Groene wijk is gezond, maar wie profiteert ervan?

Onderzoeken laten het al langer zien: een groene buurt is beter voor mens en milieu. Er bestaan nog veel verschillen waar dat groen in de gemeente terecht komt. 

Truus Gerse woont in Katwijk, bekend als de minst groene gemeente van Nederland. Vanuit haar sociale huurwoning kijkt ze uit op een bak waar welgeteld één boom in staat. ‘Eromheen was het alleen maar kale aarde. De plek werd vooral gebruikt als uitlaatplek voor honden.’

Toen ze contact opnam met de gemeente met de vraag of die de dorre plek wel wilde vergroenen, werd al snel duidelijk dat er niet veel mogelijk was. ‘Ik heb er zelf maar plantjes uit mijn tuin bij gezet.’

Stenige gebieden

Gerse woont al ruim veertig jaar in de kustplaats en is twee jaar raadslid voor de PvdA. Ooit woonde zij in Den Haag, waar ze ‘van bos naar bos’ kon wandelen – heerlijk als je kinderen hebt. ‘Dat mis ik. Hier heb je wel de duinen, maar die liggen te ver weg.’

Dorpen binnen de gemeente als Katwijk aan Zee en Rijnsburg staan bij de inwoners bekend als stenige gebieden: veel huisjes tegen elkaar zonder struik of boom in de straat.

Ook al bungelt Katwijk onderaan de ranglijsten, het moet gezegd, er bestaat een groen beleidsplan. Hierin staat echter dat de gemeente van de ambitie van ‘veel groen’ is overgestapt naar ‘goed groen’.

’Veel lokale partijen kiezen ervoor zelfs de kleinste stukjes op te vullen met huizen. Wij hebben juist gepleit voor meer groenstroken bij nieuwbouw.’

‘Dat zegt het al’, zegt Gerse. ‘Al zijn we geen rijke gemeente, het is geen kwestie van geld. Het gaat om de keuzes die je maakt. Ook wij moeten bijbouwen. Veel lokale partijen kiezen ervoor zelfs de kleinste stukjes op te vullen met huizen. Wij hebben juist gepleit voor meer groenstroken bij nieuwbouw.’

Vanuit de oppositie voert de PvdA een strijd voor meer groen in de straat. Met kleine stapjes gaat het vooruit. Zo heeft de fractie het voor elkaar gekregen dat er subsidie komt voor groene daken. ‘En we hebben er in deze periode voor gezorgd dat de gemeente voor elke nieuwgeboren Katwijker een boom plant. Het is nu alleen zoeken waar daar plek voor is.’

Gerse hoopt vurig dat er meer bomen en planten bij komen in de gemeente. ‘Het doet zo veel met mensen. Het gaat hittestress tegen, het maakt mensen blij als ze iets groens zien.’ Het stoort haar des te meer als bewoners hun tuinen compleet betegelen: ‘Het regenwater kan daardoor niet worden opgenomen.’

De gemeente nam vorig jaar deel aan het NK Tegelwippen. ‘We waren de beste van de Bollenstreek’.

Groen doet goed

Gerse noemde het al: groen in de wijk heeft veel positieve effecten. Instanties als het RIVM en Wageningen University and Research laten met onderzoeken zien dat meer groen in een wijk hittestress en wateroverlast tegengaat. Groen in de buurt zorgt er ook voor dat mensen gezonder leven, omdat ze bijvoorbeeld minder stress ervaren en worden uitgenodigd om te bewegen.

In Zwolle bestaat een relatief goede groenstructuur, al is die vooral geconcentreerd rondom de stadssingel en in een aantal gegoede wijken. ‘Juist de buurten waar meer mensen wonen met een lager inkomen ontberen het groen.’ Dat zegt Niels van der Schaaf, PvdA-raadslid en in het dagelijks leven docent op een school voor topsporters.

‘Als je kijkt naar wijken die het meeste overgewicht kennen en de minst ervaren gezondheid, dan zie je dat in de wijken met het minste groen. Holtenbroek is zo’n voorbeeld. Er is veel hoogbouw. Het idee was ooit dat er groen zou zijn tussen de flats, maar dat is eentonig met veel gras en een enkele boom. In deze wijk leeft meer dan 20 procent van de mensen in armoede.’

