Dat de uitslag een wisselend beeld laat zien, kan je lezen in de analyse die we maakten. Voorafgaand aan de verkiezingen trok het CLB door het land en maakte met twaalf lijsttrekkers een filmpje. Hoe het een aantal van hen verging, lees je hier.
‘Vier jaar geleden kregen we een liberaal Zutphen, nu zijn we weer links’
Annelies de Jonge
Zutphen: 4 zetels (+1)
Gefeliciteerd! Had je deze winst verwacht?
‘Ik had het gehoopt, maar niet verwacht. Vier jaar geleden kregen we een enorme klap, toen gingen we van zes naar drie en werden we ineens een kleine partij. Ik had ingezet op behoud van de drie zetels, zeker nadat ik woensdagavond de uitslagen van de andere steden zag. Dit is fantastisch, ik ben zo trots!’
Hoe ging de campagne?
‘Nadat we vier jaar geleden zo’n klap hebben gekregen, hebben we besloten niet te wachten tot de volgende verkiezingen, maar vanaf dat moment campagne te voeren. We hebben keihard gewerkt en zijn vooral heel veel buiten het stadhuis geweest. Daar hebben we weer leren luisteren. We hebben bijvoorbeeld elke maand de rode taart uitgedeeld aan mensen die iets moois doen voor Zutphen en Warnsveld. Daardoor kwamen we overal binnen en kregen we veel input over wat er leefde. Ook toen we na vele onderhandelingsronden toch in het college kwamen, zijn we daar als PvdA op die weg door blijven gaan. We hebben de mensen beloofd dat we meer naar ze toe zouden gaan, en dat hebben we echt waargemaakt.’
En nu onderhandelen?
‘GroenLinks is de grootste partij geworden en zal het initiatief nemen om een college te vormen. Ik verwacht wel dat we aan tafel komen. Deze coalitieperiode hebben we goed samengewerkt met GroenLinks, ik hoop dat we dat voort kunnen zetten. Vier jaar geleden kregen we een liberaal Zutphen, nu zijn we weer links. Dat is echt geweldig!’
‘Het is waanzinnig’
Jerzy Soetekouw
Almere: 7 zetels (+2)
Gefeliciteerd! Dat is een knappe prestatie!
‘Het is waanzinnig! Ik had het gehoopt natuurlijk, maar deze uitslag had ik niet verwacht. Het is een beloning voor het mooie werk dat we hebben verzet.’
Wat is jullie geheim? Hoe heb je dit resultaat bereikt?
‘We zijn al heel lang bezig met een permanente campagne. Eén van mijn eerste acties als fractievoorzitter was dat ik de tijd heb gehalveerd die we als fractie in het stadhuis doorbrengen. De tijd die we vrij kwam hebben we gebruikt om de stad in te gaan, naar inwoners, verenigingen en buurtcentra.
In de campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen hebben we ingezet op vernieuwd vertrouwen. Juist door onze persoonlijke benadering sloeg dat ook aan. Ik heb zelf veel debatten gedaan en daar heb ik een goede indruk achter gelaten, maar de campagne was vooral een teaminspanning. We hebben veel mensen aan ons gebonden die heel betrokken zijn in het maatschappelijk leven in Almere. Als je dat kunt dat koppelen aan de PvdA heb je een gouden combinatie.
Ook op social media waren we heel actief. De laatste dagen voor de verkiezingen zijn we met een roodtrip langs alle buurtcentra gegaan. Dat werd van ons geaccepteerd omdat ze ons de jaren daarvoor ook gezien hadden. Het klopte met wat we eerder gedaan hadden. Dat was echt top!’
Wat verwacht je van de coalitieonderhandelingen?
‘Ik denk dat er weinig mogelijkheden zijn voor een coalitie zonder de PvdA. We zaten de afgelopen periode in een college van vijf partijen en het zal nu ook ingewikkeld worden, maar links is in zijn geheel groter geworden. De PVV is gezakt en dat is mooi. Almere is niet langer een PVV-stad. De kiezer heeft ons vertrouwen gegeven en onze optimistische boodschap beloond.’
‘Alsjeblieft niet weer eindeloze rapporten, naar de toekomst moeten we kijken’
Martijn Balster
Den Haag: 3 zetels (-3)
Waar hadden jullie op gerekend?
'De laatste peilingen lieten tussen de drie en de vier zien.'
Hoe verklaar je de uitslag?
