Op 1 januari traden een heel aantal wetten in werking. Dat de Omgevingswet daar niet tussen zat, zal niemand echt verbazen. Door problemen met de ict stelde minister Hugo de Jonge de bundelwet niet voor het eerst uit. Zou de hele wet afblazen niet beter zijn?
Ik zie zeker ook pluspunten in de wet
René Tuijn
René TuijnWethouder in Zaanstad
Zijn jullie klaar voor invoering van de nieuwe wet?
‘Ja en nee. De organisatie is op zich op orde en de ambtenaren zitten er goed in. Maar het is gewoon niet af omdat het Digitale Stelsel nog niet werkt. Dat levert onzekerheid op over hoe het in de praktijk uitpakt.’
De Omgevingswet komt er natuurlijk niet voor niets. Volgens voorstanders van de wet is verder uitstel funest voor de besluitvorming in ruimtelijke kwesties. Die zou nu veel te ingewikkeld zijn. Denk je dat dat inderdaad zo is?
‘Nee. Ik denk niet dat we de Omgevingswet daar nu direct voor nodig hebben. In ieder geval niet om de besluitvorming dieper en beter te maken. Het zal ook niet meteen eenvoudiger worden: we zitten straks met dezelfde set regels onder een nieuwe paraplu, daar moet flink mee worden geoefend.’
Helemaal niet doen dus?
‘Dat ook weer niet. Ik zie wel de voordelen van de nieuwe wet, maar het is nu zo rommelig. Als je de wet overhaast invoert, krijg je problemen met de uitvoer.’
Is 1 juli wel haalbaar?
‘Heel eerlijk gezegd zie ik nog niet voor me dat er tegen die tijd aan de voorwaarden van de VNG is voldaan. Het Digitale Stelsel zou in januari moeten werken om in juli te kunnen functioneren. Ik denk dat het eerder 1 januari 2024 wordt.’
De Omgevingswet zou moeten zorgen voor een samenhangende aanpak van de leefomgeving, ruimte voor lokaal maatwerk, betere en snellere besluitvorming en participatie zou er door moeten worden bevorderd. Is dat ook allemaal reëel?
‘De basisgedachte was ooit om de ontwikkeling weer een impuls te geven, na de crisis van 2008. We hebben onze bestemmingsplannen toen ook eenvoudiger gemaakt om zaken mogelijk te maken. Dat was de overzichtelijke gedachte. Maar er is zoveel bijgekomen, qua duurzaamheid en ecologie en dergelijke. Ik denk dat we dat lokaal goed kunnen invullen straks.’
Sommigen bestempelen de nieuwe wet als liberaal georiënteerd, de wet zou de grote vastgoedbedrijven bevoordelen. Herken je dat?
‘Wel vanuit het uitgangspunt. Maar als ik kijk wat we maatschappelijk willen, wordt het niet eenvoudiger voor grote vastgoedbedrijven. Ook zij kunnen niet meer om onderwerpen als klimaatadaptatie en schone lucht heen. Misschien als je een heel rechts college hebt dat je er wat van merkt, maar dat is nu in feite ook al zo.’
Veel instanties willen het uitstel van invoering ook zodat er meer getest en geoefend kan worden. Doen jullie dat ook?
‘Ja, we oefenen wel, maar dat is op beperkte schaal. Er is nog heel weinig om te oefenen. Dat maakt het heel lastig.’
Tot slot: merk je dat ontwikkelingen nu worden uitgesteld, omdat allerlei partijen de Omgevingswet afwachten, of maken ze juist nu haast om dat vóór te zijn?
‘Tot de afgelopen maanden merkte ik steeds dat er haast gemaakt werd. Organisaties dachten dan in ieder geval door procedures heen te zijn. Maar die versnelling speelt nu niet meer zo, nu er weer uitstel is.’
Alleen het Digitale Stelsel staat invoering nog in de weg
Gijsbert van Iterson Scholten
Gijsbert van Iterson ScholtenWethouder in Alkmaar
Heeft Alkmaar al voorbereidingen getroffen voor invoering van de Omgevingswet?
‘Jazeker. We zijn er klaar voor. We wachten alleen nog op het Digitale Stelsel. Het afgelopen jaar hebben we vooral veel energie gestoken in het Omgevingswetproof maken van al onze verordeningen en regels. We hebben ervoor gezorgd dat alles in lijn is met de geest en strekking van de wet.’