Groene agenda

De gemeente voerde een groene agenda, maar die liep vorig jaar af. ‘Ze werkt aan een vervolg. Hopelijk komt hierin meer aandacht voor groen in alle wijken en ook voor meer bewegen’, zegt het raadslid. ‘We zitten echter in de oppositie. De coalitie wil binnenstedelijk ontwikkelen. Dat betekent dat er vijfduizend woningen in de stad bij komen. Deels op plekken die nu groen zijn. Wij ijveren om bij alle nieuwbouw het groen te behouden.’

Daarnaast vraagt Van der Schaaf in de raad aandacht voor de oude, vaak versteende wijken. ‘We kennen een aantal volksbuurten, waar huizen dicht op elkaar staan en de straatjes nauw zijn. Een ervan is Assendorp, waar rijkere mensen de buurt inmiddels overnemen. Hier nemen de bewoners zelf het initiatief om meer groen in de straat te krijgen. Bij een vergelijkbare volkswijk als Kamperpoort, waar de oude bewoners nog zitten, gebeurt dat veel minder. Hier zou de gemeente meer zelf moeten doen.’

De gemeente is verantwoordelijk voor het onderhoud van het groen en wil de bewoners mede-eigenaar maken. Maar dat is in armere wijken knap lastig.

Precies dat is de uitdaging, ziet Van der Schaaf. ‘De gemeente is verantwoordelijk voor het onderhoud van het groen en wil de bewoners mede-eigenaar maken. Maar dat is in armere wijken knap lastig. Want iemand die niet weet of hij of zij over twee weken nog wel geld heeft om te kunnen eten, is helemaal niet met het groen in de straat bezig.’

Bij dat groen moet er meer aandacht komen voor bewegen, zegt Van der Schaaf. ‘Vooral in wijken waar het minder gaat. Het is zo belangrijk dat mensen buiten komen en kunnen sporten in een groene buurt. Daarom ben ik blij dat we het voor elkaar hebben gekregen dat de gemeente in het nieuwe plan straks ook aandacht heeft voor vergroening in bestaande wijken.’

Dertig voetbalvelden groen

Een stad die zich op de borst slaat als het gaat om vergroening is Rotterdam. De komende jaren komen er zo’n dertig voetbalvelden aan groen bij in de havenstad, meldde een persbericht vorig jaar. ‘Klinkt allemaal leuk, maar het gaat vooral op aan prestigieuze nieuwbouwprojecten. Voor kleinere projecten in bestaande wijken is het geld op. Bovendien is het een samenvoeging van bestaande plannen tot een nieuw plan waarin niet al het oude is meegenomen.’

Dat zegt Co Engberts, PvdA-fractievoorzitter in Rotterdam. ‘Mensen uit de stenige wijken hebben er niks aan. Het nieuwe groen komt vooral in het centrum terecht, niet bij de mensen die bijvoorbeeld nu op Zuid wonen.’

’Nu gaat het naar nieuwe bewoners die een sportauto hebben om straks naar de sportschool te rijden.’

Als voorbeeld noemt hij de Rijnhaven, dat feitelijk bij het centrum hoort. Hier wordt een dure nieuwbouwwijk met veel groen gebouwd. ‘De bewoners van de naastgelegen wijken krijgen er straks niks van mee, omdat er een dikke wand tussen komt te staan. Terwijl deze mensen het groen het hardst nodig hebben. Tijdens corona hebben we gezien hoe belangrijk het is om een ontmoetingsplek te hebben, waar mensen verbonden met elkaar zijn en waar mensen kunnen sporten. Nu gaat het naar nieuwe bewoners die een sportauto hebben om straks naar de sportschool te rijden.’

Zo heeft Engberts meer voorbeelden. Binnentuinen die een opknapbeurt krijgen, maar niet toegankelijk zijn voor iedereen. Volkstuinen die ruimte moeten maken voor woningbouw. ‘Weg groen. Terwijl we hadden afgesproken dat grond voor grond zou worden gecompenseerd.’

Vertrouwen

Dat het groen niet voor iedereen in de stad is weggelegd, doet veel met het vertrouwen met mensen in de overheid, zegt Engberts. ‘Ze geloven er niet meer in. In hetzelfde Feijenoord kwamen zestig mensen praten over de nieuwe invulling van het oude Unileverterrein. Bleken ze allemaal uit omringende wijken te komen. Terwijl de mensen in de buurt zelf echt wel meer groen willen. Hen moet je alleen op een andere manier zien te betrekken.’

Afbeelding: Hans van Rhoon, Hollandse Hoogte | ANP