De gigantische stijging van energieprijzen van vorig jaar is achter de rug, maar al zijn de energieprijzen gedaald, ze zijn nog steeds aanzienlijk veel hoger dan enkele jaren geleden. Het prijsplafond voor energie als ook de eenmalige energietoeslag bestaan dit jaar niet meer. Alleen het Noodfonds blijft in stand. Hoe zorg je voor warme huiskamers?
'We zijn er het beste bij gebaat als mensen een goed inkomen hebben waar ze hun rekeningen mee kunnen betalen.'
Esmee van Meer
Esmee van MeerRaadslid in Leiden
‘In 2023 konden Leidenaren de energietoeslag krijgen als ze op maximaal 120 procent van het sociaal minimum zaten. Dat hebben we opgehoogd naar 130 procent. Ook zijn de regels voor de bijzondere bijstand aangepast, daarin is de grens zelfs opgerekt naar 150 procent.’
Is de grens dan niet 150 procent voor iedereen in de praktijk?
‘Nee, de bijzondere bijstand heeft andere regels dan de energietoeslag, die is daardoor niet voor iederéén beschikbaar. Maar we proberen inderdaad een zo groot mogelijke groep te helpen met hun energierekening en het is dus ook fijn dat het Noodfonds de ondergrens voor steun voor 2024 optrekt naar 130 procent.’
Is dat voldoende om iedereen die het nodig heeft te compenseren?
‘Persoonlijk denk ik dat er een probleem gaat ontstaan. Uit de Nibud-effectrapportage van afgelopen jaar kwam als conclusie dat de regelingen in Leiden op zich goed op orde zijn, maar alleen echt goed werken als mensen van alle beschikbare regelingen gebruik maken. En zelfs dan heb je bijvoorbeeld nog de groep tot 130 procent van het sociaal minimum, die vaak nog steeds in de problemen komt.’
Maakt iedereen die er recht op heeft gebruik van alle beschikbare opties?
‘Nee, veel mensen weten regelingen niet te vinden, of ze weten niet van het bestaan. Of ze weten het wél, maar durven het niet aan te vragen, bijvoorbeeld vanwege de toeslagenaffaire. Ze zijn bang dat ze het terug moeten betalen.’
Hoe proberen jullie hen alsnog te bereiken?
‘Er zijn bijvoorbeeld veel vrijwilligersorganisaties die mensen aanspreken, we hebben posters bij bushokjes opgehangen, mensen in buurthuizen geholpen, advertenties geplaatst in lokale kranten. Ook worden sociale wijkteams ingezet om mensen op hun mogelijkheden te wijzen. Binnenkort bespreken we dit bij ons armoedebeleidsplan, want er kan denk nóg meer.’
Hoeveel huishoudens van het totaal hebben een aanvraag gedaan en gekregen?
‘In 2022 is 92 procent van de doelgroep die de energietoeslag volgens de Leidse regels kon ontvangen bereikt.’
Is er nog ruimte om extra bij te springen komend jaar, mochten de energieprijzen ineens weer omhoog schieten?
‘Je kunt mensen ook op andere manieren helpen. Bijvoorbeeld met het isoleren van hun huis. Dat doen we ook actief, maar dat is een kwestie voor de lange termijn. Op korte termijn delen de Energiefixers071 en anderen tochtstrips en radiatorfolie uit. Zij helpen mensen ook bij besparen op energieverbruik. Financieel zit er misschien wel wat rek in, maar het is allemaal pleisters plakken. We zijn er het meest bij gebaat als mensen een goed inkomen hebben waar ze hun rekeningen mee kunnen betalen. Dat is iets waar het kabinet voor moet zorgen. Want wij plakken nu wel héle grote pleisters.’
'Het is te hopen dat de energieprijzen niet ineens weer hard stijgen.'
Guido Bamberg
Guido BambergWethouder in Nieuwegein
Het prijsplafond en de energietoeslag verdwijnen, is het noodfonds alleen voldoende?
‘Dat is een gewetensvraag: het is heel moeilijk te voorspellen. Vanuit het kabinet wordt sussend gezegd dat de uitkeringen en de nettolonen omhoog gaan, maar ik moet het nog zien. Het is de vraag of het in de praktijk zo gaat werken voor iedereen.’
Wat verwacht je voor Nieuwegein?
‘Er is relatief weinig reuring over de energieprijzen geweest. Het is niet helemaal duidelijk of mensen wellicht toch in de kou zitten en zich niet laten horen, of dat er gewoon relatief weinig mensen zijn die in de problemen zijn gekomen.’
