De PvdA kent een lange traditie in het onderwijsbeleid. Het strijden voor 'onderwijs als motor van emancipatie' en het gevecht om 'meer mensen mondig te maken' heeft tot verschillende successen geleid. Maar wie denkt dat het achterstandsbeleid in het onderwijs daarmee voltooid is, maakt een denkfout, vinden zowel Mario Stam, wethouder in Schiedam als Djoke de Jong, PvdA raadslid in Súdwest Fryslân.
Zwakke scholen naar nul
Beiden maken zich grote zorgen over het achterstandsbeleid op het ministerie van OCW in Den Haag. Mario Stam: 'We hebben de afgelopen jaren enorm veel inspanningen geleverd. Deels met geld dat uit Den Haag kwam, maar daarnaast hebben we ook veel extra geld vanuit de gemeente geïnvesteerd in het onderwijs. Juist om ervoor te zorgen dat kinderen via vroeg- en voorschoolse educatie (VVE) kunnen toegroeien naar een goede startpositie in het basisonderwijs.´ Hij wijst ook op andere maatregelen waar hij als wethouder bij betrokken was: de bibliotheek op school en de invoering van verlengde leertijd (meer onderwijstijd met als doel het verbeteren van de kansen en het vergroten van de startbekwaamheid voor het voortgezet onderwijs door structureel meer tijd aan taal, rekenen en wereldoriëntatie te besteden, red.). ´Al die inspanningen maakten een inhaalslag mogelijk voor leerlingen die komen uit een achterstandssituatie. Bovendien wisten we het aantal zwakke scholen in onze gemeente tot nul terug te brengen.´ Stuk voor stuk maatregelen om leerlingen die met een achterstand beginnen optimale kansen te bieden via het onderwijs. ´Dat vraagt om een extra inspanning. Om een extra investering. Zoiets mag je niet ongedaan maken.´
Zijn ergernis keert zich tegen de plannen van staatssecretaris Dekker om te bezuinigen op achterstandsbeleid in het onderwijs. Naar de mening van de staatssecretaris gaat het steeds beter en dus s er minder geld nodig. ´Een volstrekt verkeerde reactie´, vindt ook Djoke de Jong, raadslid uit Súdwest Frylân. ´Minder gelden naar achterstandbeleid? Dat is kortzichtig en dom. Onderwijs is een kwestie van de lange adem. En juist bij achterstanden zie je dat dat heel vaak van generatie naar generatie gaat. Het is tijd om dat te doorbreken.’
Beiden zijn eensluidend in hun oordeel. Stam: ´Nu bezuinigen bedreigt de vooruitgang die we hebben geboekt. En het is des te pijnlijker omdat het gaat om kinderen die het meeste baat hebben bij extra inspanningen om zo hun taal, kennis en vaardigheden optimaal te kunnen ontwikkelen. En om op die manier niet alleen succesvol te zijn op school, maar ook later in de samenleving.´
Het waterpeil zakt naar een bedenkelijk laag niveau
Brandbrief
Stam is medeondertekenaar van de brief die de wethouders onderwijs van de vierendertig grootste gemeenten naar de staatssecretaris en de Tweede Kamer stuurden. Daarin protesteren de gemeenten tegen de verdere bezuinigingen van € 100 miljoen van de rijksoverheid op het achterstandenbeleid. Zij onderstrepen dat juist in deze tijden zo´n bezuiniging ´dramatisch zal uitpakken´. Het is een noodkreet, niet alleen vanuit de G4, maar ook van daarbuiten. Want alle gemeenten hebben te maken met leerlingen die extra aandacht nodig hebben. `Als optimist wil ik graag zeggen dat het glas minstens half vol is´, zegt Stam. ´Maar met dit soort bezuinigingen zakt het waterpeil naar een bedenkelijk laag niveau. Dat alles gaat ook ten koste van arbeidsplaatsen en heeft zijn directe gevolg voor de klassengrootte.´ Op termijn voorziet hij een achteruitgang aan rijksbijdrage van zo´n € 500.000 per jaar.
