Steeds meer afdelingen hebben te maken met een tekort aan vrijwilligers. Daardoor dreigen zelfs de min of meer verplichte taken in het gedrang te komen. Wat te doen als er geen nieuwe bestuursleden te vinden zijn, de website sterk verouderd raakt en steeds meer taken zich stapelen bij een steeds kleiner wordend groepje? En als je enige raadslid ook afdelingssecretaris en webmaster is?
In de Hoeksche Waard zagen de afdelingen tien jaar geleden de bui al hangen. Door het structureel teruglopen van het aantal actieve leden besloten de afdelingen van Binnenmaas, Oud-Beijerland, Korendijk, Strijen en Cromstrijen te fuseren tot de nieuwe afdeling Hoeksche Waard. ‘Bovendien zag de PvdA het eiland altijd al als één geheel,’ zegt afdelingsvoorzitter Gee Rooimans.
Misschien waren de verwachtingen over samenwerking in de Hoeksche Waard wat te hooggespannen
‘De gemeenten werkten altijd al veel samen, omdat ze op veel terreinen met dezelfde vraagstukken te maken hebben,’ legt hij uit. ‘Daarom leidde de fusie er ook toe dat onze raadsleden en wethouders tot een eigen overleg, een interfractie, kwamen. Daarin werd het PvdA-standpunt over een onderwerp bepaald.’ Klinkt leuk, maar was uiteindelijk toch lastig uitvoerbaar. ‘Daar hebben we ons behoorlijk op verkeken, ja. In gemeenten waar we in het college zaten, konden we vaak behoorlijk wat invloed uitoefenen op het collegevoorstel. Op die manier haalde je belangrijke punten binnen en stemde je toch daarvoor, terwijl daar met de interfractie iets anders over was afgesproken.’
Toch is Rooimans tevreden over de inhoudelijke kant van het verhaal. De fusie heeft geleid tot meer kennis en kwaliteit binnen de afdeling. ‘Je moet nu een veel groter gebied overzien en discussieert op grotere schaal. We hebben het niet meer over de twee kapotte lantaarnpalen op het eind van de Dorpsstraat, maar over de echt ingewikkelde en interessante problematiek.’
Partijpolitieke samenwerking
‘Ach, achteraf kijk je een koe in de kont,’ mijmert Rooimans. De verwachtingen waren misschien wat te hooggespannen. ‘Tien jaar geleden dachten we een actievere afdeling te krijgen. Maar in plaats daarvan stopte een groot aantal actieve leden. Die vonden de fusie een mooi moment om er een punt achter te zetten. De fusie was het probleem niet, iedereen was voor, maar het leverde niet de gewenste energie op.’
Inmiddels ligt er bij demissionair minister Ronald Plasterk het verzoek om de vijf gemeenten op het eiland samen te voegen. ‘Als de fusie niet doorgaat en we in maart verkiezingen hebben, moeten we flink aan de bak,’ geeft Rooimans aan. ‘Een gezamenlijk verkiezingsprogramma maken met daarin een aparte bijlage voor elke afzonderlijke gemeente lukt nog wel. Maar vijf kandidatenlijsten vullen, wordt een enorme uitdaging. De groep, waarop we een beroep kunnen doen, is kleiner dan ooit.’ Dat betekent overigens niet dat het alternatief veel beter is. ‘De bevolking is tegen herindelen. Dus als we in november naar de stembus voorzie ik een grote afstraffing van de traditionele partijen. De lokale partijen zullen dan met twee vingers in hun neus winnen.’
Tijdens een ledenvergadering in mei stelde het afdelingsbestuur daarom voor om met een lokale lijst van PvdA, D66 en GroenLinks aan de komende verkiezingen deel te nemen. Een soort Progressief Hoeksche Waard. ‘Maar de leden wilden er niet aan. Voorzichtige stapjes zetten om tot een samenwerking te komen, vond de vergadering goed,’ zegt Rooimans. ‘Verder niets. Jammer, ik had graag het mandaat gekregen om met GroenLinks en D66 rond de tafel te gaan zitten. Meer niet, in eerste instantie. Maar dat gaat dus niet gebeuren.’
