De dagloner is weer terug van weggeweest. Niet in de vorm van de rondtrekkende landarbeider, maar als postbezorger in een schijnconstructie of fietsende voedselbezorger die onverzekerd door de stad sjeest. De flexibilisering van de arbeidsmarkt is natuurlijk al een tijdje gaande en ook de kritiek erop is niet van gisteren. En hoewel het afgelopen kabinet stappen heeft om de uitwassen te beteugelen, is Nederland nog steeds kampioen flexwerk. Deze week nog waarschuwde de Europese Commissie voor ondermijning van het sociale stelsel door het groeiende aantal zzp’ers.
Vooral de groep aan de onderkant heeft het zwaar. Hun uurtarief is laag, ze krijgen geen loon doorbetaald bij ziekte, zijn niet verzekerd tegen arbeidsongeschiktheid, hebben geen recht op ww en bouwen geen pensioen op. Bovendien werken ze vaak in een verkapt dienstverband. ‘Eens in de zoveel tijd ontvangen we anonieme brieven van postbezorgers,’ zegt de Hengelose fractievoorzitter Maarten Hollander.
‘De postbezorgers van SANDD worden nog steeds per poststuk betaald,’ zegt Hollander. In theorie zou je volgens het bedrijf boven het minimumuurloon uit kunnen komen. ‘Dat vergt dan wel bovennatuurlijke krachten. Bedenk dat ze niet alleen de post bezorgen, maar die ook zelf moeten sorteren.’ De poststukken worden op maandag en donderdag in kratten aangeleverd, en een dag later moeten ze worden bezorgd. De vergoeding ligt vast en is gebaseerd op gewicht en afstand. ‘In Twente is dat tarief in ieder geval totaal niet realistisch. Postbezorgers blijven ver onder het minimumloon.’
Veel postbezorgers werken nog steeds in een schijnconstructie
De situatie in Hengelo staat niet op zichzelf. Al bij de liberalisering van de postmarkt in 2009 werd afgesproken dat per 1 oktober 2013 80% van de bezorgers een arbeidsovereenkomst moest hebben. Onder druk van de rechtse partijen stelde de Kamer deze verplichting keer op keer uit. Tot 1 april dit jaar. ‘Met het nodige kunst- en vliegwerk is het Asscher gelukt om die wet door de beide Kamers te loodsen,’ aldus Hollander.
Daarop heeft Hollander in samenwerking met de FNV SANDD om opheldering gevraagd. ‘Tot nu toe blijft de deur gesloten. Ze willen eerst de wet bestuderen. Heel gek natuurlijk,’ vindt Hollander. ‘Bedrijven moeten zich natuurlijk gewoon aan de wet houden. We kijken nu naar andere mogelijkheden om druk uit te oefenen. Allereerst naar onszelf. Doet de gemeente zaken met SANDD? Nou, dat bleek niet het geval.’ Dat pressiemiddel viel dus af. ‘Als raadslid kan je niet direct invloed uitoefenen. Maar als het nog even duurt, zoeken we de lokale pers op. Aan dit soort misstanden moet zo snel mogelijk een einde komen.’
Amerikaanse toestanden in Schiedam
Dat je als gemeente niet aan de onderhandelingstafel over arbeidsvoorwaarden zit, is Schiedammer Mario Stam bekend. Dat weerhoudt de wethouder werk en inkomen er echter niet van om bij misstanden aan de bel te trekken en als het moet in te grijpen. ‘Als werknemers in Schiedam beroerd behandeld worden, dan bemoei ik me ermee. Het zijn immers Schiedammers die een gezin moeten onderhouden.’
Waar links en rechts landelijk heel verschillend denken over de arbeidsmarkt en regelmatig botsen, blijkt dat in Schiedam genuanceerder te liggen. ‘Uiteraard houdt de VVD-wethouder er andere ideeën op na, maar als het om zoiets praktisch als een fatsoenlijk sociaal plan gaat, kunnen we elkaar vinden. Schiedammers, die zomaar ineens op straat worden gezet, zijn immers geen anonieme nummers. Je kent ze van het buurtfeest of jouw kinderen gaan met hun kinderen naar school. Bovendien zal iemand de rekening moeten betalen. Als het de werkgever niet is, dan wel de gemeenschap en de gemeente.’
