De uitzending van Zomergasten met de Amsterdamse burgemeester Eberhard van der Laan zette de Top 600-aanpak in de schijnwerpers. De intensieve en integrale aanpak van criminelen die veel overlast veroorzaken werpt zijn vruchten af; er zijn minder draaideurcriminelen en de kans dat jonge criminelen veelpleger worden, is veel kleiner geworden. Ook op andere plekken in het land proberen PvdA-burgemeesters te voorkomen dat jongeren in de criminaliteit belanden. De aanpak verschilt per gemeente, maar kent ook een duidelijke overeenkomst: ‘Je kunt dit niet alleen vanuit openbare orde en veiligheid oplossen.’
‘Onze strategie is erop gericht om jongeren weer eigenwaarde te geven’
Wie: Peter Noordanus
Wat: Burgemeester van Tilburg
‘In financieel opzicht is werken in de criminele industrie zeer profijtelijk. Je verdient daar al gauw het salaris van een Kamerlid.’ Peter Noordanus snapt de aantrekkingskracht van de drugscriminaliteit. ‘Jongeren bezwijken voor de blingbling en het snelle geld. Onze strategie is erop gericht om ze op andere manieren voldoende eigenwaarde te geven. Dat doen we met rolmodellen rond sport en cultuur, bijvoorbeeld voetballers of mensen uit de Tilburgse hiphopscene. Je ziet dat jongeren enorm tot bloei komen als ze ergens goed in blijken te zijn. Maar daarmee zijn we er nog niet. De drugsindustrie in Zuid Nederland heeft een fors tekort aan mensen. Rond kwetsbare scholen worden kinderen geworven voor de criminele industrie. Gemeente en scholen moeten samen optrekken om daar wat aan te doen.’
Noordanus ziet twee groepen: ‘Aan de ene kant heb je de hardcore criminelen; de bovenbazen in het drugscircuit. Die moet je met strafrecht stevig aanpakken. Maar het is complexer als je het hebt over jongvolwassenen en jongeren met een licht verstandelijke beperking of laag IQ. Vaak gaat het om mensen met meervoudige problematiek, zoals schulden, relatieproblemen en verslaving. Daarvoor hebben we een apart team "complexe casuïstiek". We willen ze verder helpen en zorg bieden vanuit een gezamenlijke aanpak. Maar het zijn hardnekkige probleemgevallen.’
Er zijn nieuwe vormen van zorg nodig om het probleem echt te kunnen aanpakken. ‘Het is een samenwerking van zorg en veiligheid. Die twee onderdelen werken bij ons samen in het Zorg- en Veiligheidshuis. We hebben hier in Tilburg een groep van zo’n vijftig veelplegers die voor veel overlast zorgt. Met de ISD-maatregel kun je ze twee jaar vastzetten, maar daarna staan ze er weer en begint het opnieuw. Je hebt voor deze groep een nieuw soort tussenvormen nodig. We hebben in Nederland een complex zorgsysteem. Voor deze groep is er geen goed aanbod; beschermd wonen is niet voldoende. Ik zou daar graag zorg afdwingen of inzetten op beveiligde zorg.’
‘Je kunt dit niet alleen vanuit de openbare orde en veiligheid oplossen’
Wie: Jaap Kuin
Wat: Waarnemend burgemeester van Pekela
In het Oost-Groningse Pekela werkt burgemeester Jaap Kuin aan het veilig houden van zijn gemeente. ‘Als je in de shit zit, omkomt in de schulden en iemand doet je een aanbod waarmee je er snel uit komt, dan klinkt dat wel aantrekkelijk. We hebben hier een hoge werkloosheid en mensen denken snel geld te verdienen met een wietplantage.’
Ook Kuin combineert lik op stuk met preventie. ‘Bij het aantreffen van een wietplantage zetten we maximaal in: we sluiten de woning en communiceren dat duidelijk om te laten zien dat het niet loont en niet acceptabel is. Maar dan komt ons sociaal team om te proberen mensen weer op de rails te krijgen. Het team levert nazorg en begeleiding en laat zien dat je ook op andere manieren uit de shit kan komen. Je kunt dit niet alleen vanuit openbare orde en veiligheid oplossen. De samenhang met zorg is heel belangrijk, ook om te voorkomen dat mensen in de criminaliteit stappen. Ik werk op dit vlak nauw samen met de wethouder zorg en welzijn.'
