Zoals gebruikelijk gaat er op de uitslagenavond veel aandacht uit naar de steden. Maar natuurlijk is er meer. Juist buiten de stad groeien de lokale partijen als kool. Hoe houdt de PvdA zich staande?
Solidariteit heel belangrijk deze verkiezingen
Marijke Roskam
Marijke RoskamLijsttrekker in Súdwest-Fryslân
Hoeveel zetels hebben jullie gehaald?
‘Het is fantastisch gegaan, we zijn de grootste geworden. We zijn van zes naar acht zetels gegaan. We hebben echt een loeigoeie campagne neergezet met een superteam. En dat is beloond. We zijn zelfs voor het eerst sinds de herindeling weer de grootste partij.’
Had je dit verwacht?
‘Niet dat we de grootste zouden worden. Er zijn hier 89 kernen met veel platteland. Het CDA is traditioneel de grootste. Er deed wel een afsplitsing van het CDA mee en we verwachtten dus wel wat daling bij het CDA.’
Maar ook zonder die daling deden jullie het goed toch?
‘Ja. Op autonome groei hebben wij gewoon twee zetels gewonnen. Ik had wel telkens het getal acht in mijn hoofd, maar dat je die acht dan haalt én de grootste wordt, had ik niet durven hopen.’
En nu?
‘Haha, ik ga nu eerst weer even aan het werk, want ik ben ook freelancer. Ik werk in Amsterdam, waar we natuurlijk óók een mooi resultaat hebben gehaald. We moeten nu natuurlijk eerst op inhoud en op persoonsniveau gaan kijken wat qua coalitie mogelijk is.’
Hoe kijk je tegen de landelijke uitslag aan?
‘Ik vond het lastig inschatten, omdat het zó lokaal zo verschillend en lastig te voorspelen is. In Friesland had ik wel goede resultaten verwacht. Dit is ook echt een rode provincie. Al met al denk ik dat back on track zijn. Toen ik gisteren werd gevraagd naar mijn gevoelens zei ik dat nu de wereld in brand staat solidariteit toch weer belangrijker wordt geacht. Dat zie je in de uitslagen ook terug.’
Waren er verder nog verrassingen in jullie gemeente?
‘GroenLinks heeft een zetel verloren, terwijl duurzaamheid en energiearmoede wel een thema zijn natuurlijk. Voor de versplinterde partijen is verder veel lokale media-aandacht geweest. Maar ze hebben de verwachtingen niet waargemaakt.’
Forum haalt één zetel bij jullie?
‘Wij waren de enige partij die zich expliciet uitsprak in de campagne tegen Forum. Ik vind het een opdracht aan iedereen: spreek je uit, we kunnen intolerantie niet tolereren. Dat moeten we tegengaan.’
Wat zijn de belangrijkste punten die jullie meenemen in de coalitiebesprekingen?
‘Absoluut wonen. De leefbaarheid in de kernen staat enorm onder druk, omdat jongeren geen woning kunnen vinden. Als jongeren het stokje in bijvoorbeeld het verenigingsleven niet over kunnen nemen, dan word je zo’n klein Frans dorpje waar niks gebeurt. Dat moeten we niet willen.’
En verder?
‘Energiearmoede is ook heel actueel. We willen mensen dus helpen met het isoleren van hun woningen bijvoorbeeld, dat scheelt al veel. Genoeg te doen!’
We hebben letterlijk gezegd: samen staan we sterker
Menno Roozendaal
Menno RoozendaalLijsttrekker en wethouder van PvdA-GL in Meijerijstad
Hoe is het bij jullie gelopen?
‘We hebben een zetel gewonnen en gaan van twee naar drie. We hebben het ook echt substantieel beter gedaan dan de vorige keer, toen er herindelingsverkiezingen waren. We haalden toen met moeite een tweede zetel, nu hebben we stevig drie zetels.’
Jullie zijn PvdA-GroenLinks toch?
‘Klopt. GroenLinks deed de vorige keer helemaal niet mee. Ze zijn hier recent opgericht en we hebben toen gezegd: moeten we nu concurrenten zijn of kunnen we niet beter samenwerken? We hebben er toen voor gekozen om gezamenlijk een sociaal-progressief geluid te laten horen.’
