Landelijk is het even wennen en ook vergeleken met lokaal is de klap van 15 maart groot, maar toch: oppositie voeren met een kleine fractie is voor veel PvdA’ers al dagelijkse kost. Eenzaam en met veel kabaal tegen het gesloten front van het college aanlopen, prachtige maar kansloze moties indienen en hopen op betere tijden, of met pijn en moeite hele concrete, maar op het oog triviale zaken gedaan krijgen en het risico lopen om voor de kiezer onzichtbaar te blijven?
‘Voor mij is de keuze niet lastig,’ zegt Maarten van den Bos. Het enige PvdA-raadslid in de gemeente Lingewaard kiest ervoor om constructief oppositie te voeren. Dat is vaak frustrerend. ‘De Duitse socioloog Max Weber had het over langzaam boren in dikke massief houten planken. En hij had geen elektrische boor, dus je kan je wel voorstellen wat hij daarmee bedoelde. Politiek kan soms heel vermoeiend zijn. Je bent maanden bezig met een onderwerp, dat je aan het hart gaat, trommelt iedere betrokkene op, maakt een sterk voorstel en vervolgens zeggen de coalitiepartijen zonder enige onderbouwing nee.’
Van den Bos: 'Oppositie voeren is vaak heel vermoeiend, maar soms lukt het verschil te maken'
‘En soms lukt het wel. Zo komt er in de Lingewaard binnenkort een maatwerkfonds.’ Jongerenwerkers kunnen hier zonder al te veel bureaucratische rompslomp uit putten. ‘Als iemand zijn opleiding niet heeft afgemaakt en dat alsnog wil doen, maar daarvoor geen geld heeft, kan de jongerenwerker via het maatwerkfonds geld vrijmaken. Het college wilde daar niet aan, want zoiets is lastig controleerbaar.’ Wat volgde, was een zoektocht naar een meerderheid: dag na dag, stukje bij beetje, eerst de oppositie op één lijn en daarna een coalitiepartij over de lijn trekken. ‘Uiteindelijk zijn we een jaar verder, maar komt het maatwerkfonds er wel.’
Hameren op het eigen gelijk en vervolgens mokkend langs de zijlijn blijven staan, is ook niet de stijl van Rik Dekker. Dekker, die als fractievoorzitter in het Utrechtse Lopik nu drie jaar in de oppositiebanken zit, kiest voor dezelfde strategie als Van den Bos. ‘Ideologische scherpslijperij is meer iets voor de landelijke politiek, als je lokaal iets voor elkaar wil krijgen, helpt een praktische instelling. In het sociaal domein doet het college het gewoon goed. Ik ben echt op zoek gegaan naar misstanden, maar tot nu toe zijn die er nauwelijks.’
Dekker: 'Ideologische scherpslijperij is meer iets voor landelijk
Het sociaal domein is natuurlijk wel een onderwerp waar de PvdA zich op wil profileren. ‘Dan kan je ervoor kiezen om alsnog volop tekeer te gaan of je aandacht te richten op andere kwesties. Wij hebben voor dat laatste gekozen. Het college wilde bijvoorbeeld ook de bibliotheek privatiseren. En dat gaat natuurlijk tegen al onze principes in. Daar zijn we dus samen met de vrijwilligers van de bibliotheek voor gaan liggen. En nu wil het college weer het SW-bedrijf verplaatsen. Met alle gevolgen van dien. Tot nu toe houden ze hun poot stijf en ik vrees, dat ze dat ook blijven doen. Maar ook al lukt het niet om iets tegen te houden, mensen waarderen je steun wel en weten waar de PvdA voor staat.’
Meer activisme, minder bestuurlijk
‘Het was even slikken, drie jaar geleden,’ zegt de Tilburgse fractievoorzitter Yusuf Celik. ‘We gingen in Tilburg van elf naar vijf zetels en belandden in de oppositie.’ De analyse is even helder als ontnuchterend. De tijd, dat PvdA als vanzelfsprekend plaatsnam in het college, is geweest. ‘Jarenlang bepaalden we de koers en nu niet meer.’ Het bestuurlijke moest worden ingeruild voor een wat activistischer houding. Niet vanuit het negatieve, op teleurgestelde mensen stemt niemand, maar door meer de straat op te gaan. ‘Te luisteren naar wat er speelt, waar mensen zich zorgen over maken en dat te vertalen naar de politiek.’
Naast een stortvloed aan vragen leverde dat 15 initiatiefvoorstellen op. ‘Echt op thema’s die er voor ons toedoen. We richten ons op armoede, werk en zorg. In Tilburg zijn er momenteel 15.000 mensen op zoek naar werk. 7200 daarvan zitten langdurig in de bijstand. Het college deed hier vrijwel niets aan en liet deze mensen in feite aan hun lot over. Onacceptabel natuurlijk. Daarom zijn we in beweging gekomen.’
Celik: 'Als oppositiepartij kan je richting geven aan beleid, maar dan moet je wel over je eigen gelijk heen stappen'
Samen met betrokkenen is er een Plan van Arbeid opgesteld. ‘Brigade Tilburg Werkt is daar een belangrijk onderdeel van. Aangezien die 7200 mensen niet vanzelf aan de slag komen, vinden we dat gemeente Tilburg het goede voorbeeld moet geven en 200 bijstandsgerechtigden zelf tegen een fatsoenlijk loon in dienst moet nemen. Er is voldoende nuttig werk.’ In eerste instantie wilde het college van GroenLinks, SP, CDA en D66 er niet aan. Het leek teveel op Melkertbanen en ook over de doorstroming naar reguliere banen waren vragen. ‘Ze zeiden: “Goed plan, maar zonder onderzoek vooraf, doen we het niet.” Op zo’n moment kan je stampij maken of met het college gaan praten: wat als we het nu zo doen?’
De PvdA koos voor dat laatste en trok uiteindelijk het voorstel zelfs in. ‘Maar Brigade Tilburg Werkt komt er nu wel. Een hele stap. Ook als oppositiepartij kan je dus richting geven aan beleid. Je moet alleen bereid zijn om over je eigen gelijk heen te stappen.’ Van den Bos kan dat beamen. ‘Het is geven en nemen. Het is verleidelijk om constant je eigen succes te claimen of hard te roepen wat er allemaal mis is, maar daarmee bereik je niks. Ja, misschien een kop in de krant, maar mensen zijn er niet mee geholpen.’
Geen confrontatiepolitiek dus. ‘Ik geloof niet zo in je afzetten tegen andere politici,’ zegt Van den Bos. ‘En ik denk ook niet dat het je electoraal helpt. Mensen prikken daar doorheen. Je eigen verhaal vertellen en concrete voorstellen doen, is beter. De sociaal-democratische idealen zijn nog steeds relevant, maar hoe graag we het ook willen: de verkiezingsuitslag was geen incident. De trend is al veel langer gaande. De PvdA zit nu op een dieptepunt. We zullen heus nog kiezers terugwinnen, maar de tijd, dat de PvdA de bepalende partij op links was en de agenda dicteerde, ligt achter ons. Om onze idealen en plannen te verwezenlijken is het daarom noodzakelijk om elke dag weer opnieuw op zoek te gaan naar meerderheden.’
Afbeelding: Facebook PvdA Tilburg