Begin dit jaar kondigde het Amerikaanse glasbedrijf Owens Illinois haar Schiedamse vestiging te willen gaan sluiten. ‘Ze wilden het op de Amerikaanse manier aanpakken: “Bedankt voor jullie trouwe dienst. Hier een maand salaris en succes ermee.” Het personeel pikte dat terecht niet en wilde gaan staken.’ Een door PvdA-fractievoorzitter Peter Groeneweg geschreven manifest, waarin de staking werd ondersteund, kreeg steun in bijna de gehele raad.
Nu ligt zo'n staking bij een glasfabriek wel wat ingewikkelder dan bij het gemiddelde bedrijf. ‘Je werkt met glas dat een temperatuur van 1500 graden bereikt. In één keer de productie stilleggen is levensgevaarlijk,’ legt Stam uit. Daarom zouden de stakers wel naar de fabriek gaan en de flessen produceren. ‘Maar door geen coating aan te brengen zouden de flessen onbruikbaar worden.’ Alleen kwam het niet zover. Het bestuur ontzegde de stakers de toegang tot het terrein.
Amerikaanse toestanden? Mooi niet
Op dat moment besloot Stam in actie te komen. ‘Naast het feit dat het stakende personeel volkomen in haar recht stond, bracht de directie hiermee de directe omgeving in gevaar. Door de stakers de toegang te ontzeggen, zouden er te weinig arbeiders aanwezig zijn om de veiligheid te waarborgen. Daar kwam nog eens bij dat de directie de productie voor een gedeelte per direct wilde stilleggen. Behoorlijk onverantwoord allemaal, ook volgens de brandweer. Die fabriek staat midden in de bebouwde kom, dus als de boel in de fik was gevlogen, waren de gevolgen niet te overzien geweest.’
Stam kondigde daarop aan om de gevolgen van een eventuele sluiting te willen onderzoeken. Tot die tijd zouden er geen wijzigingen in de productielijnen gemaakt mogen worden. ‘Omwille van de openbare veiligheid kon ik dat als wethouder in samenspraak met de burgemeester doen. Ik heb de directie duidelijk gemaakt dat het onderzoek wel twee weken in beslag kon nemen.’ Of er een direct verband is, durft de wethouder niet te zeggen, maar nog geen 72 uur later kwam de directie met een goed sociaal plan. ‘Werknemers krijgen nu een fatsoenlijke ontslagvergoeding (2,3 keer de transitievergoeding, red.) en personeel dat ouder dan 64 is, blijft in dienst.’
Het liefst vermijdt Stam zo’n confrontatie. ‘Ik zie werkgevers natuurlijk niet als grote boze geldwolven. Ze zijn een belangrijk onderdeel van onze economie. Wanneer een bedrijf door omstandigheden in financiële nood komt en personeel moet ontslaan om te overleven, probeer je als gemeente te helpen. Uitzoeken of het personeel elders aan de bak kan en kijken of je als gemeente daarin kan bemiddelen. Maar als mij via via ter ore komt dat een scheepswerf van haar vaste personeel af wil om ze te vervangen door goedkope Oost-Europese krachten, heb je aan mij een kwaaie. Zo gaan we hier in Schiedam niet met elkaar om.’
Nadat maaltijdbezorger Deliveroo aankondigde voortaan met zzp’ers te willen gaan werken en daarmee willens en wetens alle risico’s op de vaak jonge bezorgers afwentelt, besloot kersvers Kamerlid Gijs van Dijk in actie te komen. Vind jij ook dat het wel voldoende is met de flexibilisering? Teken hier de petitie
Afbeelding: Joost van den Broek | Hollandse Hoogte