Oud en nieuw: de nacht waarin Nederland ieder jaar voor ongeveer € 70 miljoen aan vuurwerk de lucht in knalt. De een kijkt reikhalzend uit naar al die vuurpijlen, duizendklappers en gillende keukenmeiden, terwijl de ander de rook, het geluid en de schade aan mens en dier een ware nachtmerrie vindt. De discussie over de overlast laait ieder jaar weer op. Hoe ga je als gemeente om met vuurwerk: verbieden, reguleren of gewoon toelaten?
In de Zeeuwse gemeente Borsele is oudejaarsavond ook dit jaar een feest als alle andere jaren, zegt Conny Miermans. Ze is namens de PvdA sinds 2010 wethouder met onder meer milieu in haar pakket. Daarvoor was ze 23 jaar lang huisarts. De overlast van vuurwerk noemt ze ‘minimaal’. ‘Zeker nu de mensen nog maar in een beperkt aantal uren, tussen 18:00 uur en 02:00 uur, alles mogen afschieten. Ja, er is dan tijdelijk meer fijnstof in de lucht. Kwetsbare groepen als kinderen en mensen met aandoeningen in de luchtwegen, doen er beter aan om binnen te blijven. Maar in al die jaren als huisarts heb ik nog nooit iemand in de praktijk gezien die vanwege vuurwerkrook last had gekregen van zijn luchtwegen.’
Miermans: 'Als huisarts heb ik nooit iemand gezien die vanwege vuurwerkrook last van zijn luchtwegen heeft gekregen'
Het vuurwerk afsteken verbieden gaat Miermans een stap te ver. ‘Mensen hebben ook hun eigen verantwoordelijkheid. We kunnen niet alles verbieden. Wel vind ik dat je goed moet controleren op het illegale vuurwerk, dat steeds sterker wordt. En voorlichting op scholen en in de winkels is en blijft belangrijk. Ik vind het persoonlijk overigens zonde om te zien hoeveel geld er de lucht in gaat. Het is in de loop der jaren veel groter geworden. Toen ik nog klein was, had je hooguit sterretjes.’
Vuurwerkvrije zones
Zoals Borsele zijn er veel gemeenten. Uit een rondgang langs gemeenten maakte de NOS eind november op dat driekwart van de gemeenten geen extra maatregelen neemt om overlast van vuurwerk tegen te gaan. Van de 264 gemeenten, die reageerden, zeiden 55 dat ze een vuurwerkvrije zone zouden aanleggen, vooral rond verzorgings- en ziekenhuizen, kinderboerderijen en winkelcentra. Dat is iets meer dan het jaar ervoor.
Een handvol gemeenten organiseert zelf een vuurwerkevenement, zoals Rotterdam, Den Haag en Hilversum. Die laatste gemeente combineerde dat vorig jaar voor het eerst met een vuurwerkvrije zone in het centrum. Burgemeester Pieter Broertjes (PvdA): ‘Ik wilde heel graag die vuurwerkvrije zone, om de overlast en de schade aan mensen, dieren en instellingen tegen te gaan. Eerder was het flink uit de hand gelopen. Ik wil bouwen aan een feest waar gezelligheid hand in hand gaat met veiligheid.’
De plannen hadden heel wat voeten in de aarde. In 2014 vochten vuurwerkhandelaren in de rechtbank nog met succes de vuurwerkvrije zone aan. Ze vreesden inkomstenderving. Een jaar later kon Broertjes zijn plan wel doorzetten nadat een tweede rechter hem alsnog in het gelijk had gesteld. ‘Het was vorig jaar ’s avonds muisstil in het centrum. Mensen kwamen na afloop naar me toe om me te bedanken. Het helpt dus echt.’
Broertjes: 'Met de vuurwerkvrije zone en het organiseren van het evenement wil ik bouwen aan een gezellig én veilig feest'
Of het verbod daadwerkelijk succesvol blijkt, is lastig objectief te meten, erkent hij. ‘Maar we hadden vorig jaar voor het eerst geen slachtoffers onder kinderen van 15 jaar of jonger.’ En de schade in de openbare ruimte was met € 26.000 een stuk lager dan de ton een jaar daarvoor.
Of Hilversum ook dit jaar weer de vuurwerkvrije zone kan invoeren, is nog de vraag. De ontevreden vuurwerkhandelaren hebben inmiddels een bodemprocedure aangespannen. Ze gooien het op een vormfout in de APV. Niet het voltallige college van B&W, maar de burgemeester zelf had de zone moeten aankondigen.‘Ik ga ervan uit dat we na de uitspraak van de tweede rechter nu weer gelijk krijgen,’ zegt Broertjes. ‘Als dat niet zo is, kan ik dit jaar niks meer doen en zal ik het volgend jaar opnieuw moeten proberen. De vuurwerkshow gaat dit jaar hoe dan ook door.’ De uitspraak volgt deze week.
De kosten van het centrale feest betaalt de gemeente deels uit eigen zak. ‘De show en het inhuren van bewaking kosten de belastingbetaler € 25.000. De ondernemers betalen voor de overige tweederde mee.’ Het evenement maakt deel uit van de maatregelen, die Broertjes neemt om vuurwerkoverlast tegen te gaan. De gemeente geeft bijvoorbeeld ook preventieve voorlichting op scholen aan 4000 kinderen tussen 8 en 12 jaar en ze deelt brillen uit op 31 december. Verder tolereert de gemeente dit jaar geen openbare vuren meer. ‘Zero tolerance’ noemt Broertjes dat. Daarvoor heeft hij voldoende politie en bijzondere opsporingsambtenaren (boa’s) op de been.
Bewoners willen vuurwerk terug
Onder de rook van Rotterdam ligt op het eiland Hoekse Waard de gemeente Korendijk, een verzameling kernen als Oud-Beijerland, Goudswaard en Piershil. Samen goed voor 80.000 inwoners. De Zuid-Hollandse gemeente heeft de draaiboeken voor 31 december al klaarliggen, zegt PvdA-wethouder Martin Honders. Jongerenwerkers houden de boel in de gaten richting oud en nieuw. En op de avond zelf is in ieder dorp een groot vuur toegestaan, mits de veiligheid in acht wordt genomen. De brandstapels van kerstbomen en ander hout worden daarom gecontroleerd in grote containers aangestoken, de brandweer kijkt op de achtergrond mee. ‘Als gemeente huren we bij ieder van die vuren particuliere bewakers in. De politie kan op dit uitgestrekte eiland niet echt handhaven.’
Honders: 'Op verzoek van de bewoners van het verzorgingstehuis hebben we de vuurwerkvrije zone van vorig jaar teruggedraaid'
De gemeente staat vuurwerk overal toe. ‘Nu de mensen pas vanaf 18:00 uur vuurwerk mogen afschieten, is het voor ons niet nodig om een verbod in te stellen. We zitten hier op het platteland, in de stad kan ik me dat nog voorstellen’, zegt Honders. In het dorp Piershilwas in voorgaande jaren een vuurwerkvrije zone ingesteld bij verzorgingstehuis Heemzicht, maar die zone is weer opgeheven.Wethouder Honders: ‘Dat was op verzoek van de bewoners van het tehuis. Ze voelen zich bij het dorp horen. Daar hoort ook vuurwerk bij.’
Afbeelding: Bert Beelen | Hollandse Hoogte