Zichtbaar trots is staatssecretaris Heijnen (CDA) over de € 7,5 miljard aan investeringen om de bereikbaarheid van nieuw aan te leggen woonwijken te vergroten. Het merendeel gaat bovendien naar het openbaar vervoer en de fiets. Eind goed, al goed? Nou nee: terwijl de Noord-Zuidlijn naar Schiphol wordt verlengd, blijft het noorden met de flessenhals in Meppel zitten.
Weer komt het noorden er bekaaid vanaf
Guido Rink
Guido RinkWethouder in Emmen
Krijgt Emmen geld van het Rijk voor het verbeteren van de bereikbaarheid? Of is die wel op orde?
‘Emmen krijgt geen geld. En nee, het is hier niet allemaal op orde. In totaal gaat € 143 miljoen naar de versnelling van woningbouw in het noorden. En voor een nieuw station in Groningen is nog € 180 miljoen vrijgemaakt.’
Dat klinkt als serieus geld.
‘Klinkt ja. Maar op een totaal van € 7,5 miljard stelt het niet zoveel voor. 4% meer niet.’
Komt dat niet doordat er minder mensen wonen in dat gebied?
‘Ja, in het noorden wonen minder mensen, maar het is ook het grootste landsdeel. 10% van de bevolking tegenover 24% van het landoppervlak. We hebben dus sowieso al een opgave qua mobiliteit en bereikbaarheid, en hebben veel verzoeken neergelegd bij het Rijk. Er staat drie miljard gereserveerd voor de Lelylijn, maar die kost minstens het dubbele. Er moet kortom nog veel water door de Rijn voordat we daar zijn.’
En op de korte termijn?
‘Met het bestaande spoor zijn de problemen echt groot. Denk aan de flessenhals in Meppel. Door storingen staan treinen daar negen uur per week stil. Dat is een essentieel baanvak voor Groningen en Friesland. Om dat op te lossen hebben we gevraagd € 75 miljoen te investeren, waarvan we ook nog eens zelf de helft willen betalen.’
Maar?
‘Maar daar is geen geld voor. Terwijl het een acuut probleem is. Dat gaat dus niet over het verbeteren van bereikbaarheid in de toekomst, maar over iets dat nu al speelt.’
Het overgrote deel van het geld gaat naar Amsterdam, Rotterdam, Utrecht, Den Haag en Eindhoven. Is dat logisch?
‘Op zich wel als je kijkt naar het aantal inwoners en omdat het gaat over het versnellen van de woningbouw. Maar ik vind dat het niet in verhouding is.’
Hoe komt het nu dat de meeste gebieden buiten de Randstad wéér buiten de boot vallen?
‘De vraag stellen is hem beantwoorden. Ik vind het gewoon vreemd. Het kabinet zegt dat we voor de brede welvaart gaan en dat we echt naar regio’s buiten de Randstad kijken, maar kennelijk blijft het bij dat kijken. De bijbehorende investeringen blijven achter. We hebben geen financiële toezeggingen over de Nedersaksenlijn, of over het bestaand spoor. Niks. En daar functioneert het allemaal nu dus niet.’
Hoe reëel zijn alle plannen eigenlijk als er geen conducteurs, chauffeurs en machinisten of bouwbedrijven te vinden zijn?
‘Om nog maar te zwijgen over de stikstofproblematiek. Maar dat is nu nog niet aan de orde. Zonder investeringsgelden heeft het geen zin daar naar te kijken. Pas op het moment dat je kunt gaan investeren, weet je dat je daar mee aan de slag moet.’
Wat had je een betere verdeling gevonden?
‘Het gaat me niet zozeer om de verdeling. Volgens mij moet je problemen, die nú spelen als eerste aanpakken. Niet gaan investeren in nieuwe projecten, terwijl de bestaande al niet goed functioneren.’
Ik proef een wat bredere frustratie.
‘Veel zaken die niet op niveau zijn, worden niet geregeld. Denk maar aan de aardbevingsproblematiek. Ik wil niet alles op een hoop gooien, maar de inwoners van Noord-Nederland hebben dat gevoel wel. Wéér krijgen we maar 4% van de taart, terwijl we bijna 25% van het landsoppervlakte hebben. Dat kost veel geld, maar dat krijgen we niet. Lokale overheden moeten dat dan dragen. Mijn vraag is: hoe dan?’
Kabinet zou ook in buitengebieden moeten investeren
Vincent van Esch
Vincent van EschFractievoorzitter in Nieuwegein
Hoe is het gesteld met de bereikbaarheid van Nieuwegein?
‘Het is wel goed dat er nu extra geld komt, want Nieuwegein ligt in de regio Utrecht en het slibt hier toch wel dicht. Zeker voor het openbaar vervoer is het wel een en ander nodig. Ook op het gebied van de duurzaamheidsambities.’
De sneltram is niet meer van deze tijd?
‘Met die sneltram kost het drie kwartier om vanuit Nieuwegein bij Utrecht CS te komen. Daarnaast zijn er ook busverbindingen verdwenen een paar jaar geleden. Dus alles is niet meer even goed bereikbaar.’
Wil Nieuwegein veel nieuwbouw realiseren?
‘Heel veel zelfs. De investering in de Merwedelijn is nodig voor de woningbouw voor na 2030. Er worden zo’n zevenduizend woningen gebouwd, waarvan een groot deel in de binnenstad. Juist die woningen hebben echt ontsluiting via het openbaar vervoer nodig.’
