Schulden hebben is al vervelend, maar wanneer je geconfronteerd wordt met malafide deurwaarders, is de kater dubbel zo erg. Niet alleen brengen ze veel te veel in rekening, ze kloppen ook nog eens allemaal tegelijk aan. Het is een situatie, die eigenlijk niet kan voortduren. De Kamerfractie heeft daarom een initiatiefvoorstel ingediend. Wat staat hier precies in? En wat kan je eigenlijk op lokaal niveau doen om deze misstanden te bestrijden?
Lokaal Bestuur vroeg het en kreeg antwoord.
'De marktwerking heeft voor perverse prikkels gezorgd'
Wie: Bouchra Dibi
Wat: Raadslid in Utrecht & nummer 34 op de kandidatenlijst voor de Tweede Kamer
Wat gebeurt er in Utrecht aan schuldhulpverlening?
'We hadden een kredietbank, maar die is er niet meer. We werken nu met buurtteams, die bij Werk & Inkomen zitten. Zij zijn gespecialiseerd in schuldhulpverlening. Als het nodig is dan gaat de gemeente met mensen aan de slag om een plan te maken en aflossingscapaciteit te berekenen. We hebben ook een beheergroep voor de echt moeilijke groep: dak- en thuislozen, verslaafden. Dat wordt begeleid vanuit een stichting die rekeningen van schuldeisers betaalt. Er is ook nog een organisatie die zich specifiek richt op jongeren en zwerfjongeren. En daarnaast zijn er natuurlijk de particuliere deurwaarders. Met een aantal van hen zijn afspraken, maar dat zijn niet altijd de partijen waar de gemeente contact mee heeft.'
Wat zijn dat voor afspraken?
'Dat ze zich in ieder geval aan de wettelijke normen moeten houden. Dat klinkt als een open deur, maar dat gebeurt dus vaak niet. Bureaus die namens de gemeente op pad gaan moeten in ieder geval de beslagvrije voet echt respecteren. Ze moeten dus controleren of er ook andere schuldeisers zijn, zodat er niet teveel in beslag wordt genomen, als dat aan de orde is.'
Is het niet dweilen met de kraan open, met die particuliere deurwaarders?
'We hadden er nooit aan moeten beginnen, die marktwerking. Veel bureaus gaan over de wettelijke regels heen. Ze rekenen bedragen driedubbel, houden zich niet aan de beslagvrije voet en nemen dingen mee die eigenlijk niet mogen. Concurreren in deze markt is ook niet verstandig, dat levert perverse prikkels op. Het is dus goed dat we in ons verkiezingsprogramma hebben staan dat we één deurwaardersorgaan moeten hebben, en dat de beslagvrije voet gerespecteerd moet worden. Of beter gezegd; dat dit gehandhaafd moet worden in elke situatie. En dat moeten we echt doorzetten, want de staatssecretaris wil juist nog meer vrijheid geven. Incasso's vanuit overheidsorganisaties moeten sowieso door één organisatie worden gedaan, in plaats van dat die nu aan verschillende partijen worden uitbesteed. Dan houden we beter overzicht.'
Wat is het belangrijkste?
'In Utrecht zijn we begonnen met vroegsignalering. Als iemand twee maanden huurachterstand heeft gaat er meteen een belletje van de woningbouwvereniging naar het buurtteam, zodat we problemen vroegtijdig kunnen opvangen. We wachten nu op de eerste resultaten daarvan.'
'Vroegsignalering is natuurlijk de sleutel'
Wie: Keklik Yücel
Wat: Lid Tweede Kamer & nummer 16 op de kandidatenlijst voor de Tweede Kamer
In Zweden zijn deurwaarders in dienst bij het Koninklijk Incassobureau. Alleen deze instelling mag beslag leggen en aanmanen. Ook bieden ze hulp aan schuldenaren en stellen ze bindende betalingsregelingen voor aan schuldeisers. Moeten we dat model niet in Nederland introduceren?
'Met ons huidige toeslagenstelsel is het Zweedse model niet onmiddellijk 1 op 1 in te voeren, maar wat we steeds agenderen en waar we op drukken is dat er één overheidsincasso moet komen waar het overzicht van alle schulden bij elkaar komt. Bij de lokale schuldhulpverlening, die dan plaatsvindt, moet iemand zitten met doorzettingsmacht om ook de afbetalingsregeling te maken. Jetta Klijnsma heeft hele belangrijke stappen gezet. Er komt een time-out regeling en er komt een nieuwe regeling waardoor het bestaansminimum voor mensen beter gegarandeerd kan worden.'
Maar dat geldt dan alleen voor incasso's voor overheidsinstanties, daar los je de helft van het probleem maar mee op?
