De kogel is door de kerk: het wordt een tweestrijd tussen Nelleke Vedelaar en het duo Astrid Oosenbrug en Gerard Oosterwijk. De campagne draait inmiddels op volle toeren. Op 6 oktober is bekend wie Hans Spekman gaat opvolgen. Lokaal Bestuur vroeg de drie kandidaten naar hun ideeën over partij en samenleving.
Ze wachtte tot augustus voor ze de knoop doorhakte en zich kandidaat stelde. Nelleke Vedelaar, wethouder in Zwolle, werd al in het voorjaar benaderd door lokale partijgenoten dat ze het moest gaan doen, en gebruikte de vakantieperiode om daar eens goed over na te denken. ‘Ik vind al langer dat het in onze partij minder moet gaan om het positiespel en dat onze inspiratie weer van mensen uit steden en dorpen moet komen. Maar nu heb ik zoiets van: “Nelleke, je kunt er van alles van vinden, je kunt er ook iets aan doen.”’
Astrid Oosenbrug en Gerard Oosterwijk waren er sneller uit en gingen al voor de zomer op tournee, op bezoek bij PvdA-afdelingen. Het voormalige Kamerlid de medewerker van de eurodelegatie wachtten niet tot het partijbureau de kandidaatstelling formeel zou openen. Ze vonden elkaar dit voorjaar in hun ideeën over een nieuwe koers voor de partij. Oosenbrug over de urgentie: ‘We moeten nú iets doen. We hebben in november alweer de eerste verkiezingen in Friesland, Groningen en Gelderland.’
De voorzitter van de PvdA is immers campagneleider. Maar hij of zij doet meer: de voorzitter dient Kamerfractie en politiek leider gevraagd en ongevraagd van advies, leidt een vereniging met enkele honderden afdelingen en is een belangrijk boegbeeld. ‘Je hoort ons niet zeggen dat we naar de 100.000 leden willen’, zegt Oosterwijk. ‘Onze rol is straks ook niet om de fractie dagelijks bij te sturen door te roepen dat we naar links of rechts moeten. Wat wij bijvoorbeeld wel willen gaan doen is om moeilijke vraagstukken binnen de partij te agenderen. Denk aan de toekomst van de arbeidsmarkt of de zorg. Ik zie grote bijeenkomsten voor me, met nieuwe werkvormen, waar de leden met elkaar op inhoud het debat aangaan. Dan gaat het niet om een ja of een nee op een voorstel van de fractie, maar om het uitwisselen van ideeën van onderop. We hebben genoeg kennis en expertise onder onze 46.000 leden.’
Vedelaar: 'De Haagse boodschap is niet de hele werkelijkheid: mensen zijn terecht het vertrouwen in ons kwijtgeraakt'
Vedelaar wil het vertrouwen van de kiezer weer terughalen: ‘We zeggen nu steeds dat we moeilijke beslissingen hebben genomen voor Nederland en dat we daarbij de laagste inkomens hebben gespaard. Maar die Haagse boodschap is niet de hele werkelijkheid. Mensen zijn onderuit gegaan. Ik heb buren die hun baan kwijt zijn, hun hypotheek niet meer konden betalen en nu met een restschuld zitten. Die zijn elk vertrouwen in ons kwijt.’
Regionale actiecentra & ombudsteams
PvdA-politici gaan, als het aan Vedelaar ligt, weer terug de straat op om die verhalen te horen. ‘Ik noem het de politiek van het dagelijks leven. We krijgen nu enkele regionale actiecentra, die moeten een vaste werkplek van de Kamerleden worden. Met spreekuren volgens Brits model. En ik bepleit meewerkstages. Dat zijn echte stages waarop je meerijdt op de vuilniswagen of een dag meewerkt in een SW-bedrijf. Zo merk je wat het effect is van je politiek handelen.’
Oosterwijk en Oosenbrug willen naar een andere rol van het landelijke partijbureau. Oosterwijk: ‘Door de uitslag van maart is het aantal medewerkers kleiner geworden. We willen afdelingen bij staan, maar dat zal op een andere manier moeten gebeuren dan nu. We gaan meer naar een vrijwilligersorganisatie waarin we netwerken en actiegroepen van leden willen opbouwen.’ Oosenbrug noemt een voorbeeld: ‘Door de bezuinigingen is de coördinatie van de lokale ombudsteams verdwenen. Deze teams leveren ons echter veel waardevolle informatie op. Bij mij in Lansingerland zei het college dat er geen armoede in de gemeente bestaat. Maar uit mijn werk bij het ombudsteam bleek het tegenovergestelde. Je kan de mensen helpen en het probleem aan de kaak stellen in de raad. Dus wil ik de landelijke coördinatie terug, al zal dat meer moeten draaien op vrijwilligers.’
Oosterwijk: 'De cultuur binnen de partij moet anders: de discussie van onderop moet leidend zijn, niet andersom'
Ook Vedelaar wil de leden meer betrekken bij de partij. ‘Ledendemocratie kennen we al met one man one vote. Maar het moet anders. De congressen moeten er actiever uit gaan zien. Het is nu iets te veel iets van: we wachten met zijn allen op de speeches van Asscher en Aboutaleb. Leden moeten het gevoel krijgen dat ze zelf iets hebben bijgedragen. Ik wil daarom toe naar kleinere settings waarin ook de kleinste stem binnen de vereniging wordt gehoord. Nu telt vaak alleen de grootste stem. We moeten echt weer een ideeën- en actiepartij worden en moeilijke discussies niet uit de weg gaan.’
