Dat Schiphol uit haar voegen groeit, is geen geheim. En dat er al sinds 2009 plannen liggen om Lelystad Airport uit te breiden en Schiphol te ontlasten, mag ook geen nieuws heten. Maar nu de bulldozers de landingsbaan uitgraven en het vliegveld bijna haar eerste jumbojet met toeristen mag verwelkomen, is er toch onrust ontstaan.
Niet in Flevoland, maar in de omringende provincies Gelderland, Overijssel en Friesland. Reden: de bekendmaking in juni van de vliegroutes en de aansluiting op het hogere luchtruim. Hoewel in 2014 de routes in de directe omgeving van Lelystad bekend werden, gold dat niet voor de aansluitroutes in het gebied buiten die ring, zegt de Gelderse gedeputeerde Josan Meijers. ‘Vanaf 2012 heb ik bij de Alderstafel gezeten (overlegorgaan voor de ontwikkeling van de luchtvaart in zijn omgeving, red.). Uiteraard hebben we het daar gehad over de gevolgen voor onze provincie. Maar het definitieve besluit over het luchtruim boven Gelderland en Overijssel werd almaar uitgesteld.’
Het luchtruim zit vol
‘Je kan het luchtruim vergelijken met het wegennet,’ legt Meijers uit. ‘Ook in de lucht heb je lokale, regionale en snelwegen. Je hebt het lagere luchtruim vlakbij de vliegvelden. Hier landen en stijgen de vliegtuigen op. Dan heb je het hogere luchtruim, de snelwegen zeg maar.’ Daar wordt op grote hoogte gevlogen. Om de geluidsoverlast te beperken is het dus zaak dat vliegtuigen zo snel mogelijk van het lagere naar het hogere luchtruim vliegen. En juist bij die aansluitroute gaat het mis. ‘Oorspronkelijk was het idee dat de vliegtuigen op 1800 meter Gelderland binnen zouden komen vliegen en daarna gestaag naar 2700 meter zouden stijgen. In juni bleek die 1800 meter ineens voor bijna de hele provincie te gelden.’
Simpel gezegd komt het erop neer dat de routes in het hogere luchtruim vol zitten. ‘Het is een uiterst complex proces,’ zegt Hans Nooter, Statenlid in Overijssel. ‘Niet in het minst, omdat er drie luchtvaartautoriteiten zijn. Die allemaal behoorlijk langs elkaar heen werken.’ Het hogere luchtruim opnieuw inrichten kan, maar is wel lastig. ‘Dat lukt pas in 2023. Vier jaar na de opening dus, tot die tijd moeten we hier maar op de blaren zitten.’
Woedende burgers
Tijdens verschillende informatiebijeenkomsten liepen de gemoederen hoog op. ‘Het deed me echt denken aan die protesten tegen de komst van windmolens,’ zegt Nooter die bij een avond in Steenwijk was. Ambtenaren die kwamen uitleggen wat er precies op stapel staat en de onrust probeerden weg te nemen, werden uitgejouwd. ‘Alleen een bezorgde burger die meer dan 60.000 handtekeningen tegen het uitbreiden van de vluchten verzamelde, kon op applaus rekenen.’
De onvrede en het wantrouwen heeft de overheid echt aan zichzelf te danken, vindt Nooter. ‘Niet alleen de top-down-benadering van zo’n informatiebijeenkomst, maar vooral het totale onvermogen om mensen mee te nemen in de besluitvorming, valt me tegen. Hebben ze dan niks geleerd van grote projecten uit het verleden? Telkens wordt er geschermd met rapporten, tabellen en statistieken waaruit blijkt dat het wel meevalt. Tegelijkertijd vergeet men cruciale informatie op tijd te delen. De overheid leeft in een virtuele wereld, bewoners zetten daar hun realiteit tegenover. Daar moet je een antwoord op hebben, wat je er ook van vindt.’
In Apeldoorn dreigt het een verkiezingsthema te worden
Marga Jonkman, fractievoorzitter in Apeldoorn, herkent de onvrede. ‘We voelen ons echt een beetje voor het blok gezet. Dat het vliegveld binnenkort open zou gaan, wisten we heus wel en dat die vliegtuigen over ons heen moeten ook. Maar nu bleek ineens dat die vliegtuigen in heel Gelderland veel lager gaan vliegen.’
‘De bewoners van de Veluwe zien de vliegtuigen al over hun achtertuin heen denderen,’ zegt Jonkman. ‘Jarenlang hoor je niks, en dan ineens ligt er in juni dat besluit. Zonder dat iemand daar invloed op heeft gehad. Die onmacht maakt mensen woest op de politiek. Vooral op de PvdA, ja. PvdA’ers zitten op de bestuurlijke sleutelposities. Ik maak me echt zorgen over de gemeenteraadsverkiezingen, want het is hier echt een enorm ding geworden.’