Jullie krijgen dus geld?
‘Ja. Dat is ook echt een harde voorwaarde geweest voor het ontwikkelen van die woningen.’
Is het genoeg?
‘Het Rijk, de provincie en de gemeente betalen allemaal mee, maar voor busverbindingen moeten we echt nog behoorlijk aan de bak.’
Buiten de Randstad komen veel gemeenten er wat bekaaider van af. Wat vind je daar van?
‘Als PvdA Nieuwegein vinden wij dat de buitengebieden en de provincies buiten de Randstad ook meer moeten krijgen.’
Lobbyen die andere regio’s minder goed, of is er iets anders aan de hand?
‘Dat zou ik niet weten. We hebben zelf in ieder geval hard gewerkt om hier investeringen te krijgen. Door bereikbaarheid als randvoorwaarde te stellen voor extra woningbouw maakten we wel een sterke vuist.’
En er wordt natuurlijk meer binnenstedelijk gebouwd nu dan in de buitengebieden.
‘Klopt, dat is waar dit kabinet voor kiest, dus wat dat betreft hebben we geluk. Maar om leegloop van buitengebieden terug te dringen, zou je daar juist ook investeringen moeten doen. Het is een beetje een kip-ei verhaal: als je daar ontwikkelt en investeert, dan kun je er meer woningen bouwen en trekken andere economische activiteiten weer aan. Zolang dat niet gebeurt, blijven ze achterlopen.’
In veel opzichten stuitend
Jan Daenen
Jan DaenenStatenlid in Gelderland
Gelderland krijgt niet heel veel geld?
‘Ik denk dat we het beter doen dan eerdere rondes, maar als je naar de rest kijkt gaat het geld toch wel vooral naar de Randstad. De rest van Nederland komt er tamelijk bekaaid vanaf. Dat klinkt misschien wat Calimero-achtig, maar het is wel de realiteit.’
Is het voor Gelderland genoeg?
‘Het is het minimale. De RegioExpress richting de Achterhoek komt er nu. De trein richting Winterswijk zit altijd bomvol, dus dat was echt nodig. Maar de bereikbaarheid van de campus in Wageningen verbeteren, stond ook op de wensenlijst. Mark Rutte zegt altijd hoe belangrijk die campus is, maar geld voor het verbeteren van de bereikbaarheid ho maar. Ik had zo wel tien projecten kunnen bedenken waar we in hadden willen investeren.’
Op de keper beschouwd gaan meer mensen van de Noord-Zuidlijn naar Schiphol gebruik maken. Is dat niet een terechte afweging?
‘Als je er een maatschappelijke kosten-batenanalyse op los laat, dan klopt dat ongetwijfeld allemaal. Op papier, want de impact voor individuele inwoners van de Achterhoek is natuurlijk veel groter als zij een half uur in het westen zijn door beter ov. Het is niet zo, dat Schiphol vanuit station Amsterdam-Zuid nu niet bereikbaar is natuurlijk.’
Waar ligt de oorzaak van het probleem, denk je?
‘Kijk niet alleen naar economische termen en naar wat het best rendeert, maar naar wat nu echt maatschappelijke impact heeft. Dat mis ik nog wel heel erg in de verdeling van al die gelden.’
Je zou bijna denken dat we een rechts kabinet hebben?
‘Dat is inderdaad precies de conclusie die ik trok nadat ik de plannen zag. Als liberaal zijn de plannen allemaal prima. Voor ons als sociaal-democraten ligt dat toch echt anders.’
Het grotere geheel lijkt vergeten?
‘Ja. Dat zie je ook terug bij een ander aspect. We hebben het allemaal over klimaatverandering en de adaptatie daarop. De Deltacommissaris vraagt zich bijvoorbeeld af of het nog wel zin heeft om al die woningen onder ANP te bouwen. En toch landen de meeste middelen in precies de gebieden die het diepst onder zeeniveau liggen. Waar ben je dan mee bezig? Het lijkt wel of het kabinet Oost-Indisch doof is als het gaat om de stijgende zeespiegel.’
Opmerkelijk inderdaad.
‘Stuitend is het juiste woord. Aan de ene kant wordt er van ons verwacht, dat we ons moeten voorbereiden op extra woningen in het oosten van het land vanwége klimaatverandering. Maar de middelen ervoor komen niet alleen niet onze kant op, er wordt zelfs extra geïnvesteerd in gebieden, waar je vanwege klimaatverandering juist weg zou moeten blijven.’
Gaan alle projecten waar nu geld voor beschikbaar is gesteld wel snel uitgevoerd worden?
‘Ik heb er een heel hard hoofd in. We hebben in Gelderland Statenbreed onze verontwaardiging uitgesproken over het feit dat Rijkswaterstaat nu boerderijen uitkoopt om stikstofruimte te regelen. Dat doen ze óm het provinciale bestuur heen. Dat geld gebruiken ze vervolgens om de A27 bij Utrecht te verbreden. Ik ben heel bang dat dat gewoon een voorbode is van de komende jaren. Alle projecten staan mooi op papier, maar als puntje bij paaltje komt, zullen de projecten, die door I&W of Rijkswaterstaat belangrijk worden gevonden, toch voorrang krijgen. En dan hebben we het nog niet eens over personeelstekorten gehad. Die zullen projecten ook vertragen.’
Afbeelding: Rob Engelaar | ANP