Jonge kiezers hebben bij de Tweede Kamerverkiezingen massaal gestemd op GroenLinks en D66. In studentensteden groeien deze partijen, vaak ten koste van de PvdA. Wat hebben deze partijen te bieden dat de PvdA mist? Rico Tjepkema, student Internationale Betrekkingen en voorzitter van de Jonge Socialisten Groningen, zag het om zich heen gebeuren. ‘Veel medestudenten twijfelden tussen D66 en GroenLinks. Bij GroenLinks sprak vooral de boodschap van verandering aan. Ook de beweging, die zij hebben opgezet is aantrekkelijk. D66 is een veilige partij; niet uitgesproken links of rechts. En ze zaten niet in het kabinet, dus hebben daar geen schade opgelopen.’
Ook Martijn Otten, duo-raadslid in Leiden en landelijk bestuurslid van de Jonge Socialisten, zag de twee partijen met de stemmen van zijn leeftijdsgenoten aan de haal gaan. ‘Zij hadden de wind mee, terwijl het bij de PvdA vooral ging om het uitblijvende Asscher-effect. We werden de verliezende partij, daar wil je niet bij horen. Ons verhaal is goed, maar onze campagne is teveel gericht geweest op de achterban die naar de SP en PVV is vertrokken. We waren bijvoorbeeld streng over migranten. Op duurzaamheid vielen we GroenLinks aan, in plaats van dat we ze overtroefden. We hebben wel een progressief verhaal, maar dat hebben we niet genoeg verteld.’
Jongeren vinden een duurzame wereld van levensbelang
Carine Bloemhoff, fractievoorzitter in de Groningse gemeenteraad, zag in haar omgeving ook mensen van de PvdA naar GroenLinks vertrekken. ‘Ze zeiden: “Je hebt vier jaar de kans gehad, nu is het de beurt aan een ander.” We hebben de wereld in de afgelopen vier jaar niet verbeterd in hun ogen; ze zijn er niet op vooruit gegaan. Jesse Klaver had een aansprekend verhaal over sociale waarden en duurzaamheid. Hij is een ster, iemand waar je bij wil horen. Wij konden dat scherpe profiel niet bieden na vier jaar regeren met de VVD. Het verhaal van GroenLinks is flinterdun, maar het sprak wel aan. Ze kregen zo’n aanloop in de campagne. De mobiliserende kracht van hun sessies is bewonderenswaardig. Daar kunnen we een voorbeeld aan nemen.’
D66 deed het nu ook goed, constateert Bloemhoff. ‘Die partij is in het verleden heel klein geweest en is toen opnieuw opgebouwd. Daar kunnen we van leren. We zouden als PvdA moeten nadenken wat we zouden doen als we opnieuw mochten beginnen. Hoe zou je dan je partij vormgeven? Die vraag moeten we onszelf stellen.’
Inhoudelijk tekort
De PvdA standpunten zijn ook niet altijd aansprekend geweest voor jongeren en studenten, denkt Marleen Haage, fractievoorzitter in de stad Utrecht. ‘Er start nu een hele generatie met een studieschuld. Voor veel Nederlanders is het misschien goed - het bekende verhaal van de bakker die niet meer hoeft mee te betalen aan de opleiding van de chirurg - maar voor studenten begint hun werkzame leven nu met een schuld. Dat je gestudeerd hebt, betekent echt niet dat je direct een superhoog salaris hebt. Vaak zijn het mensen die aan de slag gaan bij de overheid, in het onderwijs of in het bedrijfsleven. Een schuld van € 20.000 is geen lekkere start. We zitten er bij andere groepen bovenop om schulden te voorkomen, en bij studenten laten we het ontstaan. Dat is een keuze die ons door die groep kwalijk wordt genomen.’
