Het blijft een beetje stil rond het referendum over de nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Niet alleen inhoudelijk, maar ook over de vraag of er überhaupt campagne gevoerd moet worden, bestaat binnen de PvdA verdeeldheid. De JS voert campagne, veel afdelingen besteden hun tijd anders.
'Stem dus gewoon tegen die sleepwet, maar dan wel om ideologische redenen.'
Astrid Oosenbrug
Voormalig Tweede Kamerlid
Je stemde in de vorige kabinetsperiode als enige PvdA-Kamerlid tégen de nieuwe wet. Waarom?
'Een drietal zaken was simpelweg niet goed geregeld. Het toezicht, de proportionaliteit (de reikwijdte van de wet, red.), en de opslag van gegevens. Er zaten teveel losse eindjes aan. En een evaluatie van de wet zou pas over vijf jaar zijn, terwijl deze wetgeving echt diep ingrijpt in ons dagelijks leven.'
Wat was er mis met de voorgestelde wijze van toezicht?
'De Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) moet dat gaan doen. Daar ontbreekt alleen de expertise. Daar zouden dus mensen bij moeten komen, maar dat was niet geregeld. Er komt nu wel een toetsingscommissie. Op zich goed, maar daar hebben ze ICT-beveiligingsexpert Ronald Prins voor gevraagd. Hij is heel erg voor de wet, terwijl je ook had kunnen kiezen voor iemand als Bart Jacobs (hoogleraar aan de Radboud Universiteit, red.). Hij is niet per se tegen, maar wel kritisch.’
De scope van de wet is ook te groot?
'De reikwijdte is te groot ja. Ze willen een klem kunnen zetten op de internetkabel die direct uit zee komt. Alle communicatie mag dus afgetapt worden. Technisch is dat al niet haalbaar. In de praktijk betekent het, dat als je een buurman hebt die een vriendinnetje heeft in Syrië meteen de hele straat of wijk afgetapt kan worden. Welk probleem los je dan op? En het veroorzaakt ook problemen: uit onderzoek blijkt dat hoe meer data je verzamelt hoe meer fouten je maakt.’
Maar het sleepnet helpt toch bij de aanpak van terrorisme?
'Achteraf, als een terrorist opgepakt of dood is, blijkt vaak dat die persoon al een tijdje in het vizier was. Daar helpen nóg meer data dus niet bij. Als je daar vragen over stelt, krijg je nooit duidelijk antwoorden. Die kreeg ik zelfs niet in de vertrouwelijke gesprekken die ik als Kamerlid met de veiligheidsdiensten had.'
Hoe moet de PvdA omgaan met het referendum over de wet?
'Gewoon vanuit onze eigen visie. Wat vinden wij nu belangrijk? Je moet je overigens wel realiseren dat de wet niet meer tegen is te houden. Maar als je uit nee zegt tegen de sleepwet, dan geef je wel een signaal mee van “wacht eens even jongens”. Er moet nog wel goed gekeken worden naar de voorwaarden. We willen geen politiestaat en willen niet 24/7 in de gaten worden gehouden. Want als dat gebeurt, doet dat iets met je gevoel van vrijheid.
Natuurlijk is veiligheid ook belangrijk. Maar kijk eens naar zoiets als die Russische CozyBear-hack: dat kunnen we nú al. Dus wat is nu de toegevoegde waarde?'
Kortom?
'Stem dus gewoon tegen die sleepwet, maar dan wel om ideologische redenen.'
Verwacht je een hoge opkomst?
'Zo'n uitzending als die van Zondag Met Lubach heeft wel impact, dus ik ben benieuwd. Dat je tegelijk een vakje moet inkleuren voor de gemeenteraad, helpt natuurlijk ook.'
'Lees je in ieder geval in, zodat je weet waar het over gaat.'
Anouk Daams
Bestuurslid Jonge Socialisten
Jullie zijn tegen de wet en gaan wel campagne voeren. Wat zijn jullie van plan?
'We hebben € 50.000 gekregen van de referendumcommissie en daarvan gaan we posters ophangen in toiletten van horecagelegenheden in heel Nederland. Bij damestoiletten komt de tekst: “Je doet de deur hier toch ook op slot?” En bij de heren: “Jij wil toch ook niet dat de overheid meekijkt hier? Je hebt wél wat te verbergen?”'
De PvdA wil dus geen campagne voeren over het referendum, maar wat nu als er richting 21 maart veel vragen van kiezers komen over het standpunt van de partij? Wat moeten lokale campaigners dan doen?
'Voor de JS'ers in de campagne is het makkelijk, die kunnen gewoon naar de inhoudelijke argumentatie van de JS verwijzen. Maar zolang er geen landelijke lijn is, betekent het dat PvdA'ers in de campagne hun eigen mening en hun eigen verhaal moeten vormen. Dat betekent wat mij betreft: lees je in ieder geval in, zodat je weet waar het over gaat. Je móet de basisvragen die mensen hebben wel kunnen beantwoorden. Er is informatie genoeg van voor- en tegenstanders. Argumenten vóór kun je vinden op de site van de AIVD, argumenten tegen op bijvoorbeeld onze site of op die van Amnesty en een neutraal overzicht is onder andere te vinden bij de Volkskrant.'
Welke invloed verwacht je dat het referendum op de gemeenteraadsverkiezingen zal hebben?
'Wellicht gaan mensen die alleen geïnteresseerd zijn in de sleepwet zich nu ook verdiepen in de gemeenteraadsverkiezingen. Dat zou een mooie bijvangst zijn.'
Wat vind je ervan dat het PvdA-bestuur geen campagne wil voeren?
'Ik kan het me goed voorstellen. Maar ik vind het wel jammer, het is misschien wel een beetje duikgedrag. Wij doen het als JS in ieder geval wél. Wat de PvdA doet laten we een beetje links van ons liggen.'
Wat vindt de JS eigenlijk van het afschaffen van het raadgevend referendum?
'Zolang het raadgevend referendum bestaat, vinden we dat je een standpunt in moet nemen.'
'Onze partijvoorzitter heeft gesteld dat iedere PvdA’er bij dit referendum zelf een afweging moet maken, zo gaan wij er ook mee om.'
Grace Tanamal
Lijsttrekker in Amersfoort
Hoe gaan jullie in Amersfoort met het referendum om?
'Wij gaan geen campagnevoeren op het onderwerp. Ik hoor er niets over op straat en ook de andere partijen zijn stil. Onze partijvoorzitter heeft gesteld dat iedere PvdA’er bij dit referendum zelf een afweging moet maken, zo gaan wij er ook mee om.'
Denk je dat de opkomst voor het referendum hoog wordt?
'Omdat veel mensen met de raadsverkiezingen toch al naar het stembureau gaan, is de opkomst voor het referendum waarschijnlijk groter. Ik verwacht daarom dat de 30% dit keer makkelijk gehaald wordt.’
Wat vind je van het afschaffen van het raadgevend referendum?
'Ik ben persoonlijk voorstander van het raadgevend referendum. Maar niet alleen het kabinet wil er vanaf, ook binnen de PvdA is met een nipte meerderheid besloten het instrument uit het verkiezingsprogramma te schrappen. In het landelijk verkiezingsprogramma is natuurlijk wel komen te staan dat we andere vormen van directe democratie gaan onderzoeken.'
Afbeelding: Nationale Beeldbank