De jeugdzorg zit in de problemen. In steeds meer gemeenten moeten kinderen wachten tot het nieuwe jaar voordat ze psychiatrische zorg of andere jeugdhulp krijgen. Wat nu? Gemeenten vinden dat staatssecretaris Van Rijn in actie moet komen, maar die vertikt het tot nu toe om met extra geld over de brug te komen. Hij vindt dat juist gemeenten de portemonnee moeten trekken. Duidelijk is wel dat niemand wachtlijsten wil. Die vergroten niet alleen de problemen van de jongeren, maar kosten uiteindelijk ook meer geld.
Problemen te overzien in Zoetermeer
Het probleem van geldtekort en de invoering van wachtlijsten speelt niet overal, maar wordt wel steeds groter. Zo blijkt uit een enquête van het Nederlands Instituut van Psychologen dat 50% van de respondenten inmiddels met een wachtlijst te maken heeft.
In de Regio Haaglanden valt het mee, zegt Daphne Disco, PvdA-raadslid in Zoetermeer. ‘We hebben in Zoetermeer een hele duidelijke afspraak over de financiering. Het budget mag beslist niet leidend zijn. Als er een budgettekort is, dan hebben we een soort calamiteitenpot, de brede bestemmingsreserve voor het sociaal domein. Deze aanpak zorgt ervoor dat kinderen nooit tussen wal en schip vallen. Volgens mij een zeer succesvolle aanpak.’
Disco: 'Tekorten in de jeugdzorg worden opgevangen uit een calamiteitenpot'
'Ondanks de bezuinigingen die samengingen met de decentralisatie van 2015 konden we de zorg waarborgen en de jeugdhulp inzetten als het nodig was. Wel hadden we op het gebied van jeugdzorg een tekort. Dat kwam door er relatief veel kinderen werden doorverwezen naar instellingen. Dit hebben we opgevangen binnen de brede bestemmingsreserve sociaal domein. Geld dat bijvoorbeeld overbleef in de Wmo werd overgeheveld.’ Toch zijn er in Zoetermeer ook wachtlijsten. ‘Maar dat komt, omdat de zorgaanbieders capaciteitsproblemen hebben. Dit heeft dus niets te maken met financiële knelpunten. Die kennen wij eigenlijk niet.’
Desalniettemin probeert Zoetermeer via innovaties de jeugdhulp efficiënter te maken. Daarvoor is €500.000 uitgetrokken. ‘Instellingen zijn met ideeën voor innovaties binnen de jeugdzorg gekomen. Die zijn beoordeeld door een jury. De jury heeft vervolgens aan de meest innovatieve initiatieven een bedrag toegekend. Die initiatieven zijn echt heel divers. Zolang ze maar aan de belangrijkste voorwaarde van samenwerking tussen verschillende instellingen voldoen.’
(Democratisch) tekort in Overijssel
In de regio Zwolle liggen de zaken anders. Daar zijn wel problemen met de financiering van de jeugdzorg en daarom ook wachtlijsten. ‘We werden geconfronteerd met wachtlijsten zonder enige informatie vooraf’, aldus het Zwolse PvdA-raadslid Birgit Michies. ‘Je bent als raadslid verantwoordelijk voor de jeugdzorg. Dan moet je natuurlijk wel weten wat er precies aan de hand is. Ik vind dat de raad te ver op afstand staat van dit onderwerp.’ Michies heeft zelf ervaringen met deze problematiek. ‘Onze zoon woont nu beschermd, maar heeft daarvoor vijf maanden op een wachtlijst gestaan. Dat speelde al jaren geleden, maar ik weet dus hoe zoiets aanvoelt, ik ken het gevoel om op een wachtlijst te staan. Heel naar!’
Michies: 'We werden plotseling geconfronteerd met de wachtlijsten'
Samen met D66 heeft de PvdA in Zwolle de wachtlijsten aan de orde gesteld. ‘Wij vinden dat iedereen, die hulp nodig heeft, ook meteen hulp moet krijgen. Je moet je ook realiseren dat, voordat er een diagnose wordt gesteld, er al veel met zo’n kind gebeurd is. Je gaat niet zomaar naar de GGZ. Wachtlijsten zijn wat ons betreft uit den boze. Triest dat dit gebeurt in een zorgzame samenleving. In de raad hebben we de wethouder op deze zaak aangesproken en is besloten dat het budget overschreden mag worden.’