Er wordt veel gemopperd op de decentralisaties, maar het biedt de gemeente wel meer mogelijkheden. 'De problemen zitten vaak op verschillende terreinen, daar gaat de gemeente nu allemaal over. We zijn hier letterlijk met teams op straat aanwezig, pakken jongeren in hun nekvel wanneer ze de verkeerde kant op gaan. We leveren ze thuis af, en praten hun ouders bij over hun gedrag. Je moet signalen oppikken; als iemand een uitkering aanvraagt en je hebt vermoedens dat daar meer speelt, ga dan in gesprek, zoek ze op en voorkom dat ze zich in de ellende storten.’
De grote jeugdwerkloosheid is wel een probleem
Kuin loopt wel aan tegen de minimale werkgelegenheid in Oost-Groningen. ‘De afgelopen jaren is dat nog erger geworden door het afschaffen van de Wajong en de sociale werkvoorziening. Het is lastig naar werk begeleiden als er geen werk is.’ Zijn zorg betreft vooral jongeren uit het speciaal onderwijs. ‘Die groep zou anders naar de sociale werkvoorziening gaan, maar zit nu thuis. Het is een kwetsbare groep met sterk beïnvloedbare jongeren. Ik ken families waar mensen generaties lang naar de sociale werkvoorziening gingen, dat is nu weggevallen. Ik was niet altijd blij met de oude SW-regeling; je moet mensen niet opsluiten in de sociale werkvoorziening. Maar je kunt die jongeren niet zomaar op de arbeidsmarkt zetten, dat wordt niets. Ik zou ze graag aan het werk hebben bij de gemeente. Als we iets meer subsidieruimte zouden hebben op groenonderhoud zou het kunnen. Dan creëer je werk en groeien die jongeren op een andere manier op. Ze leren arbeidsethos, krijgen plezier in het werk en stromen door naar een reguliere baan. Ik ben ervan overtuigd!’
‘De drugswereld is niet hip en leuk; het is een verderfelijke wereld waar meedogenloos wordt omgesprongen met mensenlevens’
Wie: Jan Hamming
Wat: nu burgemeester van Heusden, vanaf oktober burgemeester van Zaanstad
Grenzen stellen en perspectief bieden is het devies van burgemeester Jan Hamming. Hij trad in Heusden hard op tegen drugscriminaliteit en neemt deze ervaring mee naar zijn nieuwe gemeente Zaanstad waar hij eind september als burgemeester wordt geïnstalleerd.
‘Je moet heel scherp grenzen stellen. Harddrugs is tegenwoordig best gangbaar bij jongeren. We moeten veel meer inzetten op voorlichting en preventie. Een pilletje bij een avond stappen of een festival is niet oké. We moeten drugs onaantrekkelijker maken en we moeten het onaantrekkelijker maken om hierin te werken. Dat doen we door hard te straffen; we sluiten drugspanden en treffen de betrokkenen in hun portemonnee. Ook proberen we het imago van deze wereld naar beneden te krijgen. Het is tijd om de verheerlijking van motorclubs en de harddrugssector een halt toe te roepen. Dat is niet hip en leuk; het is een verderfelijke wereld waar meedogenloos wordt omgesprongen met mensenlevens.’
Niemand mag zonder diploma van school gaan
Aan de andere kant biedt Hamming perspectief. ‘Dat begint ermee dat niemand zonder diploma van school moet gaan. Richt je energie op opleiding en werk in plaats van criminaliteit. We hebben hier veel ingezet op begeleiden naar werk. Met resultaat; de jeugdwerkloosheid is terug naar bijna nul.’
Ook in zijn nieuwe werkomgeving Zaanstad staat het onderwerp hoog op zijn prioriteitenlijst. ‘Alle ervaring die ik heb opgedaan neem ik mee naar Zaanstad. Ik ben enthousiast over de Top 600-aanpak van Amsterdam, wellicht voor Zaanstad ook interessant. Zaanstad kan leren van de grote steden uit de omgeving, maar ook van de aanpak van kleinere plaatsen als Heusden. En ik ben benieuwd wat daar al gebeurt. De samenhang tussen repressie en perspectief bieden zal ook daar nodig zijn.’ Daarbij is hulp vanuit Den Haag gewenst. ‘Het is belangrijk dat we ons bewust worden van deze problematiek. Dat vergt meer voorlichting over drugs, maar ook uitbreiding van de politiecapaciteit en strengere straffen. Ik hoop dat het nieuwe kabinet daar werk van gaat maken.’
Afbeelding: Berlinda van Dam | Hollandse Hoogte