Ideeën en actiepartij - daarin verschillen de kandidaten niet veel. En over welke voorzitter ze willen zijn, klinkt bij beide het woord ‘verbinding’. Vedelaar: ‘Verbinding betekent dat je als voorzitter niet de baas wilt spelen. Wel dat je ervoor gaat zorgen dat bewoners, leden en raadsleden elkaar weer gaan ontmoeten. Ik kan met veel humor mensen op een lijn brengen. Als je Nelleke kiest, krijg je het volle pond en niet anders dan dat.’
Oosterwijk: ‘Met Astrid vorm ik een ijzersterk team. We hadden beiden het idee dat de cultuur binnen de partij anders moet, dat de discussie van onderop leidend moet zijn en niet andersom. Mede door deelname aan het kabinet was de drang tot controle van de beeldvorming groot. Onderwerpen hielden we klein.’ Oosenbrug: ‘Ik wil nadrukkelijk verbinden tussen lokaal en landelijk.’
Jongeren
Klinkt mooi, maar net als veel partijen heeft de PvdA last van een vergrijzend ledenbestand. Hoe ga je als voorzitter ervoor zorgen dat jongeren weer aansluiting vinden bij de sociaal-democratie? Vedelaar lanceerde in haar campagne het new talent network: ‘Het is een knipoog naar het old boys network. Laten we vooral jongeren vooruithelpen in plaats van de oude garde. En ik zou als voorzitter een groep jongeren om me heen verzamelen die me scherp houdt, die me voedt met ideeën en talenten aan ons verbindt. Dat kan in wisselende samenstelling, of het nu gaat om input voor het verkiezingsprogramma, of het helpen bij acties. Je vraagt op een andere manier aan jongeren om een bijdrage te leveren. Dan neem je jongeren echt serieus. Het zou ook mooi zijn als de Kamerfractie een schaduwgroep van jongeren om zich heen krijgt.’
Vedelaar: 'Laten we jongeren vooral vooruithelpen, in plaats van de oude garde'
Oosterwijk: ‘Jongeren kijken naar de politiek: what’s in it for me? En dan niet voor zichzelf, want daarvoor doe je het niet als sociaal-democraat. Maar wel wat ze eruit kunnen halen en aan ideeën kunnen brengen. Cynisch kan je zeggen dat je nu naar een partijcongres komt als je ambities hebt voor een plek op een lijst. Dat verandert als ons congres en bijeenkomsten interactief worden. Dat gaat verder dan een meet-up van Jesse Klaver, want die stond nog steeds alleen maar te zenden.’ Oosenbrug: ‘Nieuwe aanwas krijgen is altijd lastig, dus ook jongere leden. Het begint gewoon door mensen uit te nodigen bij onze bijeenkomsten, uit de ring om ons heen, de sympathisanten. Ik ken veel ICT’ers in mijn omgeving die wel sociaaldemocraat waren, maar geen lid. Na ze een keer te hebben uitgenodigd worden ze nu ook lid en brengen ze veel kennis in de vereniging binnen.’
Linkse samenwerking
Afgelopen week kondigden PvdA, SP en GroenLinks in de Tweede Kamer voor het eerst samen een initiatiefwetsvoorstel aan. Is dit de opmaat voor meer linkse samenwerking? Bij de kandidaat-voorzitters gaan de handen nog niet op elkaar voor een samensmelting. Vedelaar: ‘Met een erfenis van bijna 125 jaar sociaal-democratie in Nederland sta ik nog niet te springen bij het idee van een fusie. Maar de geschiedenis leert ook dat het niet om de vorm gaat, maar om de beweging. Laten we eerst maar eens oprecht proberen linkse samenwerking te zoeken, zonder dubbele agenda. We hielden naar mijn smaak iets te vaak af als we het even niet electoraal opportuun vonden om samen te werken. Dat moet afgelopen zijn. Het linkse initiatiefvoorstel is wat mij betreft een eerste hele mooie stap. Als ik voorzitter word, gaat er de dag erna een uitnodiging naar mijn collega’s van GroenLinks en de SP.’
Oosenbrug: 'Over linkse samenwerking moeten we niet langer praten, dat moeten we doen'
Oosenbrug: ´Over linkse samenwerking moeten we niet langer praten, dat moeten we doen. Dat deed ik in de Kamer al op mijn portefeuille ICT en je ziet dat de nieuwe fracties van GroenLinks, SP en PvdA elkaar nu al vinden op linkse thema´s en gezamenlijk een initiatiefwet indienen.’ Oosterwijk: ‘Met Positief Links brengen we al twee jaar links-progressieve mensen en ideeën bij elkaar. Voor de verkiezingen startten we een petitie voor een links-progressief stembusakkoord. Als we met onze linkse vrienden concurreren, worden we zelf zwakker en minder overtuigend. Laten we een links blok vormen. Geen fusie, want juist in onze verscheidenheid zit onze kracht.´
Beide kandidaten hebben hun programma of manifest geschreven. Die zijn te vinden via hun website: www.pvdanders.nl & www.nellekevedelaar.nl