Den Haag beslist
En dan kan je je als raadslid of Statenlid volkomen achter de bewoners opstellen, de bal ligt in Den Haag, Bij de staatssecretaris en de Tweede Kamer. ‘Met de collega-gedeputeerden uit Flevoland en Overijssel hebben we aan de bel getrokken,’ zegt Meijers. ‘Ik was echt verrast en teleurgesteld over de gang van zaken. Er kwamen nogal wat lijken uit de kast. Boven Ede liggen nu opeens twee vliegroutes: die van landende en opstijgende vliegtuigen. Daar heb je dus niet tien, maar twintig vliegtuigen per dag.’
Staatssecretaris Dijksma heeft inmiddels beterschap beloofd. Naar de vlieghoogte wordt gekeken. ‘Het is de bedoeling dat die in het grootste gedeelte van Gelderland naar 2700 meter gaat. Nog steeds niet echt hoog, maar wel een grote verbetering. Die toezeggingen zijn hard, ook de nieuwe staatssecretaris zal zich daaraan moeten houden,’ geeft Meijers aan. ‘Nu kan het ineens wel. Dat is mooi, maar het kwaad van de onhandige besluitvorming is natuurlijk al geschied. De Rijksoverheid wordt niet meer vertrouwd.’
De Rijksoverheid wordt niet meer vertrouwd
Bovendien maakte de staatssecretaris duidelijk dat er hoe dan ook geen uitstel komt totdat het hogere luchtruim in zijn geheel heringedeeld is. In 2019 gaat het vliegveld gewoon open. Wel heeft Dijksma beloofd de herindeling voor Oost-Nederland versneld op te pakken, dus voor 2023. Een ander pijnpunt, vliegveld Teuge, wordt niet weggenomen. Hun paracentrum, het grootste van West-Europa, moet vanwege de vliegroutes sluiten. Het vliegveld laat het er niet bijzitten en is inmiddels naar de rechter gestapt.
Ook in de gemeente Apeldoorn, die hoofdaandeelhouder is, vinden ze het moeilijk om de sluiting te accepteren. ‘Vliegveld Teuge is enorm belangrijk voor de werkgelegenheid,’ zegt Jonkman. ‘We zijn bang dat het vliegveld financieel in heel zwaar weer komt. Dan kan Den Haag wel zeggen dat het gemis van de parachutisten wordt opgevangen doordat het kleinere vliegverkeer weg moeten uit Lelystad, maar garanties hebben we niet. Wie zegt dat die kleine vliegtuigen hierheen komen?’
Economische motor
Even ten noorden van Apeldoorn kunnen ze niet wachten tot het vliegveld haar deuren opent. ‘Wij staan er hier wel anders in ja,’ zegt het Flevolandse Statenlid Willem de Jager. ‘Ik heb toch sterk het idee dat we deze discussie al eens gevoerd hebben. In 2009, bijna tien jaar geleden, is het besluit genomen dat Lelystad passagiersvluchten zou krijgen. En drie jaar geleden werden de routes vastgelegd in het luchtvaartbesluit. Nu gaan dwarsliggen klinkt voor mij toch erg als ketelmuziek.’
Dat de herindeling van het luchtruim pas in 2023 plaats kan vinden, is een noodzakelijk kwaad, zegt De Jager. ‘De optimale indeling kost tijd. Er moet aan vele randvoorwaarden worden voldaan. Ook dit was allang bekend. Uitstel zou voor Flevoland in het algemeen en Lelystad in het bijzonder een economische domper betekenen.’
Voor Flevoland zou uitstel een enorme domper zijn
Om Lelystad economisch gezond te houden, werd besloten in te zetten op twee grote infrastructurele projecten. ‘Overslaghaven Flevokust wordt nu gebouwd,’ vertelt De Jager. ‘Met het vliegveld erbij worden we voor bedrijven nog interessanter en krijgt de werkgelegenheid een enorme impuls.’
Het internationale vliegveld als motor van de economie. Nooter denkt er het zijne van. ‘Het is als PvdA’er een beetje vloeken in de kerk, maar ik vraag me af of we zulke werkgelegenheid nog wel moeten willen. We hebben allemaal de mond vol over duurzaamheid. Terecht, want de klimaatverandering is de uitdaging voor de komende jaren. Tegelijkertijd is het bij de luchtvaart: meer, meer, meer. Dat vind ik lastig te rijmen. Nee, uitstel totdat de herindeling van het luchtruim een feit is, lijkt me echt het beste.’
Bijschrift afbeelding: Binnenkort een verdwenen tafereel, turen naar parachutisten bij vliegveld Teuge
Afbeelding: Bram Petraeus | Hollandse Hoogte