De Statenfracties van VVD en SGP willen fors ingrijpen in de Oostvaardersplassen. Nog voordat de provincie Flevoland op 1 januari 2017 de verantwoordelijkheid voor het beheer van deze nieuwe wildernis kreeg, werd bekend dat beide partijen een initiatiefvoorstel hebben opgesteld om de aantallen Heckrunderen, edelherten en konikpaarden met duizenden terug te brengen. De partijen willen af van deze grote grazers om natuurontwikkeling, recreatie en toerisme meer ruimte te geven en dierenleed tegen te gaan.
De Partij voor de Dieren en GroenLinks lieten meteen weten faliekant tegen de plannen van VVD en SGP te zijn. Afgaande op de publicaties in de landelijke media leek de PvdA zich te onttrekken aan de discussie. Maar dat is niet zo, zegt fractievoorzitter Peter Pels. ‘Samen met GroenLinks en de PvdD waren wij al tegen de overdracht van de verantwoordelijkheid voor het beheer naar de provincie. En nu die plannen van VVD en SGP er liggen hebben we met GroenLinks en de PvdD het voorstel gedaan eerst een hoorzitting te organiseren, waar allerlei deskundigen hun mening kunnen geven. We hebben nog maar kort geleden een beheerplan Natura 2000 voor de Oostvaardersplassen vastgesteld dat uitgaat van het bestaande beleid. En dan komt dit plan er dwars doorheen.’
Helaas voor het linkse smaldeel had de rest van de Flevolandse Provinciale Staten geen trek in het oordeel van deskundigen en stemden ze het voorstel weg. De drie fracties verlieten daarop boos de zaal.
Over ‘vee’ en ‘dieronterende’ omstandigheden
VVD en SGP wijzen er op dat de grote grazers de boel kaal vreten en er dus geen nieuwe vegetatie komt voor vogels. De VVD maakt zich daarnaast ook zorgen over de ‘dieronterende’ omstandigheden. Door een voedselgebrek zou met name in de winter de sterfte onder de grote grazers groot zijn. ‘De kuddes grote grazers worden de laatste jaren op een natuurlijke manier steeds kleiner. Dus dat is het probleem niet meer.’
De VVD en SGP willen het aantal grote grazers met 70% verminderen
Daarnaast willen de beide partijen de ontwikkeling van de Oostvaardersplassen overlaten aan de mens in plaats van de natuur. Daardoor zal het karakter van het gebied wijzigen, misschien wel ingrijpend. ‘Dat juist deze beide partijen met een plan voor het natuurgebied komen, vind ik ook vreemd. De SGP heeft het als het over de grote grazers gaat over “vee”. Alsof het koeien van boeren zijn. Dat laat wel zien, hoe weinig affiniteit zij hebben met de natuur. En tegen de dierenliefhebbers van de VVD zou ik willen zeggen: kom eerst eens in actie tegen de dieronterende omstandigheden in de bio-industrie! Daar is de sterfte 100% en het levensgenot nul.’
De PvdA ziet liever een gebiedsuitbreiding om vegetatieontwikkeling meer ruimte te geven. ‘Maar daar waren VVD, SGP en ook het CDA tegen.’ Van de initiatiefnemers wil de PvdA onder meer weten hoe ze de kuddes – er wordt gesproken over 70% van de huidige omvang – willen verkleinen. ‘Afschieten? Anticonceptie toepassen? Lijkt me niet iets voor de SGP.’
