Het nieuwe kabinet heeft weinig mededogen met kinderen die al sinds hun geboorte in Nederland wonen en uitgeprocedeerde ouders hebben. Ook al zijn ze geworteld in de gemeenschap, en verzet die gemeenschap zich tegen uitzetting: de staatssecretaris geeft geen krimp. Uit onderzoek van Defence for Children blijkt dat in 2017 meer dan 90 van de in totaal honderd aanvragen voor een kinderpardon werden afgewezen. Deze week werd bekend dat Lili en Howeck toch uitgezet worden naar Armenië.
‘Ik geloof in de kracht van de massa’
Ammar Selman
Fractievoorzitter in Nijmegen
In 32 gemeenten zijn moties aangenomen voor een verruiming van het kinderpardon. Heeft dat wel zin?
'Het geeft een mooi signaal, maar de lokale overheid heeft een eigen en andere verantwoordelijkheid dan het Rijk. Gemeenten kunnen zeggen dat ze niet meewerken om kinderen die bij hen opgegroeid zijn uit te laten zetten, omdat dat in strijd is met mensen- en kinderrechten.'
Dan zegt het Rijk toch: je hebt niet meegewerkt, dus je wordt uitgezet?
'Gemeenten werken dan niet mee, dat is echt een andere situatie. Gemeenten nemen hun eigen verantwoordelijkheid, en kunnen dan het juridische gevecht met het Rijk ook aangaan. Die kinderen voldoen immers wél aan de criteria: ze zijn hier vijf jaar of langer, ze zíjn bij ons in beeld en ze zitten netjes in procedure.'
Denk je dat dat werkt?
'Dat werkt alleen als gemeenten samen optrekken en samen een vuist maken. Dit zou je via de VNG moeten oppakken, kijken of daar een meerderheid te vormen is om dat te doen. En dan niet alleen in woord de boodschap uiten zoals dat nu gebeurd is, maar ook daadwerkelijk actie te ondernemen.'
Hoe ziet die actie er uit?
'De vreemdelingenpolitie haalt kinderen nu in het holst van de nacht op. We kunnen als gemeente niet de boel fysiek blokkeren. We zijn een rechtsstaat. Je moet het bij de rechter oplossen. Span een kort geding aan bijvoorbeeld. Dan ben je ook niet afhankelijk van de politieke kleur van een college, je legt het immers netjes bij de rechter neer.'
Maar dat werkt toch niet? 90% wordt immers uitgezet.
'Ik ben zelf als vluchteling naar Nederland gekomen, dus ik ken de onzekerheid die mensen hebben. Het gaat hier om de rechten van kinderen. Maar ik heb eerlijk gezegd dé oplossing ook niet helaas. Maar ik geloof in de kracht van de massa. Als we gezamenlijk optrekken moet er meer mogelijk zijn.'
‘Het kinderpardon is een dode letter’
Esther van Dijken
PvdA-lid in Winsum en zet zich in voor kinderrechten/kinderpardon
Hoe kijk je aan tegen wat er in de praktijk met het kinderpardon gebeurt?
'Het woord kinderpardon bestaat nog, maar feitelijk is het er niet. Kinderen komen er nauwelijks voor in aanmerking. Het is een dode letter. Ik heb ook wel eens gedacht: misschien kunnen we het dan beter afschaffen.;
Wat is er mis gegaan?
'In de definitieve regeling is het “meewerkcriterium” gekomen. Lopende hun procedure moeten kinderen meewerken aan hun terugkeer. Dat houdt dus in: als je meewerkt moet je het land uit, en als je niet meewerkt moet je ook het land uit. Het meewerkcriterium is daarmee een niet te nemen hindernis geworden, want het werkt altijd in je nadeel uit.'
Op welke grond worden ze dan uitgezet?
'Omdat ze niet meegewerkt hebben aan hun feitelijke uitzetting. Ze zijn immers niet op het vliegtuig gestapt. Alleen voeren ze wel wekelijks gesprekken met Dienst Terugkeer & Vertrek en ze hebben een dagelijkse meldplicht tussen 13:00 en 14:00 uur, waardoor ze feitelijk nergens heen kunnen. Ze moeten ook paspoorten of andere reisdocumenten regelen en dat doen ze allemaal.
Maar tegelijkertijd zitten ze dus netjes in procedure, zijn ze bekend en zitten ze wél langer dan vijf jaar in Nederland. De staatssecretaris gaat voortdurend in hoger beroep als een rechter besluit dat kinderen mogen blijven.'
Wat kan hier aan gedaan worden?
'Het meewerkcriterium moet uit het kinderpardon gehaald worden. En het belang van het kind zou verankerd moeten worden in de wet. Nu wordt het alleen “meegewogen”, maar daar heb je dus niks aan. De PvdA heeft het helaas ook laten liggen in de vorige kabinetsperiode. Het is niet eens geprobeerd om het serieus bij de VVD te agenderen. De politieke realiteit in dit kabinet is dat er echt geen meerderheid voor verruiming is.'