Hoeveel mensen hebben de afgelopen periode een energietoeslag aangevraagd?
‘We bereikten 95 procent van de mensen die daar recht op hadden. Ook bijvoorbeeld de groep aow’ers met een laag inkomen die we verder niet in de boekhouding hebben zitten, wisten we op de mogelijkheden te attenderen. Bijvoorbeeld met advertenties en borden langs de weg.’
Wonen in Nieuwegein veel mensen die minder draagkrachtig zijn?
‘Ik denk dat hier relatief veel mensen in armoede leven. Er is vanouds veel overloop vanuit Utrecht. Maar de signalen die we krijgen vanuit de bevolking over de wijze waarop ze tegemoet zijn gekomen in de energiecrisis zijn dus niet heel negatief. De Voedselbank is niet ontploft zeg maar, het is behapbaar gebleven.’
Hebben jullie desondanks plannen voor dit jaar om energiearmoede aan te pakken?
‘Zeker. We hebben net een plan van aanpak energie-armoede door de raad gekregen, wat vooral gericht is op het voorkomen van hoge energierekeningen. Denk aan fixbridgades, die helpen met simpele maatregelen om de rekening naar beneden te krijgen. Aanbellen en ter plaatse zaken regelen werkt immers goed. Ook is er een witgoedregeling waarin je duurzamer witgoed dan normaal kunt krijgen vanuit de bijzondere bijstand. De eerdergenoemde fixbrigade kijkt daar overigens ook meteen naar, of dat een optie is. Maar er zitten grenzen aan wat we kunnen. In het licht van het ravijnjaar hebben we geen geld om ook nog weer energietoeslagen te kunnen betalen. Dus het is te hopen dat de energieprijzen niet ineens weer hard stijgen. Of als dat wel gebeurt, dat een nieuw kabinet dan zelf ingrijpt en het niet over de schutting gooit naar de gemeenten.’
'Wij proberen in elk geval op zoveel mogelijk manieren de mogelijkheden voor hulp onder de aandacht te brengen.'
Sicco Louw
Sicco LouwRaadslid in Zoetermeer
‘Dat is een goede vraag. De energietoeslag gaat ook straks weer naar mensen die maximaal 120 procent van de bijstand verdienen. De vraag is natuurlijk of de mensen die daar net boven zitten niet ook iets meer nodig hebben. We hebben hier nog wel een eigen noodfonds, maar dat keert vooral uit aan instellingen. We hebben daarom laatst het College nog gevraagd om ook de doelgroep voor de energietoeslag uit te breiden, maar daar is geen meerderheid voor in de raad.’
Dan wordt het lastig…
‘Ja, en ik vraag me dus af of het noodfonds alleen wel voldoende is in 2024. Ook al zijn de energieprijzen gelukkig wel gedaald, ze zijn nog steeds hoog. Maar er is hier een actieve wethouder op armoedebeleid die de wens van de PvdA kent om goed in te gaten te blijven houden welke mensen nu echt noodhulp nodig hebben. Dus ik heb er wel vertrouwen in dat áls in 2024 de nood toch aan de man blijkt te zijn, we als gemeente nog wel iets kunnen doen. Ook financieel. Er zit namelijk nog 1,5 miljoen euro in dat eerdergenoemde Zoetermeerse noodfonds.’
Leven veel mensen in Zoetermeer in armoede?
‘Eén op de zes kinderen hier groeit op in armoede. Dus dat is zeker veel. De doelgroep voor de energietoeslag is goed in beeld, maar de doelgroep die net wat meer verdient en dus geen bijstand krijgt, is minder makkelijk in beeld te brengen.’
Hoe proberen jullie hen te bereiken?
‘Op twee plekken in de stad hebben we nu Geldpunt zitten, waar mensen binnen kunnen lopen met allerlei financiële vragen. Maar er heerst een taboe op financiële onzekerheid en armoede, dus niet iedereen zal daarheen komen. Ik heb daar niet dé oplossing voor. Wij proberen in elk geval op zoveel mogelijk manieren de mogelijkheden voor hulp onder de aandacht te brengen.’
Veel gemeenten hebben de 120 procent van het sociaal minimum opgerekt naar 130 procent of meer, waarom Zoetermeer niet?
‘Ons college heeft gezegd dat ze zich wilden houden aan de richtlijnen van de VNG. Je moet ergens een grens leggen. Dat is niet mijn standpunt uiteraard, maar dit is hoe zij het verwoorden. Een meerderheid van de Zoetermeerse raad is het hiermee eens.’