De PvdA deed het boven verwachting goed bij de herindelingsverkiezingen die woensdag in de gemeenten in het noorden en oosten van het land plaatsvonden. Niet alleen in Leeuwarden, ook in de andere gemeenten bleef de PvdA meer dan overeind. Lokaal Bestuur vroeg de PvdA-lijsttrekkers in Leeuwarden, Zevenaar, Westerwolde en Midden-Groningen naar hun eerste reacties.
‘Leeuwarden is de stad van Troelstra, zijn geest moet blijven rondwaren’
Of de goede uitslag valt toe te schrijven aan het Lutz-effect? 'Uh, ja, ik tink it', was het eerste antwoord van een verbijsterde Lutz Jacobi. De PvdA verloor slechts één zetel en is met elf zetels meer dan twee keer zo groot als de één-na-grootste partij GroenLinks.
Waar had je op gerekend van tevoren?
'Ik had zelf op 8 à 9 zetels gerekend, als ik heel eerlijk ben.'
Hoe verklaar je de nog betere uitslag?
'Misschien deels door de lage opkomst, maar mensen die de sociaal-democratie steunen zijn ook echt heel bewust gaan stemmen. Je merkt dat het beeld over de PvdA langzaam aan het kantelen is. Wat ook meespeelde is dat ik veruit de meest bekende was van alle lijsttrekkers. Ook mocht iedereen op onze lijst zijn eigen campagne voeren, al dat soort dingen tellen op.'
Wat vind je er van dat de opkomst zo laag was?
'Er is nauwelijks landelijke aandacht geweest, je zit buiten de peilingen, het leeft gewoon minder. En het was slecht weer.'
En nu?
'Nu moeten we dus wel zorgen dat we vier jaar lang zichtbaar blijven voor onze achterban. Ik hoop op een zo links mogelijk college. Wat mij betreft in ieder geval met GroenLinks erbij, waar we ook een lijstverbinding mee hebben.'
Denk je dat de uitslag naar landelijk te vertalen is?
'Het is in veel gemeenten goed gegaan voor de PvdA. Ik vind het vooral belangrijk dat we zo groot zijn gebleven, dat is symbolisch ook heel belangrijk. Leeuwarden is de stad van Troelstra, zijn geest moet blijven rondwaren. Er is nog wel veel chagrijn over maart, maar mensen willen de nieuwe PvdA wel steunen.'
‘De reacties op straat waren de laatste weken heel goed’
Lijsttrekker Wietze Potze wond er geen doekjes om nadat de uitslag van de herindelingsverkiezing van woensdagavond binnen kwam: 'De wederopstanding van de PvdA begint in Westerwolde.’
Waar hadden jullie op gerekend?
'De reacties op straat waren de laatste weken heel goed. We hebben echt een lokale campagne gevoerd, we wilden om die reden geen mensen uit Den Haag langs hebben. Maar dat we naar vijf zetels zouden gaan.. Drie of vier was ons uitgangspunt.'
Hoe verklaar je de uitslag?
'We hebben in beide gemeenten in het college gezeten, hadden fracties die dicht bij inwoners stonden en we hadden vanuit alle kernen mensen op de lijst staan. Daar zijn ook echt de nodige voorkeursstemmen gehaald zagen we al.'
Hoe was de opkomst?
'Rond de 45%, dus zo'n 5% minder dan de vorige keer. Er waren zelfs stembureaus die maar net boven de 30% kwamen. Bij de Tweede Kamerverkiezingen haalde de PvdA hier maar 1200 stemmen, bij een opkomst van 80%. Nu was de opkomst 45,5% en trokken we 2100 stemmen. Dat de SP niet meedeed kan daar maar deels een verklaring voor zijn.'
Had je last of profijt van de landelijke politiek?
'Het risico van Kamerleden meenemen langs de deur is dat het snel over de AOW-leeftijd en de kabinetsdeelname met de VVD zou gaan. Maar ik moet zeggen: sinds de PvdA landelijk in de oppositie zit en Asscher het vanuit die positie goed doet, merk ik dat het beeld over de PvdA kantelt. De kabinetsdeelname met de VVD vonden kiezers niet positief, maar achteraf vinden ze dat het toch wel goed gegaan is, zeker in vergelijking met wat het nieuwe kabinet nu doet.'
Valt deze uitslag door te trekken naar maart volgend jaar?
'De economie trekt aan, men weet dat dit voor een deel te danken is aan het vorige kabinet. Dus ik denk het wel.'
‘We zijn echt op de positieve tour gegaan: laten zien waar je mee bezig bent’
Lijsttrekker Thea van der Veen noemt de uitslag 'verbazingwekkend'. Hier had ze niet op gerekend, vertelde ze direct na de uitslag. Waar de PvdA binnen de drie oude gemeentes nergens de grootste was, werd er bij de herindelingsverkiezingen juist gewonnen. De PvdA werd in één klap de grootste partij.
