning op oriëntatiegesprek geweest. Dat was een positief gesprek. In Limburg worden de laatste jaren best veel vrouwen benoemd op burgemeestersposten, dus ik had vooraf ook niet het gevoel dat het moeilijk zou zijn vanwege het “vrouw-zijn.”’
Waarom wilde je burgemeester worden?
‘Ik ben begonnen als raadslid en werd later wethouder. Als je in het lokaal bestuur wil blijven, is het burgemeesterschap een logische stap. Als wethouder sta je echt dicht bij mensen. Ook het burgemeesterschap heeft een hele sociale functie in de gemeenschap. Leiding geven aan het gesprek tussen mensen in een gemeente en in de raad lijkt mij erg mooi.’
Zie je jezelf als voorloper in de emancipatiestrijd in gemeenteland, of maakt het in de praktijk niet uit of je een vrouw of man bent?
‘Ik denk dat het niet uit maakt of je man of vrouw bent, maar wat je doet.’
Maar toch is maar een kwart van de burgemeesters vrouw?
‘Tja, kijk eens naar de rest van de samenleving. We hebben nog een inhaalslag te maken inderdaad. Gewoon solliciteren dus, want dat gebeurt te weinig. Onder de sollicitanten zie je nog steeds meer mannen. Daardoor is de kans natuurlijk ook groter dat een man de functie krijgt.’
Voor de functie maakt het natuurlijk niet uit of je man of vrouw bent
Wat is er nodig om op 50% vrouwelijke burgemeesters te komen? Welke concrete acties passen daar bij, behalve simpelweg solliciteren?
‘Wat ik heel fijn heb gevonden is dat een aantal vrouwelijke bestuurders opperden “is dat niks voor jou, dat burgemeesterschap?” Dat zaadje plantte zich. Misschien is zo’n extra zetje toch nodig. Het zou dus goed zijn als zowel vrouwen als mannen dat doen. Dat hoeft niet binnen de partijlijnen te zijn. Ik kreeg bijvoorbeeld ook van mensen buiten de partij advies.'
Wat zou vrouwen kunnen helpen die al kandidaat zijn?
‘Ik ben in de procedure niet op mijn vrouw-zijn bevraagd. Als je met hart en ziel voor een plek gaat, dan gaat het daar verder niet over. Ik denk dat het hem echt zit in het zetten van de eerste stap en die brief schrijven waarin je solliciteert. In Limburg is een maatschappelijk organisatie, FAM, die hele kweekvijvertrajecten organiseert. Ook buiten partijlijnen om. Vrouwennetwerken, zoals de Rode Vrouwen binnen onze eigen partij, kunnen natuurlijk helpen.’
Is er niet gewoon een quotum nodig om het allemaal te versnellen?
‘Ik vind het bij de PvdA goed dat we streven naar 50-50 kandidaten. En vervolgens is het aan mensen om op die kandidaten te stemmen. Maar voor burgemeestersbenoemingen is het een ander verhaal. Ik zou het ingewikkeld vinden als er een vrouw “aan de beurt” is ergens. Want dat zet je dan wel op achterstand. Mensen gaan dan echt zeggen dat je het alleen maar bent geworden, omdat je een vrouw bent.'
Hoe belangrijk is het eigenlijk dat de verhouding 50-50 is?
‘Ik vind het belangrijk dat je op alle niveaus een afspiegeling hebt van de samenleving. We moeten er dus meer werk van maken, maar ook in de eenvoud. Als je een man tipt: prima, maar tip dan ook minstens twee vrouwen!’
50-50 moet over vijf jaar mogelijk zijn
Rian van Dam
Burgemeester in Hollands Kroon (sinds februari 2019)
Het aantal vrouwelijke burgemeesters groeide vorig jaar van 81 naar 99. Er lijkt bewust te worden ingezet op de selectie van meer vrouwen. Heb je daar iets van gemerkt?
‘Bij ons waren zestien mannelijke sollicitanten en ik was de enige vrouw. Ik ga er van uit dat ik boven ben komen drijven vanwege mijn kwaliteiten, niet vanwege mijn vrouw zijn. Overigens is dat natuurlijk ook een kwaliteit, haha.’