De Gemeente Súdwest Fryslân mag dan met zo´n 80.000 inwoners vergelijkbaar zijn met Schiedam maar is wel in oppervlakte de op één na grootste gemeente van ons land. ´En dat brengt zijn eigen problematiek mee. Wij hebben veel kleine dorpen´, zegt Djoke. En er is veel geld nodig om deze kleine scholen in stand te houden en daarmee verdere krimp tegen te gaan. Tegelijkertijd is het van belang dat we een stevig en solide achterstandsbeleid in stand houden. Dat maakt de keuzes nog eens extra lastig in Súdwest Fryslân.’ De Jong heeft alle begrip voor de actie van de grote gemeenten. ‘Zo’n brandbrief is nodig, maar de eigen specifieke problematiek van een gemeente als Súdwest Fryslân moet dan wel worden meegenomen in het verhaal.´
In Friesland gaan veel ouders akkoord met lagere ambities
Tweedeling
De noodkreet is des te indringender na het verschijnen van het jaarlijkse rapport van de onderwijsinspectie. Dit jaar stond in het rapport de dreigende tweedeling van het onderwijs centraal. Aan de ene kant de leerlingen die vlot door het onderwijs stromen en waarvoor in geval van nood de ouders alle mogelijk middelen inzetten om hen door het onderwijs heen te helpen. En anderzijds de leerlingen die vanuit een achterstand aan het onderwijs beginnen, zich naar voren willen knokken, maar waarvoor de middelen om hen daarin te ondersteunen worden wegbezuinigd. Die tweedeling heeft zijn impact op alle sectoren van het onderwijs. Het was een uitzonderlijk politiek statement van de onderwijsinspectie. Een statement dat doorklonk in het parlement.
Daar reageerde Keklik Yucel namens de PvdA direct op deze ontwikkeling. Zij keerde zich fel tegen de bezuiniging van € 100 miljoen en wist een groot deel van de Kamer achter zich te krijgen. 'Alle kinderen verdienen de beste start in het onderwijs. Er moet juist geïnvesteerd worden in kwetsbare kinderen. In kinderen die de kansen niet van huis uit meekrijgen. Vergeet niet dat één op de negen kinderen opgroeit in armoede’, zegt Yucel. Zij onderstreepte dat de staatssecretaris ten onrechte uitgaat van een begrotingstechnische benadering en niet van de reële vraag in de samenleving en de noodzaak om die vraag adequaat te beantwoorden. En ook al was de overgrote meerderheid van de Kamer het met haar eens, Dekker was niet op andere gedachten te brengen.
Lagere ambities
Djoke de Jong heeft zelf jarenlang in het onderwijs gewerkt. Zij wijst direct op de zwakte van Dekkers verhaal. ´Hij moet beseffen dat achterstanden vaal voortkomen uit een gevoel te kort te komen. Hier in Friesland zien we veel ouders die akkoord gaan met lagere ambities. Vaak volkomen onterecht, maar de inspanning die het vereist om hen daarvan te overtuigen moet wel worden gedaan. Dat is heel anders dan bij ouders in grote steden die hoge verwachtingen hebben van hun kinderen en daar hun ambities op afstemmen.´ Zij wijst erop dat het juist PvdA wethouders zijn die het verschil kunnen maken. ´Onderwijs is een taak van waarde en vanuit die waarde moet je achterstanden in het onderwijs aanpakken.´
Het laatste woord is zeker nog niet gezegd. Keklik Yucel heeft al aangekondigd in de Kamer te blijven opkomen voor aanvullende middelen voor achterstandsbeleid. En in de gemeente? ´We gaan ons onverminderd hard inzetten´, meldt Mario Stam.
Afbeelding: Nationale Beeldbank