Ban op buitenreclame voor gokken, goede doelen vragen om nuance

Bovenop het landelijke verbod op buitenreclame voor online gokken gelden in Utrecht en Almere verboden op buitenreclame voor kansspelen. De gemeenteraden in beide gemeenten hebben daarvoor vorige maand moties aangenomen. De afgesloten contracten lopen nog, maar bij nieuwe aanbestedingen worden die niet meer verlengd. Goede doelen dingen aan op de nuance.

Een krappe twee jaar mocht iedere aanbieder van gokspellen reclame maken in bushokjes en op abri’s langs de straat. Dat is passé; teveel mensen raken gokverslaafd. Het risico dat gokverslaafden schulden maken, is groot. Het risico dat die schulden door de verslaving uit de klauwen lopen, is eveneens aanwezig. Buitenreclames voor online gokken zijn daarom sinds 1 juli overal verboden. Online gokken mag ook niet meer worden aangeprezen op radio, tv en in tijdschriften.

Utrecht en Almere doen er een stapje bij. In deze gemeenten is in november een motie aangenomen voor het uitbannen van reclame voor alle gokspellen in de buitenruimte. Posters die nu nog in abri’s hangen, mogen daar blijven tot het einde van de contractduur. Daarna is het fini met de gokreclames in de openbare ruimte.

'Goede doelen onder druk'

Het verbod geldt in Utrecht voor alle kansspelen. Ook voor de zogenoemde risico-arme loterijen. Daar wringt de schoen bij een hele rij goede doelen. De Postcodeloterij alleen al steunt 146 goede doelen in binnen- en buitenland. De VriendenLoterij doneert eveneens aan uiteenlopende stichtingen, fondsen en verenigingen die maatschappelijke doelen dienen.

Jerzy Soetekouw slaat de trom. De directeur van Vereniging Humanitas begrijpt het reclameverbod op kansspelen, maar vindt het belangrijk risicovolle gokspellen en loterijen van elkaar te onderscheiden. Veel goede doelen krijgen een deel van hun inkomsten uit onder meer de genoemde loterijen. ‘Het perverse effect van het algehele reclameverbod op kansspelen is dat goede doelen die de ambities van de PvdA verwezenlijken, zoals Humanitas, onder druk komen te staan.’

Humanitas is actief in driehonderd gemeenten, zegt Soetekouw. De stichting biedt hulp op breed maatschappelijk gebied: opvoeden, opgroeien, eenzaamheid, rouw, het leven tijdens en na detentie en ook bij gokproblemen. De stichting werkt met vrijwilligers die een op een hulp bieden aan mensen in nood. Met gemeentelijke subsidies dekt de vereniging haar projectkosten. Om het geheel organisatorisch op rolletjes te laten lopen, heeft zij partners als de Postcodeloterij nodig, legt Soetekouw uit. ‘Met de opbrengsten uit de Postcodeloterij en de VriendenLoterij betalen wij de overheadkosten.’ 

Voortbestaan

De opbrengst uit de loterij ligt al jaren vast. ‘Nu een paar gemeenten een verbod hebben op buitenreclames voor gokken inclusief loterijen, zal het effect ervan voor ons niet zo groot zijn. Als alle 330 gemeenten zo’n verbod instellen, dan heeft dat wel een grote impact.’

Soetekouw vreest in dat geval voor het voortbestaan van Humanitas. Hij doet een dringend beroep op gemeenteraden om toch onderscheid aan te brengen tussen risicovolle kansspelen en loterijen. ‘Onderzoek in opdracht van de Kansspelautoriteit heeft aangetoond dat loterijen nauwelijks verslavend zijn door de relatief lange tijd tussen inleg en uitkomst bij loterijen. Online gokspellen, met een korte tijd tussen inleg en uitkomst, kennen een hoger risico op kansspelverslaving. Zeker in combinatie met andere factoren zoals de illusie van controle, een variabel inzetbedrag of de mogelijkheden om de behaalde winsten telkens opnieuw in te zetten. Deze factoren zijn niet van toepassing op loterijen,’ stelt hij.

Soetekouw voegt daaraan toe dat de risicoarme loterij een groot maatschappelijk belang dient en bijdraagt aan een weerbare samenleving. ‘Willen we dat op het spel zetten? Dat is een gok die we niet zouden moeten willen nemen.’

Volksgezondheid

Titus Stam heeft de motie in Utrecht voorbereid en met de Partij voor de Dieren ingediend. Juridisch zaten er nog wat haken en ogen aan, maar uiteindelijk is er een privaatrechtelijke oplossing gevonden. ‘Gokken heeft een negatieve impact op de volksgezondheid; mensen kunnen verslaafd raken. Op die basis is de motie aangenomen.’

Aan het einde van de contractperiode wordt een nieuw gokreclamecontract in de buitenruimte in Utrecht niet toegestaan. Afhankelijk van de concessies stoppen de gokreclames in bushokjes en reclamemasten.

‘Er is actief gelobbyd voor goededoelenloterijen, maar wij maken voor niemand een uitzondering,’ zegt Stam. ‘Over loterijen wordt gezegd dat die niet verslavend werken. Maar ze hebben wel degelijk risicovolle aspecten. Het raakt mensen met lage inkomens disproportioneel.’

'Hoe zorg je voor duurzame financiering van goede doelen.'

Stam vindt dat het morele vraagstuk over de goede doelen en gokverslaving los van elkaar moeten worden gezien. ‘Hoe zorg je voor duurzame financiering van goede doelen. Daar kan je het wel over hebben. Ik ben er niet van overtuigd dat loterijopbrengsten de beste manier van financieren is. Dan financieren kwetsbare mensen met lage inkomens die goede doelen.’

Neemt niet weg dat andere gemeenten altijd onderscheid kunnen aanbrengen als zij ook een verbod op buitenreclames voor gokken willen instellen, voegt hij toe. Maar zelf voelt hij daar niets voor: ‘Instantloterijen zoals krasloterijen, hebben wel een ander effect op mensen dan loterijen zoals de Postcodeloterij. Maar je verliest teveel het doel uit het oog als je onderscheid maakt. En het doel is hier toch echt om gokverslaving terug te brengen.’

De inkomsten die de gemeente haalt uit concessies zijn volgens Stam ‘niet groot, maar wel wezenlijk’ op de begroting. Toch is het verbod van geen waarde op de concessie zegt hij, omdat er genoeg andere partijen zijn die reclame willen maken in de openbare ruimte.

Onderscheid maken

In Almere hebben de indieners van de motie wel een onderscheid aangebracht tussen instant-loterijen en andere risicovolle gokspellen en goede doelenloterijen, laat fractievoorzitter Ruud de Jonge weten. ‘Als we al een mening hebben over welke boodschappen we mensen willen laten zien en we hebben de mogelijkheid daar iets aan te doen, dan moet je die verantwoordelijkheid ook nemen. Net zoals we met tabaksreclame en reclame voor alcohol hebben gedaan.

Hij vervolgt: 'Eerdere liberalisering van de gokmarkt heeft het er niet makkelijker op gemaakt. Er kwam een tijd lang gigantisch veel reclame op tv op ons af. Als je maatschappelijk verantwoord bent, dan richt je je niet alleen op de opbrengsten,’ verklaart hij de aanleiding voor de motie.

Omdat goededoelenloterijen zoals de Postcode- en VriendenLoterij een belangrijke bijdrage leveren aan het algemeen nut en minder schadelijk zijn, wil de motie daarvoor een uitzondering maken. ‘Het college bekijkt nu hoe zij de motie gaat uitvoeren,’ aldus De Jonge.

Afbeelding: Peter Hilz | ANP