Verder steunde de hele raad haar voorstel om een besloten informatieronde met kinderen, jongeren, ouders en kinderen te gaan houden. ‘Zo hopen we meer inzicht te krijgen in wat er speelt. Bovendien gaan jeugdzorginstellingen samenwerken. Dat houdt in dat instellingen die nog wel geld hebben instellingen die door hun budget heen zijn gaan helpen. Daardoor ben ik wel enigszins gerustgesteld. Al ben ik wel bang voor noodsprongen. Bijvoorbeeld dat er goedkopere zorg wordt geboden dan noodzakelijk is.’
Michies pleit voor meer geld. Ook omdat zij ziet dat er steeds meer beroep wordt gedaan op de jeugdzorg. ‘Ik werk in het onderwijs, sta inmiddels 32 jaar voor de klas en ik zie ook een toenemend aantal leerlingen met problemen. Dat heeft volgens mij verschillende oorzaken. Vroeger vond pesten plaats in de klas, dan kon je ingrijpen. Nu wordt er gepest via de sociale media en ontgaat je veel. Wat verder een rol speelt is dat er steeds meer gezinnen met twee werkende ouders of alleenstaande ouders zijn. Er is in die gezinnen minder aandacht voor de kinderen.’
Patstelling
Peter Dijkshoorn is kinder- en jeugdpsychiater en bestuurder van zorgaanbieder Accare. Accare is werkzaam in de provincies Groningen, Friesland, Drenthe, Overijssel, Flevoland en een deel van Gelderland. ‘Ja, wij hebben met cliëntenstops te maken. Recent is Almere er nog bijgekomen, hoewel de raad zich donderdag 13 oktober tegen het tijdelijk stoppen van de zorgverlening voor nieuwe gevallen heeft uitgesproken.’
Verder zijn er vooral in de Zwolse regio problemen. ‘Ik vind dat alarmerend, omdat je het hebt over kwetsbare kinderen die hulp en ondersteuning nodig hebben. Kinderen met bijvoorbeeld angststoornissen of gedragsproblemen, die geen hulp krijgen, daardoor in veel gevallen niet meer naar school kunnen en nu zonder zorg thuis zitten.’
Dijkshoorn: 'Op de lange termijn kunnen we met de bezuinigingen leven, maar nu is er meer geld nodig'
Bij de transitie van de jeugdzorg naar de gemeenten is er 15% gekort op het totale budget. ‘Bedenk wel dat de jeugdzorg er voor de gemeente als extra taak is bijgekomen en er een heel nieuw apparaat moest worden opgebouwd.’ Een complexe operatie die bovendien lang niet altijd goed is verlopen. ‘Je ziet dat veel gemeenten een veel te grote en dus te dure bureaucratie hebben opgetuigd. Voor de feitelijke zorg is dus fors minder geld beschikbaar.’ Tot slot ging de transitie gepaard met een herverdeling van het budget. De regio Zwolle en Flevoland zijn daar slachtoffer van.
Die bezuinigingen spelen natuurlijk een rol, maar dat is niet het hele verhaal, volgens Dijkshoorn. ‘De gemeenten hebben de nieuwe klus dankbaar geaccepteerd zonder dat ze over voldoende kennis beschikten. En wij als zorginstellingen moeten ook een hand in eigen boezem steken, aangezien we niet altijd de slimste zorg bieden. Met meer deskundigheid bij de gemeenten en een slimmere zorg hoeven de bezuinigingen op termijn geen probleem te zijn.’ Op de korte termijn zal er echter meer geld voor de jeugdzorg beschikbaar moeten komen. ‘Wij werken nu in een aantal gevallen vanuit onze reserves, maar dat kunnen we niet onbeperkt blijven doen.’
Er moet daarom snel een oplossing komen. ‘Wachtlijsten moeten we niet accepteren. Want die zorgen voor een verslechtering van de situatie van het kind en leiden uiteindelijk tot duurdere zorg.’ Dijkshoorn, die ook betrokken is bij het overleg van de VNG met staatssecretaris Van Rijn, ziet het somber in. ‘De staatssecretaris wijst erop dat de gemeenten een zorgplicht hebben, terwijl veel gemeenten erbij blijven dat er geen geld meer is. Een patstelling, dus.’
BIjschrift afbeelding: Protest tegen bezuinigingen in de jeugdzorg in de gemeente Cuijk
Afbeelding: Flip Franssen | Hollandse Hoogte