Waren er nog verrassingen in de uitslagen?
‘Zeker. Een lokale partij, waarvan iedereen dacht dat ze zouden verdubbelen, heeft een zetel verloren. En een lokale partij, waar niemand iets van verwachtte, groeide juist van één naar drie. Het is speculeren waarom, maar ze spraken zich in ieder geval duidelijk uit tegen windmolens. Dat doet het bij een bepaald deel van de bevolking, denk ik goed.’
Als we kijken naar het landelijke overzicht is er sprake van een lichte stijging. Is dat naar verwachting?
‘Ja, ik denk het wel. Ik weet niet precies hoe we er in maart 2018 voor stonden, maar dat de PvdA de bodem bereikt heeft en nu lichtjes opkrabbelt, had ik wel zo ingeschat. Maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat we nog niet heel veel terugwinnen van de grote verliezen van toen.’
Een duidelijke comeback is er nog niet?
‘Nee, daarvoor zou er nog meer moeten veranderen in de partij. Ik denk dat we de mensen waar we ons in naam op richten onvoldoende aanspreken. Als we een brede partij willen blijven, moeten we ook herkenbaar zijn voor mensen, die nu bijvoorbeeld SP, DENK en PVV stemmen. Dat zijn we onvoldoende. We moeten de breedte blijven opzoeken.’
Betekent dat ook andere thema’s aansnijden?
‘Ook. Maar het gaat vooral over geloofwaardigheid en herkenbaarheid voor mensen. Ik kom zelf uit de hoek van de zeven vinkjes. Ik maak me druk over armoede. Maar mensen die echt in armoede leven herkennen zich niet zo makkelijk in mij. Herkenbaarheid van kandidaten kan daarbij helpen. Diversiteit op de lijsten dus.’
Hoe verklaar je jullie succes in Meijerijstad?
‘Ik denk dat de verbinding PvdA-GroenLinks aanspreekt. Samen komen we verder, zo hebben we dat ook letterlijk uitgesproken. Dat is een positieve boodschap. We komen bijvoorbeeld op voor natuur en gezondheid, in plaats van dat we zeggen ‘we móeten verduurzamen’. En daarnaast hebben we geen negatieve campagne richting andere partijen gevoerd. Het ging om ons eigen verhaal, waarin ook cultuur aan bod kwam. Daarin hebben we ons weten te onderscheiden.’
Op meer gehoopt
Luuk Preijde
Luuk PreijdeLijsttrekker en fractievoorzitter in Bronckhorst
Hoe hebben jullie het gedaan?
‘We hebben hard gewerkt, maar we zijn niet erg tevreden. We hadden twee zetels en dat bleven er twee.
Hadden jullie op meer gehoopt?
‘Ja, drie of misschien zelfs vier leek ons wel haalbaar. Maar helaas. Ook bij in de gemeente zie je het landelijke beeld. De lokale partij wint flink en is nu de grootste fractie, terwijl het CDA verliest. De opkomst is wel hoger dan gemiddeld: 60%.’
Hoe verklaar je de uitslag?
‘Vanuit ons perspectief vind ik het lastig te verteren dat de lokale partij heeft gewonnen. Zij zaten in het college en hebben op hun onderwerpen bestuurlijke vernieuwing, wonen en sociaal domein niets bereikt. Maar goed daar hebben de kiezers zich niet door laten leiden blijkbaar.’
Door wat dan wel?
‘Het blijft gissen, maar ik heb het idee, dat de keuze veel meer door beeldvorming en als reactie op de landelijke politiek bepaald is. Waarschijnlijk speelde het thema windmolens ook mee.’
Windmolens?
‘Ja, dat is ook een verhaal op zich. In de campagne keerden ze zich tegen windmolens, terwijl ze eerder vóór stemden. Maar goed, ik moet niet zuur zijn. We gaan de komende tijd evalueren hoe we als PvdA Bronckhorst de boel wel kunnen beïnvloeden. Dat is natuurlijk de enige juiste vraag.’
Willen jullie wel het college in?