'Wat tot ieders verrassing is gebeurd, is dat de Groep De Mos acht zetels heeft gehaald. Ze hadden er drie in 2014. Daar hebben wij last van gehad. Dat is de belangrijkste verklaring dat wij niet op vier zetels terecht zijn gekomen. Daarnaast heeft GroenLinks een deel van onze kiezers overgenomen op basis van het landelijk sentiment.'
Is het switchen van kiezers van PvdA naar de Groep De Mos niet gek? De Mos komt van de PVV af?
'Op economische onderwerpen zijn ze wat linkser. Het is echt een populistische partij, met alle winden mee.'
En nu?
'In ieder geval een heel bescheiden rol pakken. De Groep De Mos, VVD en GroenLinks hebben gewonnen, zij moeten eerst maar eens met elkaar gaan praten. Het wrange is dat er ontzettend intensief campagne gevoerd is hier, vooral voor betaalbare woningen. De energie die daar in zat moeten we nu vast zien te houden. Als je kleiner wordt is dat natuurlijk. Daar ligt nu onze uitdaging.'
Had je last of profijt van de landelijke politiek?
'Er is een stevige trend naar rechts in het land. Op links zien we dat alleen GroenLinks het goed doet. Daar hebben wij zeker last van.'
Denk je dat de uitslag beter was geweest voor de PvdA zonder de landelijke affaires van de afgelopen maanden?
'Dat denk ik wel. Er was een stijgende lijn tot dat gebeurde. Maar we moeten niet weer eindeloos met rapporten daarover bezig zijn en naar de toekomst kijken. Investeren in de toekomst van de arbeidsmarkt dus, en eindelijk dat woonthema eens centraal op de agenda zetten. Dat is de weg naar boven.'
‘De uitslag is vervelend, maar we hebben gedaan wat we konden'
Yusuf Celik
Tilburg: 2 zetels (-3)
Had je zien aankomen dat jullie zo gingen verliezen?
‘Nee, eigenlijk niet. Ik zat toch in een bubbel, denk ik. Het past wel in het landelijke beeld waarin we in meer steden hebben verloren, maar toch… Als je ziet hoeveel werk we hebben verzet; we hebben 10.000 rozen uitgedeeld in de campagne. De reacties op straat waren ook positief, zelfs positiever dan ik zelf vooraf had verwacht. Ik hoopte zo dat de uitslag mee zou vallen, maar helaas.’
Heb je al een beeld van de oorzaak van het verlies?
‘We hebben in Tilburg een aantal grote stemmentrekkers bij andere partijen. Kijk maar naar Hans Smolders die zelf al bijna 14.000 stemmen kreeg. Hij is heel bereikbaar voor inwoners; hij is overal en dat doet hij goed. Ook de wethouders van D66 en de lijsttrekker van het CDA trokken als persoon veel stemmen. Mijn naamsbekendheid was redelijk laag, dat was een risico. Toch ben ik niet ontevreden over onze campagne. We hebben al vrij vroeg met een groep jonge mensen nagedacht over de campagne en plannen gemaakt. We hebben echt een energieke campagne gevoerd met veel activiteit en enthousiaste campaigners. Alle vrijwilligers hebben zich uit de naad gelopen. Daar hebben we het niet laten liggen. De uitslag is vervelend, maar we hebben gedaan wat we konden. Nu moeten we vooruit kijken.’
Hoe zie je de toekomstige bestuursperiode? In de coalitie of de oppositie?
‘Hans Smolders riep op de verkiezingsavond dat hij zich niet herkent in de uitslag van de PvdA. Hij vindt het onterecht dat we zoveel hebben verloren en wil graag in gesprek met ons over een plek in de coalitie. Ik wil best met hem praten, maar we staan inhoudelijk mijlenver uit elkaar. Bovendien heeft de kiezer ons een duidelijk signaal gegeven; onze plek is in de oppositie. We gaan nu de scherven bijeenrapen, de vrijwilligers bedanken en samen stoom afblazen. En dan kijken we hoe we de PvdA weer groot gaan maken in Tilburg.’
‘Onze idealen vertalen naar de huidige tijd, daar ligt een grote uitdaging’
Ammar Selman
Nijmegen: 3 zetels (-1)
Waar hadden jullie op gerekend?
'We hoopten op een extra zetel, of in ieder geval het vasthouden van wat we hadden. Maar het werd al snel duidelijk dat in veel grote steden verlies was.'
Hoe verklaar je de uitslag?