Het afschaffen van de studiefinanciering wordt de PvdA aangerekend
Bloemhoff wil jongeren weer een wenkend perspectief bieden. ‘We zijn een vooruitgangspartij, we willen zekerheid bieden aan kwetsbare groepen. Maar als je een studieschuld hebt, geen dienstverband maar flexwerk, geen mogelijkheid om een huis te kopen en hoge huren, wat is dan je perspectief?’ Jongeren hebben behoefte aan een antwoord op die vraag. Dat antwoord heeft de PvdA onvoldoende gegeven, zegt Bloemhoff: ‘Wat gaan wij doen aan werk, wonen, aan de klimaatproblematiek? Waar staan we over tien jaar op deze thema’s?’
‘We hebben het klimaatverhaal teveel bij andere partijen gelaten, terwijl dat bij uitstek iets is van de sociaal-democratie,’ vindt ook Marleen Damen, die in studentenstad Leiden wethouder is. ‘Klimaatproblematiek gaat juist over gelijke kansen voor mensen. Een andere reden is het missen van eigentijdse oplossingen. We willen de oplossing uit het verleden plakken op de problemen van de toekomst. Dan word je een conservatieve partij. We moeten een toekomstgericht verhaal vertellen. De politiek is er om de wereld te verbeteren, maar de wereld verandert ondertussen ook steeds. Dan moet je niet vast blijven houden aan je oude ideeën, maar nieuwe oplossingen zoeken. Ik geloof bijvoorbeeld niet dat de overheid alles kan oplossen met regels en maatregelen. Je hebt andere partijen nodig: je moet samenwerken en partners zoeken. Daar past geen tegenstelling bij waarin je werkgevers wegzet als kapitalisten. We moeten meer naast elkaar staan dan tegenover elkaar.’
Afstoffen en nieuwe vormen
Het grote verhaal van de sociaal-democratie is nog altijd de moeite waard, maar de vorm waarin dit wordt gebracht, mag wel afgestoft worden. Volgens Haage is winst te behalen in de manier waarop we ons verhaal vertellen. ‘De woorden, die we gebruiken voor onze grote thema’s zijn verschrikkelijk. Een woord als verbinding wordt vooral geassocieerd met een treinverbinding. Laat staan een term als sociale cohesie; dat slaat echt niet aan. Maar als je met jongeren spreekt over hoe het gaat in de buurt, of over de zorg voor hun oma, vinden ze dit soort onderwerpen wel belangrijk.’
Ook de partijorganisatie moet veranderen. ‘De manier waarop GroenLinks jongeren aan zich heeft gebonden is vluchtig. Dat houdt geen vier jaar, maar het is wel meer van deze tijd. Mensen laten zich niet meer voor tien jaar in werkgroepen vastzetten, en daar is onze partij wel opgebouwd,’ vindt Carine Bloemhoff. ‘De vereniging moet meer meer open staan voor jongeren. Het is nu allemaal wat oubollig georganiseerd. En we moeten breed in de stad meer verbindingen leggen, bijvoorbeeld met studentenbonden of andere activiteiten door jongeren. Ze moeten weer de connectie voelen met de PvdA.’
Het mag allemaal wel wat gezelliger en minder stoffig
Haar stadsgenoot Tjepkema denkt ook dat de vorm anders moet. ‘We moeten ons eigen verhaal houden, maar we moeten het beter presenteren. We moeten onze waarden koesteren, maar ze van de eenentwintigste eeuw maken.’ Daarbij hoort ook de inzet van moderne media. ‘D66 en GroenLinks kwamen constant voorbij op mijn tijdlijn. Als PvdA hebben we dat echt gemist.’ Haage wil jonge mensen zelf laten bedenken wat een goede manier is om leeftijdsgenoten weer aan de PvdA te binden. ‘Zij kunnen beter zelf verzinnen wat aansluit bij deze groep. Door alle generaties aan tafel te zetten, kun je van elkaar leren.’
Otten wil het in Leiden vooral ook leuker maken. ‘We moeten het beeld van die saaie oude partij rechtzetten. Als partij moeten we hervormen, vrolijker en gezelliger worden. Je moet er weer bij willen horen. De sfeer moet beter. Dat hoeft trouwens niet alleen voor jongeren; dat is voor iedereen goed.’
Afbeelding: Marcel Krijgsman | Hollandse Hoogte