Het moet volgens de PvdA maar eens afgelopen zijn met de discriminatie op de arbeidsmarkt. Het mag niet uitmaken of je Jan of Mohammed heet of dat je 24 of 54 bent als je op een vacature reageert. De partij heeft anoniem solliciteren in het verkiezingsprogramma opgenomen. Meerdere afdelingen hebben daarom moties ingediend om dit lokaal mogelijk te maken. Meteen kwam er kritiek. Zo bestaat volledig anoniem solliciteren niet: vroeg of laat moet je toch op gesprek.
Rabin Baldewsingh is wethouder in Den Haag en was een van de eerste die anoniem solliciteren invoerde. Hij kent de kritiek, maar vindt die niet terecht. Hij geeft als antwoord het voorbeeld van zijn bezoek aan de plaatselijke hogeschool, waar studenten met een migrantenachtergrond hem belaagden: ‘We doen ons best op school. Hoe kan het dat we dan worden opgeleid om thuis op de bank te belanden?’
In 2015 vroeg hij daarom het SCP om onderzoek te doen. Daaruit bleek dat mensen met een migrantenachtergrond uit Den Haag inderdaad vaker gediscrimineerd worden en vanwege hun afkomst niet aan een baan komen. Vooral mensen van Marokkaanse en Hindoestaanse komaf waren de dupe. Reden voor Baldewsingh om het roer bij de gemeente om te gooien. Er kwam een meldpunt arbeidsdiscriminatie en de wethouder experimenteerde met anoniem solliciteren. In de eerste helft van vorig jaar was er een proef waarbij 1879 sollicitaties anoniem werden gemaakt.
Dankzij anoniem solliciteren hebben Haagse mensen met een migrantenachtergrond nu meer kans op een baan bij de gemeente
Zelf was de gemeente allerminst het braafste jongentje in de klas, beaamt Baldewsingh: ‘Inmiddels heeft 51% van de Haagse bevolking een migrantenachtergrond. Daar bleven we als gemeente met 23% in de laagste en 12% in de hoogste schalen enorm onder. Ik wist dat in Canada en onder Cameron in het Verenigd Koninkrijk anoniem solliciteren bij de civil service met succes was ingevoerd. Dat moest hier ook kunnen. Het SCP-onderzoek liet zien dat de vacaturehouder, degene die de vacature uitschrijft, te veel handelde op basis van onbewuste vooroordelen.’
Niet zonder slag of stoot
De raad was vrij snel om, maar binnen de gemeente moest het een en ander overwonnen worden. Ambtenaren vonden het soms maar vervelend, dat je niet wist wie je op gesprek kon verwachten. En praktisch had het ook gevolgen: ‘Die proef vergde voor ons als gemeente een aantal aanpassingen. Bijvoorbeeld in de zogeheten backoffice: we hebben nu één voltijdsfunctie vrijgemaakt voor iemand die de brieven anonimiseert. En we moesten de ICT aanpassen met nieuwe formulieren voor de zes diensten.’ Extra geld werd er niet voor vrijgemaakt, het kwam uit bestaande middelen.
Was de sollicitant eenmaal door de eerste selectie heen, dan hoefde hij minder dan voorheen te vrezen voor het gesprek, zegt Baldewsingh. ‘Mensen uit de sollicitatiecommissie leiden we op, dat hoort er wel bij als je dit goed wilt doen. We maken hen bewust van mogelijke vooroordelen. Als je net op tv of in de krant mannen met baarden en kalasjnikovs in Syrië hebt gezien en je krijgt de dag erop een man met baard op gesprek, dan trainen we mensen dat ze niet automatisch een associatie moeten maken.’
Anoniem solliciteren wil niet zeggen dat de sollicitant zijn identiteit verliest, zoals de VVD en andere partijen nog wel eens willen doen geloven, benadrukt hij. ‘De brieven komen gewoon met compleet cv binnen. De ambtenaar haalt vervolgens alleen voor de eerste ronde naam en leeftijd en alles wat kan herleiden naar een migratieachtergrond weg, zodat bij de poort iedereen gelijke kansen heeft. Pas daarna komen ze bij de afdeling die de vacature heeft aangeschreven.’
