Plakje voor plakje, tot de olifant op is. Ik moest daaraan denken bij de geruststellende woorden van minister Schultz van Haegen bij het vrijgegeven van de kustzone voor bebouwing. Weg met betuttelende regelgeving! Meer ruimte voor bebouwing! Dat is goed voor de economie en zo’n vaart zal het allemaal niet lopen. Belgische toestanden waarbij de gehele kuststrook is opgeofferd aan bouwprojecten en een willekeurige natuurliefhebber er niets meer te zoeken heeft, zullen volgens de minister in Nederland nooit voorkomen.
De tijdgeest is uit de fles
Zowel het kabinetsbesluit over de kustzone als de komende Omgevingswet ademen een zeer liberale geest: geen ouderwetse verbodsplanologie waarin de woorden ‘Nee, tenzij...’ centraal staan, maar het veel beter klinkende adagium ‘Ja, mits...’. Alles moet eenvoudiger, beter, sneller , transparanter en vooral meer integraal; wie kan daar nu iets op tegen hebben?
It’s the economy, stupid!
It’s the economy, stupid! Herinner je je deze oneliner van Bill Clinton nog? We denken vaak dat de politiek of het bestuur allesbepalend is, maar als er één bepalende factor is dan is dat de economie. De samenleving is misschien niet helemaal maakbaar, de fysieke leefomgeving is dat wel. Economische drijfveren bepalen investeringen en daarmee ook de woon- en leefomgeving. Waar dat toe kan leiden heb ik ooit mogen zien tijdens een ontluisterende studie- excursie naar New York. Totaal verpauperde industriegebieden lagen daar al jaren onaangeroerd. Toen wij als argeloze Hollanders aan de stedenbouwkundige vroegen wat de gemeente hieraan ging doen, keek hij ons verbaasd aan. ‘Niets natuurlijk. Wij gaan zelf geen plannen maken en uitvoeren – dat is onze taak helemaal niet. Wij faciliteren economische processen. Pas als hier iemand komt die wil investeren, komen wij ik actie. We wachten af wat er uit de markt komt, en gaan dan pas om de tafel zitten.’ Een spoedcursus marktwerking voor blauwdrukdenkende Hollanders…
Amerikaanse toestanden
Een ‘Ja, mits’-aanpak is in mijn ogen weinig anders dan de Nederlandse vertaling van de New Yorkse beleidsopvatting. Natuurlijk produceren we eerst een breed gedragen visie met mooie stukjes tekst over leefbaarheid, integraliteit en - ook altijd goed - duurzaamheid. Totdat de eerste de beste projectontwikkelaar zich meldt met een leuk bouwplan waarbij de gemeente – direct of indirect zoveel verdient dat er lokaal een fors tekort kan worden weggewerkt of een bezuiniging ongedaan gemaakt kan worden. De vastgestelde visie blijkt opeens wat rekbaarder dan velen aannamen en het licht wordt op groen gezet.
De utopieloze werking van de vrije markt
En zo verrommelt ons mooie landje aan de Noordzee. Niet in één keer, maar stap voor stap. Hier een concessie vanuit werkgelegenheid, daar een eenmalige uitzondering, dan weer de toezegging om het elders op termijn te compenseren: je kunt het voorspelbare bestuurlijke excuus alvast uit de kast halen. In de omgeving Westland worden bijvoorbeeld nu al een aantal bouwprojecten gerealiseerd die volledig haaks staan op allerlei gebiedsvisies waarvan de inkt net droog is. Een aantal landelijke criteria die altijd en voor iedereen gelden lijken dan ook geen overbodige luxe:
- Netto uitbreiding van het bebouwd oppervlak is verboden.
- Initiatieven die tot vermindering daarvan leiden worden met voorrang behandeld.
- Initiatieven die daar niet aan voldoen moeten ter plaatse of elders worden gecompenseerd.
- Initiatieven die ook daar niet aan voldoen moeten aantoonbaar leiden tot een kwaliteitsverbetering in functioneel - , energetisch- of mobiliteitsopzicht.
Het economische proces zou nooit leidend mogen worden voor de visie op de woon- en leefomgeving. Dat is - zeker op termijn - niets anders dan het vrijgeven van wat zwak en schaars is aan de utopieloze werking van de vrije markt. Een schrikbeeld voor elke rechtgeaarde sociaaldemocraat!
Afbeelding: Nationale Beeldbank