‘Natuurlijk willen we besturen. GroenLinks, D66 en de PvdA hebben allemaal twee zetels en zitten op de achterbank van de formatie. Maar de nieuwe coalitie heeft hoe dan ook één of twee van ons nodig. Dus dat biedt mogelijkheden. En anders gaan we weer de oppositie in. Met opgestroopte mouwen natuurlijk.’
Onzin dat landelijke partijen lokaal minder geworteld zijn
Sylvia Buczynski
Sylvia BuczynskiLijsttrekker en fractievoorzitter in Hollands Kroon
Hoe hebben jullie het gedaan?
‘In Hollands Kroon was de opkomst erg laag, maar wij hebben meer stemmen gekregen dan bij de vorige verkiezingen en behouden onze twee zetels.’
Ben je tevreden?
‘Gezien de verhoudingen in onze gemeente ben ik tevreden. Er is veel aandacht naar huisvesting voor arbeidsmigranten, datacenters en windmolens uitgegaan. Dat is echt enorm opgeklopt in de media. Senioren en VVD zijn daarvoor afgestraft.’
Wie hebben dan wel gewonnen?
‘Je kon al aan zien komen, dat de partij die overal tegen was, Onafhankelijk Hollands Kroon, goed zou scoren. Maar eerlijk gezegd heb ik me daar weinig van aangetrokken en heb ik onvermoeibaar vastgehouden aan ons eerlijke verhaal. Onze fractie als stabiele factor is gewaardeerd. Ook door de kiezer uiteindelijk.’
Hoe bedoel je?
‘De afgelopen vier jaar hield de coalitie de poorten best wel gesloten. Daarbij hebben we ons altijd kritisch, maar constructief opgesteld. Geen macht, wel invloed!
Terug naar de verkiezingen. Wat vind je van de uitslag?
‘Wij hebben onze “landelijke” naam niet mee, vrees ik. Het stoort me enorm dat altijd beweerd wordt dat lokale partijen beter weten wat de inwoners willen dan de landelijke. Een mantra dat telkens weer overgenomen en herhaald wordt, ook door de verslaggevers van de NOS. Grote onzin. Onze PvdA’ers zijn als inwoner net zo lokaal en actief, in alle delen van onze gemeente. We weten donders goed wat er leeft, ook de kleine dingen.’
Lokale partijen toch ook?
‘Een naam als ‘Onafhankelijk Hollands Kroon’ klinkt mooi, maar onze inwoners krijgen niet mee dat sommige van deze raadsleden nooit informatiebijeenkomsten bijwonen en de stukken niet lezen. Ze beloven dingen, waar de gemeente helemaal niet over gaat en verspreiden lasterpraatjes over collega’s. Dat ze zo massaal beloond worden door de kiezers, vind ik heel erg zorgelijk.’
Hoe verklaar je dat?
‘Zelf konden we de afgelopen twee jaar door alle beperkingen niet naar de dorpen en wijken. We misten bijeenkomsten met inwoners en waren noodgedwongen minder zichtbaar. Ik heb wel veel tijd gestoken in het beantwoorden van mails met vragen, klachten en opmerkingen, maar dat is toch anders.’
Dus het lag niet aan de campagne?
‘Nee, we hebben goed campagne gevoerd. Korte filmpjes online, veel gepubliceerd en advertenties geplaatst. We hadden een positieve uitstraling. In de afgelopen weken ben ik regelmatig door wildvreemde mensen op een leuke manier aangesproken en toegezwaaid. Opmerkelijk, maar wel heel leuk.’
Wat nu?
‘Met de mensen die nu aan zet zijn en de zetelverhouding is het niet onze wens om het college in te gaan. Met populisme en uitingen van uiterst rechts kunnen we slecht uit de voeten. Een rol in de oppositie ligt dus meer voor de hand. Maar Onafhankelijk Hollands Kroon heeft altijd beweerd dat ze meer zien in een raadsprogramma. We wachten af waar ze mee komen en intussen bereiden we ons in verschillende scenario’s voor op onze strategie.’
Licht verloren, maar niet onderuit gegaan
Steven Bunt
Steven BuntLijsttrekker en fractievoorzitter in Steenwijkerland
Hoe hebben jullie het gedaan?