'Toch vooral het landelijke sentiment. We hebben wel minder verloren dan die tendens. We zijn heel aanwezig geweest in de stad. Dat heeft het verlies wellicht beperkt.'
Waar ging het in de campagne over?
'Er was wel sympathie bij kiezers voor de PvdA. Er werd veel over klimaat en duurzaamheid gesproken, stemmen daarvoor gaan dan toch eerder naar GroenLinks. Sociaal-economische issues werden meer aan ons toegerekend.'
Wat was de grootste verrassing in Nijmegen?
'Een kwart van de stemmen is naar GroenLinks gegaan. We dachten dat ze er misschien een zetel bij zouden pakken, van acht naar negen. Maar het zijn er zelfs tien geworden en misschien worden het er zelfs elf door een restzetel.'
Zie je kansen voor de PvdA om over vier jaar weer groot te worden?
'Nijmegen is een linkse stad, waar de PvdA van oudsher een grote achterban had. Maar onze idealen vertalen naar de huidige tijd, daar ligt een grote uitdaging. We moeten weer herkenbaar worden. Je merkt daarbij dus toch wel erg sterk dat als het landelijk goed gaat, het in de steden ook goed gaat met verkiezingen. En andersom.'
Gaan jullie het college in?
'Ons past bescheidenheid, GroenLinks is aan zet. We willen wel graag een links-progressief College. Als dat mogelijk is sluiten we graag aan. Werk en inkomen en de woonproblematiek zouden we dan centraal willen stellen. Op die thema's moet de PvdA voorop lopen.'
‘Het sentiment op straat was wisselend: soms agressie, maar ook hartelijkheid'
Laurens van der Velde
Enschede: 4 zetels (-1)
Waar hadden jullie op gerekend?
'PVV en DENK hebben hier meegedaan, en er is een lokale partij die sterk is. Dus voor ons was het lastig voorspellen welke kant het op zou gaan. We gokten op tussen de vier en zes zetels, dat is dus uitgekomen. Er was een exitpoll om 21:30 uur die uit ging van drie zetels, dus uiteindelijk voelt vier zetels dan wel als winst. Of we in een college komen is alleen maar afwachten nu. Er zijn vier partijen met vier zetels, dus er zijn veel combinaties denkbaar.'
Had je last of profijt van de landelijke politiek?
'We hebben er geen last van gehad. Een mooi voorbeeld is dat we hebben samengewerkt met Lodewijk Asscher en Paul Tang rond publieke banen. We zagen daar echt een toegevoegde waarde. Het sentiment op straat over de PvdA was wisselend: soms mensen met veel agressie, maar ook mensen die juist heel hartelijk waren.'
Waar ging die agressie dan over?
'Altijd over landelijk beleid. Vaak over beelden en sentimenten; mensen die zich in de steek gelaten voelen. Als je dan doorvraagt, dan vinden mensen het wel vaak lastig om het concreet te maken. Het gaat dan vaak over zorg en werk. Daar worden wij sneller op aangekeken en aangesproken dan andere partijen.'
‘Coalitieonderhandelingen: geen haar op mijn hoofd die daaraan denkt’
Marga Jonkman
Apeldoorn: 2 zetels (-2)
Dat is een tegenvaller. Had je dit verwacht?
‘Het is een vreselijke tegenvaller, we zijn heel erg teleurgesteld. Tijdens de uitslagenavond stonden we vrij lang op drie zetels, maar het werden er toch twee. Het is heel erg zuur.’
Heb je een idee van de oorzaak?
‘Je kunt in de zetelverdeling wel zien waar de zetels naar toe zijn gegaan; de SP komt met twee zetels terug in de raad en 50PLUS komt met drie zetels binnen. Dat komt voor een deel bij ons vandaan. Ik heb niet het idee dat het ligt aan de campagne die we hebben gevoerd. We waren actief met een grote club vrijwilligers. In de loop van de campagne sloten jonge enthousiaste mensen zich bij ons aan. We hadden de afgelopen periode een goede fractie en een prima wethouder die veel voor elkaar heeft gekregen. Maar die club zit er nu zes jaar, en mensen willen kennelijk toch iets anders.’
Zie je nog een rol voor de PvdA bij de coalitieonderhandelingen?
‘Nee. Geen haar op mijn hoofd die daaraan denkt. Dat is wel heel duidelijk hè? We hebben twee van de 39 raadszetels, we moeten daar echt heel ver vandaan blijven. Oppositie voeren en weer opbouwen, dat is onze klus de komende vier jaar.’