Het is geen wondermiddel, maar anoniem solliciteren helpt wel
De proef werkte. De stad zag het aantal brieven dat binnenkwam toenemen. Niet alleen van mensen met een Turkse, Marokkaanse en Surinaamse (Hindoestaanse) achtergrond, maar ook van Antilianen en Afrikanen. Doordat de sollicitaties anoniem waren gemaakt, steeg ook het aantal uitnodigingen voor mensen uit die groepen. Hadden deze mensen eerst 4% kans om uitgenodigd te worden, door de proef steeg dat naar 16%. En belangrijker: er werden meer mensen met een migrantenachtergrond aangenomen.
Inmiddels heeft Den Haag anoniem solliciteren omarmd en uitgebreid: ook leeftijd wordt niet meer vermeld. Natuurlijk, werkervaring laat nog altijd zien of iemand jong of ouder is, maar Baldewsingh hoopt dat Den Haag heeft laten zien dat je vacatures kan invullen zonder dat je je laat leiden door onbewuste vooroordelen. ‘Anoniem solliciteren is de norm in Den Haag en moet wat mij betreft de norm worden in Nederland. Nee, het is geen wondermiddel, maar wel een belangrijk instrument aan de poort.’
Zwolle volgt
Patty Wolthof uit Zwolle beaamt dat anoniem solliciteren niet hét instrument is. ‘Je kunt ook andere dingen bedenken, zoals andere afdelingen bij het sollicitatiegesprek betrekken of de vacaturetekst zo opstellen dat mannen en vrouwen willen reageren. Maar dit is wel een heel goed middel.’
Het raadslid uit Zwolle strijdt al enige jaren tegen de vooroordelen, die mensen ondervinden op de arbeidsmarkt. ‘In 2015 kwam het nieuws dat jongeren met een migrantenachtergrond moeilijker een baan konden vinden dan autochtone leeftijdsgenoten. Na gesprekken en bijeenkomsten in Zwolle heb ik een motie ingediend die discriminatie bij de gemeente moest tegengaan. De gemeente kwam desgevraagd met een plan van aanpak om arbeidsdiscriminatie te bestrijden. Daar zaten veel goede elementen in, maar de urgentie ontbrak.’ Wolthof diende daarop onder brede steun een motie in om het anoniem solliciteren mogelijk te maken.
Praktische bezwaren zijn er genoeg
Net als in Den Haag is nagedacht over de praktische bezwaren. ‘Als voorheen iemand belde, wist de gemeente door zijn naam of accent vaak al wie ze voor zich had. Dat kan niet meer. Nu kunnen mensen alleen nog maar anoniem chatten met een medewerker.’ Wanneer iemand een sollicitatiebrief stuurt wordt die - net als in Den Haag - zo aangepast, dat niemand van de gemeente de gegevens van de sollicitant kan zien.
De proef loopt nog tot het eind van deze maand (maart). Maar Wolthof vindt hem nu al geslaagd. ‘We hebben een signaal gegeven. Het heeft in Zwolle ook veel te weeg gebracht. We laten aan inwoners en sollicitanten zien dat we er mee bezig zijn.’ Het raadslid wil het anoniem solliciteren graag uitbreiden naar bedrijven. ‘Het zou mooi zijn als we een grote naam in de stad zover krijgen. Ik vind dat je als PvdA daar meer op moet inzetten. Eerst probeer ik het nu bij onze hogeschool Windesheim.’
Alkmaar en Wageningen nog niet
Niet iedere gemeente omarmt het anonieme solliciteren. In Alkmaar en Wageningen haalden soortgelijke PvdA-moties het niet. Het zijn niet toevallig gemeenten, waar de partij in de oppositie zit. Fractievoorzitter Paul Verbruggen uit Alkmaar: ‘De motie werd bij ons afgestemd op populistische gronden. Het CDA en de VVD kwamen met een batterij aan drogredenen. Ze beweerden bijvoorbeeld dat er hiermee juist mensen uit zouden worden gesloten. Onzin natuurlijk: we willen juist het tegenovergestelde bereiken. Het was pure onwil om het ons te gunnen.’
De reacties buiten de raad van Alkmaar waren beter, zag Verbruggen. ‘We zien nu ook dat omringende gemeenten dit onderwerp op de agenda zetten. In 2018 hebben we een nieuwe kans: anoniem solliciteren staat straks zeker in ons verkiezingsprogramma. Dit past bij de sociaal-democratie.’
Afbeelding: Roos Koole | Hollandse Hoogte