In veel gemeenten zijn moties voor verruiming aangenomen. Heeft dat zin?
'Niet echt. De staatssecretaris zegt dan gewoon dat het Rijksbeleid is. En omwegen zijn er ook niet echt te bedenken. Kinderen worden in alle vroegte uit bed gehaald, daar kun je niet zoveel tegen doen. Juridisch wordt er soms achteraf zelfs vastgesteld dat het niet had gemogen, maar de realiteit is in de praktijk dat kinderen het land uit gezet worden. De invloed van gemeenten is helaas beperkt.'
Helpt het nog om in de luwte te blijven waardoor bewindslieden sneller gebruik maken van hun discretionaire bevoegdheid?
'Dat is zo lastig. Hoe minder gedoe er ontstaat, hoe liever een bewindspersoon dat heeft. Maar stil blijven en hopen op clementie werkt ook niet altijd.'
Er zijn dus maar weinig kinderen die baat hebben gehad bij het kinderpardon?
'De afgelopen vier jaar zijn er maar 29 kinderen die een kinderpardon hebben gekregen, van de 1360 die er recht op zouden hebben. En er wordt echt alles aan gedaan om bijvoorbeeld media weg te houden bij gezinnen in detentiecentra. Je mag geen media meenemen, geen foto's maken, nog geen tekening. Vertaalde kinderboeken mocht ik zelfs niet meenemen. Kinderen, die hier geboren zijn en volledig Nederlands zijn, mogen niet eens hun speelgoed meenemen. Knikkers worden voor de uitzetting afgepakt. Het is echt heel triest en niet uit te leggen. En dan worden ze in het land “van herkomst” ook nog eens aan hun lot overgelaten, ze krijgen niks mee. Zoek het maar uit, dat is de boodschap die ze mee krijgen.'
Zolang er in gemeenteraden aandacht voor blijft, is er in ieder geval kans op nieuw beleid
Attje Kuiken
Tweede Kamerlid
Is er in de Tweede Kamer nog veel aandacht voor het kinderpardon?
'Nee. In het vorige kabinet was er meer aandacht voor. Samen met GroenLinks en SP vragen we nog regelmatig aandacht voor het onderwerp, we zijn ook bezig met een wetsvoorstel om de rechten van kinderen in asielprocedures te verbeteren. Maar in de Kamer krijgt het minder aandacht, ook omdat geen van de regeringspartijen openingen biedt. Het is simpelweg afgetikt in de formatie.'
Is er iets te forceren, om het beleid nu bijvoorbeeld te evalueren?
'Dat proberen we voortdurend. In de vorige periode hebben we in een motie al verzocht te kijken hoe de criteria uitwerken. Maar daar kregen we ook de handen niet voor op elkaar. Dus op dit moment ben ik somber. Maar we moeten het blijven proberen.'
Wat is beter: media-aandacht opzoeken of inzetten op de stille diplomatie en de discretionaire bevoegdheid?
'Mijn ervaring is dat media-aandacht vaak averechts werkt. Maar het is ook niet zo dat het per se leidt tot een afwijzing of dat media-aandacht vermijden leidt tot een toekenning. Wanneer mensen wanhopig zijn snap ik dat alles op alles wordt gezet om kinderen te helpen inclusief media aandacht. Om zo kinderen een gezicht en stem te geven.'
Sommige mensen suggereren dat er meer moet worden ingezet op Europese rechtspraak. Is dat zinvol?
'Zeker, want als het Europese Hof oordeelt dat men niet gehandeld heeft volgens de regels, dan heeft dat rechtstreekse gevolgen. Daarom is een aantal juristen daar nu mee bezig. Het Hof heeft ook al uitspraken gedaan over gezinshereniging die in Nederlandse wetgeving kunnen doorwerken.'
Maar positief ziet het er niet uit. Wat nu?
'In tal van gemeenten worden moties aangenomen. Dat heeft zin, omdat er zo in ieder geval politieke aandacht voor blijft. Er zijn schrijnende gevallen achter beleid. Dat zijn mensen, daar moet je aandacht voor hebben. Zolang die aandacht blijft, is er in ieder geval een kans op nieuw beleid, of aanpassing van beleid.'
Kunnen gemeenten meer doen dan alleen moties aannemen?
'Het helpt ook als raadsleden hun eigen Kamerleden aanspreken. Als je lokaal een motie aanneemt, spreek dan ook je eigen volksvertegenwoordigers en bewindspersonen aan. Daarnaast is het zinvol mensen die in de procedure zitten te helpen met bureaucratische handelingen en praktische vraagstukken.'
Had het Kinderpardon niet een breekpunt in het vorige kabinet moeten zijn?
'We hebben al het mogelijke gedaan om bijvoorbeeld het criterium nog te versoepelen. In een kabinet probeer je voortdurend zo goed mogelijk dingen te doen. Het kabinet laten breken had niets opgelost. Het nieuwe regeerakkoord van VVD, CDA, D’66 en CU laat dat helaas ook zien.'
Afbeelding: Phil Nijhuis | Hollandse Hoogte