Waarom wilde je burgemeester worden?
‘Het begint bij de liefde voor het openbaar bestuur en dan met name het lokale bestuur. Ik ben professioneel groot geworden bij de gemeente en ben zowel ambtelijk als politiek actief geweest. Een paar jaar geleden heb ik er bewust voor gekozen om wat verder van de gemeente af te gaan staan, maar bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen begon het toch weer te kriebelen. De omgeving past mij. Het voelt ook passend qua moment in mijn leven. Dus toen de functie van de gemeente Hollands Kroon beschikbaar kwam, heb ik gesolliciteerd.’
Vind je het problematisch dat maar een kwart van de burgemeesters vrouw is?
'Problematisch is misschien niet het juiste woord, ik vind het bovenal heel erg jammer. Dit land kan diversiteit gebruiken. Ik wil niet zozeer denken vanuit problemen met gebrekkige diversiteit, maar vanuit kansen: een divers team qua leeftijd en man-vrouw verhouding heeft echt voordelen. Grosso modo zit er een verschil tussen benaderingen en invalshoeken vanuit verschillende achtergronden.’
Is het verschil tussen mannen en vrouwen in besluitvorming tastbaar te maken?
‘Ja, het AD had bij de internationale vrouwendag een geheel vrouwelijke hoofdredactie. Je zag verschil: mannen vonden van alles in de redactievergadering, vrouwen vroegen vooral veel. Daardoor verliep de vergadering uiteindelijk sneller. Ook in de politiek is het goed als er wat meer wordt gevraagd, denk ik.’
Het wordt tijd voor een young girls netwerk
Wat zou je concreet moeten doen om dat percentage te verhogen?
‘Vrouwen hebben daar natuurlijk zelf een rol in. Je hebt een old boys netwerk, misschien wordt het tijd voor de young girls. Enthousiasmeer goede vrouwen die je kent en zorg dat er in selectiecommissies expliciet aandacht voor is. En als het niet snel genoeg gaat: ik ben geen tegenstander van quota.’
Binnen welke termijn zou de verhouding 50-50 moeten zijn?
‘Het liefst gisteren natuurlijk al. Maar als je de groei van vorig jaar doortrekt, dan zou het over vijf jaar zo ver moeten kunnen zijn.’
Wat zou je vrouwen die het burgemeesterschap ambiëren willen adviseren?
‘Gewoon solliciteren. Kijk ook goed of de functie bij je past en of je je er comfortabel bij voelt. Denk ook na of het echt bij je past. Als dat zo is, maakt het de stap om mee te doen makkelijker.’
Hoe moeilijk is het eigenlijk om burgemeester te zijn? Heb je diepgravende kennis nodig over alle procedures, wetten en beleidsregels, of valt dat mee?
‘Dat valt mee. Je moet er wel wat van weten. Als je helemaal niks van de gemeente weet, wordt het ingewikkeld. Maar je bent niet alleen. Je hebt een heel ambtelijk apparaat dat je ondersteunt. Je moet vooral houden van een heel afwisselende agenda en op veel borden kunnen schaken.’
Hoeveel tijd ben je er aan kwijt? Vrouwen solliciteren natuurlijk ook regelmatig niet naar functies, omdat ze om allerlei redenen liever in deeltijd werken.
‘Dat hangt deels af van de grootte van de gemeente en wat je zelf wil. Ook in de weekenden wordt er natuurlijk een beroep op je gedaan. Het is natuurlijk geen 9 tot 5 baan, maar je kunt ook prima af en toe thuis werken of een week vrij nemen.’
Wat vind je het leukste tot nu toe?
‘Ik vind alles leuker dan gedacht. Het voorzitterschap van de raad is bijvoorbeeld toch anders dan wethouder zijn. Orde handhaven, zorgen dat iedereen aan het woord komt en het toch een beetje leuk blijft, is echt andere koek. En iets als “lintjes doorknippen” is veel meer dan dat: contact hebben met mensen, horen waar ze mee bezig zijn en waarom ze zich inzetten voor de gemeenschap, is gewoon ontzettend leuk.’
Afbeelding: Martijn Beekman | Hollandse Hoogte