‘We gaan het geluid laten horen van die 2000 mensen die wel op ons hebben gestemd’
Inge Oosting
Hoogeveen: 2 zetels (-2)
Waar hadden jullie op gerekend?
'We hadden gerekend op het behouden van vier zetels, omdat we voor het eerst oppositiepartij waren en een goede bijdrage konden leveren in de raad. We waren echt kartrekker op een aantal lokale onderwerpen, waar we ook aandacht voor wisten te genereren. Maar dat we nu op twee zetels uitkomen zorgt er voor dat we geen speler meer zijn in feite. Qua zetels zijn we gehalveerd, terwijl we in stemmenaantal maar 30% omlaag zijn gegaan, dat maakt het extra wrang.'
Hoe verklaar je de uitslag?
'Dat komt toch vooral door de landelijke trend denk ik. PvdA-afdelingen in sommige gemeenten hebben hun zetelaantallen wel vast weten te houden. Je ziet dat het helpt als je een lange kieslijst hebt met uit ieder dorp en iedere wijk iemand hebt. Veel mensen kiezen op een persoon. Dat is dus een aandachtspunt bij ons in de afdeling. Lokale partijen hebben juist ook op deze wijze veel gewonnen.'
En nu?
'We komen niet in het college. Dat is zeker. We gaan het geluid laten horen van die 2000 mensen die wel op ons hebben gestemd. Dat zijn hele bewuste stemmen geweest. We moeten over naar een andere aanpak voor de komende vier jaar, maar we zijn hierbij echt wel afhankelijk van de landelijke tendens.'
Wat is er landelijk nodig om het voor de PvdA Hoogeveen beter te maken?
'De strijd tussen Samsom en Asscher was niet goed, en we hebben de kunst binnen onze partij om iedereen mee te laten genieten als er iets niet goed gaat. Het belangrijkste is dat onze identiteit beter moet worden afgezet tegen de huidige tijd. Tot op heden is dat nog niet voldoende gelukt.'
Hoe komt dat?
'Je ziet een verrechtsing van de maatschappij. Waar ik wel eens benieuwd naar ben is waarom inwoners stemmen op een lokale partij. Doen ze dat op basis van wat in de lokale media staat? Stemmen ze op een persoon? Wat is leidend voor hun stemgedrag? Dat weten we onvoldoende. We zijn een tijd geleden verworden tot een bestuurderspartij. Dat betekent dat je niet goed meer in de haarvaten van de maatschappij zit.'
'Dit is heel zuur'
Richard Heijmann
Roermond: 0 zetels (-3)
Dat is echt een klap. Hoe gaat het met je?
‘Het is een pijnlijke klap. We hadden rekening gehouden met een verlies, maar niet in deze mate. We hebben een roerige periode achter de rug. Een van onze raadsleden vertrok naar Denk, we wisten dat dat ons stemmen zou kosten. Maar ik had verwacht dat we nog wel één zetel zouden houden. Dit is heel zuur.’
Hoe kijk je terug op de campagne?
‘Tijdens de campagne waren de reacties op straat positief. Eigenlijk denk ik dat we de afgelopen drie jaar onvoldoende zichtbaar zijn geweest. We hebben een afdeling met veel oudere leden die actief waren, maar nu een stapje terug doen. We hebben te weinig geïnvesteerd in het aanspreken van een nieuwe groep. Dat moeten we onszelf aanrekenen. En je moet actief zijn, dat is ons onvoldoende gelukt. Mensen willen met je praten, ze willen zien dat je voor hen werkt en zaken in beweging zet. Je hoeft niet alles te doen wat ze willen, maar je moet wel in gesprek blijven. Dat hebben we te weinig gedaan. We zijn niet meer de partij die in de samenleving staan. Daar moeten we mee aan de slag.’
Hoe ga je verder na deze uitslag?
‘We komen met het campagneteam bij elkaar. Dat is onze harde kern, zo’n acht leden. Welke stappen gaan we zetten om de partij weer smoel te geven in de stad? Daar moeten we het over hebben. Het is lastig zonder een plek in de raad, maar het kan wel. In Echt-Susteren hebben we het vier jaar geleden meegemaakt en daar zijn we nu weer terug in de raad. Dat geeft moed.’
Afbeelding: Facebookpagina van Annelies de Jonge
Tekst: Kirsten Verdel & Marjolein Wessels