Een historisch verlies voor de PvdA, links gemarginaliseerd en de VVD wederom de grootste: de dreun van afgelopen woensdag mag gerust enorm genoemd worden. Om een en ander beter in perspectief te plaatsen gaat Lokaal Bestuur de komende tijd te rade bij PvdA-bestuurders. De aftrap is voor Ahmed Aboutaleb.
Hoe verklaart u de verkiezingsuitslag? Is het verhaal niet goed verkocht, is het verhaal niet goed of zijn er in de afgelopen jaren eenvoudig teveel pijnlijke bezuinigingen doorgevoerd en was de afstraffing min of meer terecht?
'Je ziet dat er een stevige ruk naar rechts is. Als je de zetels aan de linkerkant van GroenLinks, SP, PvdA en PvdD bij elkaar optelt, zit je op zo'n 43 zetels, met DENK erbij op 46. Dat is te weinig. Dat betekent dat er ook een rechts kabinet moet komen. Waar ik mee zit is dat de PvdA al langere tijd veel verwijten worden gemaakt. Een deel daarvan is terecht, omdat de PvdA op een aantal onderwerpen de tijdgeest niet goed verstaat. Maar een deel is onterecht. Het klassieke verwijt is dat de PvdA de arbeidsmigratie heeft veroorzaakt. Wie dat zegt, heeft een gebrek aan historisch besef. En werkgevers oefenden druk uit om het betalen van zwarte lonen te bestrijden. Niets PvdA.'
Is het niet meer: 'de economie is aangetrokken, daarom stem ik weer VVD', 'maar ik merk er zelf niks van, en daarom stem ik geen PvdA meer'?
'Dat denk ik niet. Deze verkiezingen gingen dit keer echt over de angst dat de identiteit van Nederland langzaam aan het veranderen is. Zowel gewone burgers als rijke mensen zijn bang dat die verandering ten koste gaat van hun eigen welvaart. Het adagium "eerlijk delen" waar de PvdA mee groot is geworden, wordt niet meer gedeeld. Een voorbeeld is de komst van asielzoekers naar Nederland. Ik kreeg een keer een mail van een mevrouw die zei: "Ik waardeer wat u doet, maar ik stem PVV. Want ik ben bang voor de stroom uit Afrika deze kant op." De samenleving verrechtst op identiteit, minder op economie. En er spelen nog twee andere zaken een belangrijke rol.'
Welke?
'De manier, waarop bijvoorbeeld met Groningen is omgegaan vanuit Den Haag, is niet goed. Groningen is letterlijk leeggezogen. Maar toen bewoners met hun primaire levensbehoefte, wonen, in de problemen kwamen, werd er te weinig en te laat gereageerd. Dat verwijt is niet alleen aan de PvdA gericht, maar aan de landspolitiek als geheel. Ook rondom zorg hebben we steken laten vallen. Dat zit met name in zoiets als de discussie over het eigen risico. Dat is toch een ingewikkeld verhaal, omdat je die nu naar nul wilt brengen, terwijl we het eerst anders deden. En de filosofie van de PvdA was juist dat je een -kleine- drempel in wilde bouwen om te laten zien dat zorg geld kost.'
Maar wat was dan doorslaggevend volgens u?
'Dat de PvdA onvoldoende met de tijdgeest mee is gegaan. We hebben stevige inhoudelijke ideeën, maar die hebben we onvoldoende kunnen ontplooien. We hebben veel belangrijke hervormingen gedaan en de overheidsfinanciën gesaneerd. Maar daar zijn we misschien te ver in gegaan. Misschien had het tekort niet zover terug gehoeven als nu gebeurd is. Dan was er meer geld over geweest voor andere zaken.'
Hoe moet de PvdA de formatiebesprekingen in?
'Ik denk dat we de oppositie in moeten. De winnaars moeten het gaan doen.'
En wat betekent het intern voor de partij? Moet er weer een evaluatiecommissie komen?
'Geen commissie. Volgens mij moet Lodewijk Asscher gewoon met een aantal mensen gesprekken gaan voeren. En zeker niet alleen met mensen die hun sporen binnen de sociaal democratie hebben verdiend, maar ook met mensen die andere ideeën hebben over hoe je begrippen als solidariteit invult. Ook het organiseren van een nieuw sociaal contract en de invulling van de internationale taak van de sociaal-democratie moet daarbij aan de orde komen.'
Is een van de problemen van de PvdA niet dat diffuus is waar de partij voor staat? Als je het mensen vraagt, staat de SP voor zorg, D66 voor onderwijs, de PVV voor islam/migratie, maar bij de vraag 'wat is het belangrijkste voor de PvdA' komen altijd heel uiteenlopende antwoorden.
'Ik heb het altijd bijzonder gevonden dat wij altijd voor onderwijs hebben gestaan en dat dat ineens een D66-thema is geworden. De PvdA staat wat mij betreft voor een verbonden samenleving waar iedereen rekening met elkaar houdt. Met een hoge mate van solidariteit en de bereidheid offers te brengen voor elkaar.'
Hoe ziet u uw eigen rol de komende tijd?
'Ik weet het niet. Ik ben altijd beschikbaar voor overleg en dialoog. Ik ben nu burgemeester, ik heb er bewust voor gekozen niet mee te doen aan de lijsttrekkersverkiezing. Ik vind zo'n verkiezing niet de goede manier om een partijleider te kiezen. Dat je dan andere kandidaten moet afvallen. Die manier van verkiezing moet heroverwogen worden.'
Welk advies heeft u voor lokale PvdA'ers?
'Houd het hoofd koel. Na magere jaren komen weer vette jaren. Het is een kwestie van hard werken. Het CDA was ooit de machtigste partij met 50 zetels en is nu kindsblij met 19. Eigenlijk moet je dus ook eens aan het CDA vragen hoe zij daar mee zijn omgegaan. Maar we moeten nu niet het hoofd in de schoot leggen.'
Afbeelding: Jan de Groen | Hollandse Hoogte