25 jaar onderzoek, maar te vroeg voor conclusies
Ecoloog Perry Cornelissen promoveerde 10 januari op een proefschrift over de Oostvaardersplassen. Hij bestudeerde de ontwikkeling van het gebied in de afgelopen 25 jaar. ‘Dan zitten we in een korte periode te kijken,’ zegt hij. ‘De verwachting was dat er doornstruiken zouden komen en daartussen bomen zouden groeien, beschermd tegen de grazers door de doornen. In andere gebieden hebben we gezien dat dit ook gebeurt, alleen moet dan gedurende enkele jaren het aantal grazers lager zijn. Onder natuurlijke omstandigheden komen dergelijke fluctuaties voor door bijvoorbeeld strenge winters. Op basis van een modelstudie hebben we gezien dat zo’n strenge winter gemiddeld eens in de tien tot vijftien jaar voor kan komen in de Oostvaardersplassen. En bij ongeveer 20% van die strenge winters zijn de omstandigheden zo gunstig dat die doorstruiken groeien. In het gunstigste geval zijn er dus in honderd jaar twee perioden dat doornstruiken én bomen echt tot groei kunnen komen.’
In het gunstigste geval zijn er in honderd jaar twee perioden, dat de doornstruiken echt tot groei kunnen komen
Hij blijft graag onderzoek doen naar de ontwikkelingen in de Oostvaardersplassen. ‘Door die te blijven volgen en monitoren doen we kennis op, want we weten bijna niet meer hoe natuur werkt. Al moet je wel bedenken dat de Oostvaardersplassen door mensen is gemaakt en de uitkomst van de natuurlijke processen sterk door de inrichting wordt beïnvloed.’
Cornelissen, werkzaam bij Staatsbosbeheer, vindt 25 jaar lang onderzoek dus te weinig. ‘Ik ben ecoloog en onderzoeker. Ik verzamel gegevens en doe niet aan politiek, maar ik zie natuurlijk het liefst dat het beheer waar de natuurlijke processen zoveel mogelijk de ruimte krijgen, wordt voortgezet. Kijk, voor het ecosysteem dat bedenker Frans Vera toentertijd voor ogen had, is heterogeniteit erg belangrijk. Die is er nu niet of nauwelijks. Dus zul je de Oostvaardersplassen moeten uitbreiden. Je moet meer ruimte geven aan natuurlijke processen. In de omgeving van de Oostvaardersplassen liggen gronden die meer veen en zand bevatten of een andere waterpeildynamiek. Op die gronden krijg je andere begroeiing dan op de homogene kleibodem van het huidige gebied.’
Natuur en citymarketing
De Oostvaardersplassen liggen op het grondgebied van de gemeente Lelystad. ‘Wij gaan over dierenwelzijn, citymarketing en ruimtelijke ordening, maar niet over het beheer,’ geeft wethouder Jop Fackeldey aan. ‘Bij citymarketing hebben we het bijvoorbeeld ook over toerisme en recreatie in de Oostvaardersplassen. Wij willen graag zoveel mogelijk mensen naar dat gebied trekken, maar tegelijkertijd is de balans tussen mensen en dieren van levensbelang en moeten de stiltegebieden gerespecteerd worden.’
Meer toerisme mag niet ten koste gaan van de natuur en dieren
‘Het afschieten van 70% van de grote grazers vind ik daarom geen oplossing. Het afschieten van zwakke dieren om ondraaglijk lijden te voorkomen is goed, en gebeurt ook al.’ Wat betreft toerisme ziet Fackeldey wel mogelijkheden. ‘Ik ben tegen hoteltorens, maar een beperkte uitbreiding van overnachtingsmogelijkheden kan. Er liggen al plannen van ondernemers. Vakantiehuisjes, logies, kampeermogelijkheden, dat soort dingen. Verder kun je denken aan wandel- en fietsroutes.’
Over de toekomst van de Oostvaardersplassen is Fackeldey duidelijk. ‘Wat mij betreft laten we het huidige gebied zoals het nu is. En als er iets moet gebeuren, dan moeten we luisteren naar de deskundigen. Wel denk ik dat verdere uitbreiding noodzakelijk is. Oorspronkelijk was het de bedoeling de Oostvaardersplassen via het Horsterwold bij Zeewolde te verbinden met de Veluwe. Dat was een goed plan, maar dat heeft staatssecretaris Bleker in het eerste kabinet-Rutte om zeep geholpen.'
Afbeelding: Nationale Beeldbank