‘De PvdA in Steenwijkerland heeft licht verloren: in de voorlopige uitslag hebben we 14,3% van de stemmen gehaald (was 16,5%) en raken we onze restzetel kwijt: we gaan van 5 naar 4 zetels in de raad (27 zetels). De twee lokale partijen Buitengewoon Leefbaar en Christelijke Partijen Burgerbelangen in de Steenwijkerlandse politiek hebben hier beide twee zetels gewonnen en hebben nu samen 13 zetels.’
En de andere landelijke partijen?
‘Alle andere lokale afdelingen van landelijke partijen verliezen zetels of blijven gelijk. We zijn als PvdA nu de derde fractie in de gemeenteraad.’
Wat vind je van de uitslag?
‘We hebben verloren, dus we kunnen eigenlijk niet tevreden zijn. Tegelijkertijd is de landelijke trend dat de lokale partijen groeien en dat is bij ons ook zo. We hadden er ergens op voorhand wel rekening mee gehouden. In dat licht zijn we nog steeds goed overeind gebleven als PvdA.
We hadden gehoopt dat de sociale resultaten van het college met een PvdA-wethouder en de resultaten van de PvdA-fractie in de raad positief zouden uitpakken, maar dat is helaas niet gelukt.’
Zitten jullie in zak en as?
‘Nee, helemaal niet. Als derde partij kunnen we zeker weer een vuist maken voor meer en betere sociale politiek in de raad.’
Hoe verklaar je het verlies?
‘Een goede vraag. Aan de sfeer heeft het niet gelegen. We hebben een geslaagde campagne kunnen voeren: zowel fysiek op straat en in de wijken als in de sociale media hebben we goed kunnen laten zien. Tot nu toe zijn de landelijke ontwikkelingen rond de PvdA in Steenwijkerland weinig van invloed op onze resultaten. Bij de verkiezingen in 2018 bleven we de één na grootste fractie in de raad ondanks het grote verlies bij de Kamerverkiezingen. Ons lichte verlies van nu, schrijf ik vooral toe aan de groei van lokale partijen die je overal ziet.’
Willen jullie ondanks deze uitslag het college in? Of ligt een rol in de oppositie meer voor de hand?
‘De afgelopen periode waren we onderdeel van een stabiele coalitie, die in sociaal opzicht veel heeft bereikt. Daar zouden we graag weer mee doorgaan. Maar bij een licht verlies past bescheidenheid. De lokale en winnende partijen zijn nu eerst aan zet. Afhankelijk van hun initiatief en ideeën kijken we of en waar we het meest kunnen bereiken voor een sociaal Steenwijkerland.’
Solide basis verstevigd
Annebeth Evertz
Annebeth EvertzLijsttrekker en wethouder in Kapelle
Ben je blij met de uitslag?
‘Jazeker, wij hebben een mooi resultaat geboekt. In vergelijking met vier jaar hebben we veel meer stemmen gewonnen en zijn de twee zetels behouden. De PvdA heeft een stabielere positie gekregen en zit weer in de lift naar boven.Wel heeft de coalitie van VVD, CDA en PvdA een zetel verloren, omdat de VVD een zetel heeft ingeleverd aan de SGP. De formatie van de coalitie wordt daardoor heel ingewikkeld.’
Hoe verklaar je jullie positieve resultaat?
‘Mensen kunnen progressieve sociale politiek weer meer waarderen. Dat zag je ook in de campagne terug. Met een mooi team van mensen hebben we veel meer inwoners weten te overtuigen van ons verhaal. Kapelle is een zeer christelijke gemeente, waar de PvdA nooit een grote partij is geweest. Daarom ben ik ook zo blij dat wij de solide basis hebben verstevigd!’
Hoe vertaalt zich dat naar de coalitieonderhandelingen?
‘Zoals ik al zei wordt het spannend. Als kleine partij zijn we niet meteen aan zet. Het is heel goed mogelijk dat wij ondanks het goede resultaat onze plek in de coalitie inruilen voor een rol in de oppositie.’
De interviews met Marijke Roskam en Menno Roozendaal werden gehouden door Kirsten Verdel, de rest door Jan Erik Keman.
Afbeelding: PvdA Súdwest-Fryslân