'We hebben dan in ieder geval op rijksniveau een overzicht. Lokaal inventariseert de schuldhulpverlener de rest van de schulden ook. Maar er gebeurt meer. We zijn ook bezig met een actieplan schulden. Dat is er op gericht om in de preventieve sfeer beter aangesloten te worden op elkaar. Woningcorporaties en schuldhulpverlening dus met de ziektekostenverzekeraar. Daar kun je convenanten mee maken. Zo kunnen we betalingsachterstanden sneller signaleren, en sneller persoonlijk contact leggen. Vroegsignalisering is natuurlijk de sleutel.'
Wat is de belangrijkste oorzaak van gestapelde schulden?
'Dat loopt erg uiteen: de ingewikkelde overheidsbureaucratie, kunnen dingen heel makkelijk kopen, er zijn veel afbetalingsregelingen, de verleidingen zijn groter dan vroeger. Vooral jongeren kunnen tegenwoordig op méér gebieden schulden maken: een scooter, de ziektekostenpremie, een mobieltje, internetverbruik, maar ook de economische crisis die achter ons ligt hielp niet mee.'
Hoe moeten malafide bureaus aangepakt worden?
'Daar heb ik samen met Carola Schouten van de ChristenUnie een initiatiefvoorstel voor ingediend. Met deze wet willen we einde make aan malafide incassobureaus. Er loopt nu een maatschappelijke consultatieronde over ons voorstel. In de wet wordt bijvoorbeeld geregeld dat mensen die als deurwaarder aan de slag willen een bepaald opleidingsniveau moeten hebben. Ook zorgt het er voor dat deurwaarders beboet worden wanneer ze te hoge kosten in rekening brengen, of dat ze zelfs waarschuwingen krijgen en ontheven kunnen worden uit hun werk.'
Wat raad je gemeenten aan om te doen?
'Veel van wat mis gaat in de incassobranche mag nu al niet. Je kunt naar de rechter stappen. Maar ja, de mensen met schulden die dat moeten zijn hebben vaak geen overzicht meer. Ze maken enveloppen niet meer open. De verantwoordelijkheid bij hen leggen schiet dus niet op. Daarom komen we nu met een wet.
Ondertussen kunnen gemeenten met casussen zelf allerlei instanties erbij betrekken die de weg naar de rechter voor zo iemand kunnen begeleiden. Zorg ook dat drempels om in schuldhulpverleningstrajecten binnen te komen omlaag gaan. Help mensen direct, werp geen drempels op. Voorkomen is beter dan genezen.
Laat kinderen ook nooit de dupe worden. We hebben onlangs 100 miljoen voor kinderen in armoede vrij gemaakt. Zorg lokaal ervoor dat deze middelen bij die kinderen terechtkomen zodat ieder kind mee kan doen op school en bijvoorbeeld kan sporten. En als lokale politici nog ideeën nodig hebben, suggesties willen doen, of casussen hebben: mail gerust naar me!’
'Juist met de overheid is het lastig om betalingsafspraken te maken'
Wie: Mohamed el Mokkadem
Wat: Wethouder in Westland
Wat vind jij van het Zweedse model?
'Ik vind het interessant, alle actoren bij elkaar in één organisatie. Je hebt vaak met verschillende schulden die door verschillende deurwaarders verhaald worden. Die hebben elk hun eigen belang. Als je alles in één organisatie zet voorkom je tegengestelde belangen.'
Het initiatiefvoorstel van Keklik gaat nog niet zo ver.
'Ik denk dat ze liever een half ei heeft dan een lege dop. Daar komt bij: met de overheid is het vaak het meest lastig om betalingsafspraken te maken. Dat merken wij ook als gemeente. Het zou dus goed zijn als dat in ieder geval bij elkaar komt.'
Wat doen jullie zelf aan het aanpakken en voorkomen van schuldproblemen?
'Wij werken met vroegsignalisering, bijvoorbeeld door woningcorporaties het direct te laten melden als er een huurachterstand is. Als daar een reden voor blijkt te zijn waaruit duidelijk wordt dat het incidenteel is: mooi, niets aan de hand. Maar als er meer aan de hand is kunnen we snel ingrijpen. Dat voorkomt oplopende schulden. Mensen die al wel grote schulden hebben worden gekoppeld aan schuldhulpmaatjes, om hen te begeleiden bij de problematiek.'
En hoe pak je malafide deurwaarders nu aan?
'Dat is lastig voor gemeenten. Wij hebben geen inzicht in de opbouw van de kosten. Het is ook echt problematisch dat iedereen zomaar een incassobureau kan beginnen. Dat helpt ook niet mee. Ik hoop dat de Kamer daar meters in kan maken. Maar wij zetten vanuit onze taak nu dus vooral in op preventie en vroegsignalering.'
Afbeelding: Paul van Riel | Hollandse Hoogte