Ben je al bekomen van de uitslag?
'Ja, ik was wel verrast. Ik had de avond van tevoren nog met Tom gesproken van het landelijk partijbureau. Toen kwamen we op vier uit, wat we heel mooi zouden vinden. Nu hebben we er vijf, er zou zelfs nog een restzetel bij kunnen komen. Het was echt heel spannend, want de grote stembureaus kwamen pas aan het eind.'
Waarom denk je dat de PvdA het zo goed heeft gedaan?
'Ik denk dat we goed uitgestraald hebben. We zijn halverwege de bestuursperiode in twee gemeenten weer in het college gekomen, waar we aanvankelijk niet in zaten. Dat heeft veel goed gedaan. We hebben drie vrouwen, dat hebben we ook goed laten zien. We zijn echt op de positieve tour gegaan: laten zien waar je mee bezig bent.'
En de invloed van de landelijke politiek?
'Daar heb ik het met Lodewijk nog over gehad. Hij zei: eigenlijk zijn jullie een beetje te vroeg nog, want het effect van hoe wij nu oppositie bedrijven begint nu pas. Die oppositierol heeft al wel meegeholpen. Op straat merkten we de afgelopen maanden wel een verschuiving. De enorme bitterheid, dat mensen rozen zo ongeveer terug smeten, is langzaam verdwenen. Er is meer begrip gekomen voor het moeten geven en nemen in een coalitie. Die kanteling is na maart begonnen.'
‘De verhoudingen in de raad zijn nu meteen anders: Lokaal Belang is niet gegroeid, het CDA en wij wel’
Lijsttrekker Nathani Niebuur was blij na afloop: 'Dit hadden we stiekem gehoopt. Het is geweldig dat we lokaal hebben gewonnen.'
Tegen de landelijke trend in zetels wínnen, hoe is jullie dat gelukt?
'Ik had niet verwacht drie zetels te halen, eerlijk gezegd. Dus we zijn erg blij. Als we één zetel hadden gehaald, had ik ook niet gek opgekeken.'
Hoe verklaar je het?
'We hebben het goed gedaan de afgelopen vier jaar in Zevenaar. Bij veel mensen leeft de lokale politiek niet, maar wel bij een vaste kern en daar zijn we heel zichtbaar voor geweest. De campagne liep ook lekker. We zijn hier van oudsher relatief kleiner dan partijen als Lokaal Belang en het CDA. De verhoudingen in de raad zijn nu meteen anders: Lokaal Belang is niet gegroeid, het CDA en wij wel.'
Hoe was de opkomst?
'We hebben een hele vaste club mensen die heel loyaal is aan de partij, dus een lage opkomst zoals we die hier hadden heeft een direct positief effect op ons resultaat.'
En de landelijke politiek?
'De sfeer op straat bij het canvassen was zeer positief. Dat is al maanden zo, gedurende de gehele campagne merkten we dat. 90% van de gesprekken ging over de lokale politiek. Soms is het lastig, want lokale partijen profileren zich als lokale partij, bij ons wordt er natuurlijk sneller ook naar de landelijke partij gekeken, maar daar hadden we nu dus weinig last van. Het werkte juist positief uit. Ik denk dat het te vroeg is om nu al te zeggen dat het in maart 2018 ook zo goed zal gaan, maar er is echt een positieve vibe.'
Ook in Sùdwest-Fryslân deed de PvdA het boven verwachting goed. Met zes zetels en 15% van de stemmen blijft de fractie van Stella van Gent de tweede partij. Eerder dit jaar ging Lokaal Bestuur al naar Sneek. Wat Van Gent drijft en waar ze zich de komende vier jaar voor in gaat zetten, zie je hier.
Uitslagen op een rij
Leeuwarden
Westerwolde
Samenvoeging van
Leeuwarden, Leeuwarderadeel & Littenseradiel
Vlagtwedde & Bellingwedde
Aantal zetels na 2014
12 (Leeuwarden), 4 (Leeuwarderadeel), 5 (Littenseradiel)
3 (Vlagtwedde), 3 (Bellingwedde)
Uitslag 2017
11 (Grootste partij)
5 (Tweede partij)
Midden-Groningen
Zevenaar
Samenvoeging van
Slochteren, Hoogezand-Sappemeer & Menterwolde
Zevenaar & Rijnwaarden
Aantal zetels na 2014
3 (Slochteren), 3 (H-Sappemeer), 2 (Menterwolde)
2 (Zevenaar), 2 Rijnwaarden (2)
Uitslag 2017
5 (Grootste partij)
3 (Derde partij)
Afbeelding: Twitter