Koester de partijnaam, ook bij fusie met andere partijen
Het afdelingsbestuur van de Hoeksche Waard is niet de enige die de oplossing zoekt in partijpolitieke samenwerking, zegt Geert Jan Leerink van het Partijbureau. ‘Zeker vijftig afdelingen willen met een gecombineerde lijst deelnemen aan de komende raadsverkiezingen. Vaak gaat het dan om de combinatie PvdA-GroenLinks. Wij zijn uiteraard niet tegen, maar zeggen wel altijd: zorg dat de naam PvdA zichtbaar blijft.’
Over het voorstel van het bestuur van Hoeksche Waard is Leerink daarom minder te spreken. ‘In het verleden hebben linkse partijen vaak samenwerking gezocht in een lokale, progressieve lijst. Die functioneert dan de eerste acht jaar goed, en vervolgens klapt de boel. Een van de partijen doet het landelijk goed en wil weer in zijn eentje verder. Dan zit je met de gebakken peren. Dan weer terug naar een zelfstandige PvdA-lijst blijkt dan erg lastig.’ Daarom is het advies om zelfstandig mee te blijven doen, zolang er zicht is op een zetel.
Een stilstaande trein en de Achterhoek
Dat veel afdelingsbesturen met de handen in het haar zitten en geen idee hebben hoe ze alle taken kunnen vervullen, snapt Leerink. ‘Daarvoor heb ik niet meteen een wondermiddel. Geen afdeling is hetzelfde. Maar in Twente zijn onlangs drie afdelingen gefuseerd. Dat heeft daar voor nieuwe energie gezorgd.’
Je kan de samenwerking ook op andere manieren vormgeven, zegt Leerink. Daarbij maken veel afdelingsbesturen wel dezelfde fout. ‘Het loopt niet meer, er zijn te weinig actieve mensen, en dan gaat het bestuur iedereen op de ledenlijst benaderen met de vraag mee te doen. Veel te laat natuurlijk. Niemand wil in een stilstaande trein stappen en actief worden in een afdeling waar de schwung uit is.’
Als door een tekort aan mensen verwaarlozing dreigt, moet je als bestuur allereerst naar de omliggende afdelingen gaan. ‘Overleg en kijk of zij dezelfde problemen hebben. Ga dus niet meteen fuseren, maar maak een gedegen analyse. Pas als je er zeker van bent dat fusie of een andere vorm van samenwerking de remedie is, moet je daartoe overgaan. Maar voor alles geldt: begin op tijd en zoek de omliggende afdelingen op voordat het te laat is!’
Ga niet pas over samenwerking nadenken als de afdeling al op zijn gat ligt
Ondertussen worden in de Achterhoek de eerste stappen naar meer samenwerking gezet. René Isselman is regiocoördinator en heeft het proces van samenwerking langzaam in gang gezet. ‘Wat ik voornamelijk doe, is initiatieven ontwikkelen om mensen met elkaar in contact te brengen.’
In mei belegde Isselman een bijeenkomst voor de zestien afdelingen in de regio om na te gaan of en hoe er moet worden samengewerkt in aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen. ‘We hebben op vier thema’s afgesproken een tekst te maken die alle afdelingen opnemen in hun verkiezingsprogramma. Het zijn echte PvdA-onderwerpen: armoedebeleid, wonen, zorg en welzijn, en energie en duurzaamheid. Met zo’n gezamenlijke tekst stralen we ook meer een regionale eenheid uit.’
Dat er in de toekomst verder zal moeten worden samengewerkt en misschien zelfs zal moeten worden gefuseerd is volgens Isselman in de Achterhoek onontkoombaar. ‘Je ziet verouderde websites en zaken die niet goed worden opgepakt. Gelukkig praten enkele afdelingen nu over een fusie, maar er zitten ook besturen tussen die alles bij het oude willen laten. Je moet het heel voorzichtig en subtiel oppakken, maar wel doorzetten. Op termijn ontkom je niet aan fusies, daar ben ik echt van overtuigd.’
‘De samenwerking is nu echt op gang gekomen,’ geeft de Doetinchemse afdelingvoorzitter Japke Huisman aan. ‘Het moet nog groeien, maar de wil is er. En de noodzaak met het afnemend aantal vrijwilligers natuurlijk ook. Maar een fusie gaat veel afdelingen nog te ver. Ook voor ons. De Achterhoek is geen één pot nat: er spelen veel verschillende zaken en het is een enorm gebied. Maar het werk van René is heel waardevol. Meer samenwerking kan ik alleen maar toejuichen.’
Afbeelding: Shutterstock