Waar moet ik dan aan denken?
‘Het meest in het oog springend daarbij is de bepaling over participatie. In 2018 hebben we daar een visie over opgesteld, die we ook altijd aan initiatiefnemers meegeven. Soms gaat dat heel goed en worden plannen in de ontwerpfase ook echt aangepast. Soms kost het wat meer moeite, en is de gemeenteraad best kritisch over de doorlopen participatie. Dan loop ik er wel tegen aan dat er nog geen wettelijke basis is om dit ook als weigeringsgrond te gebruiken of om betere participatie af te dwingen. De raad zou dat eigenlijk wel willen.’
Wat vind je van de wet?
‘Ik vind de gedachte van de wet heel goed. Je ziet dat veel wet- en regelgeving gestapeld is en dat je soms vastloopt in de vele ingewikkelde regels die er nu zijn. Die vereenvoudiging is dus echt een goed idee. Alkmaar is sinds enkele jaren weer een ontwikkelgemeente met grootschalige ambities voor woningbouw. Als we dat op relatief eenvoudige wijze kunnen regelen, is dat heel fijn.’
Precies daar lijkt het knelpunt te zitten.
‘Ja, ik maak me er zorgen over dat we alles in één Digitaal Stelsel gieten. Daar is de overheid niet per se heel goed in gebleken. Dat de invoering nu weer spaak loopt op ict is natuurlijk wel exemplarisch.’
Verwacht je nog verder uitstel na 1 juli?
‘Ik denk dat we eerder richting 1 januari 2024 gaan, want de aanpassingen en het proces richting Eerste Kamer vergt veel tijd. En er moet natuurlijk goed getest worden.’
Hebben jullie al getest?
‘Ambtelijk is er al getest met het nieuwe systeem. Daar kwamen geen grote problemen uit naar voren. Het is wel ingewikkeld. Als wij als grote gemeente al zien dat er toch veel uitdagingen zijn met dat ict-systeem, dan kun je ook uittekenen dat kleine gemeenten met minder capaciteit en voorbereidingsopties er nog meer problemen mee zouden kunnen krijgen.’
Welke knelpunten voorzie je?
‘Ik denk dat je problemen krijgt als heel Nederland in hetzelfde Digitale Systeem gaat werken, waarin alle stappen gemonitord en bijgehouden moeten worden. Alles móet werken, anders krijg je procesmatige problemen. Als er zaken zoek raken in een systeem, dan kun je ook in de knel komen met wettelijke termijnen bijvoorbeeld. Dat kan grote implicaties hebben.’
1 januari 2024 dus. En dan is alles beter dan voorheen? Komt die integratie van beleidsvelden dan magischerwijs inderdaad ineens beter tot stand?
‘Haha, nou het zal niet magischerwijs gaan. We werken er al heel lang naartoe. De Omgevingswet is daar wel een trigger in geweest, maar er zullen zeker ook weer nieuwe uitdagingen ontstaan, waarvan je denkt: ook dit kan wel een stapje integraler. Op zich ben ik wel positief. Dat zit niet alleen in het wettelijk kader, maar ook in de vraag hoe verschillende afdelingen binnen gemeenten op elkaar afgestemd zijn. Daar zien we nu al vooruitgang in. De mindset is aan het veranderen.’
Verder uitstel is niet reëel
Kwafo Acquaah Arhin
Kwafo Acquaah ArhinRaadslid PvdA-GroenLinks in Meierijstad
Wat denk je, is invoering per 1 juli realistisch?
‘Ik denk van wel. Je kunt niet eindeloos blijven testen. Bij invoering van wetten is het altijd zo dat niet alles meteen vlekkeloos loopt. Er zijn altijd zaken die je achteraf moet aanpassen. Maar, het Digitale Stelsel is natuurlijk wel essentieel, dus dat is wel een drempel nog.’
Maar geen onoverkomelijke drempel dus?
‘Voor zover ik heb begrepen functioneert het systeem wel redelijk, maar zijn er situaties te bedenken waardoor een stukje niet zou werken. En tja: vorige week wilde ik Ruimtelijkeplannen.nl bezoeken, maar dat werkte het hele weekend niet. Ook in de bestaande digitale omgeving, waar nu gewerkt wordt, gaan wel eens dingen mis. Overheid en ict lopen niet altijd lekker.’
Is Meierijstad klaar voor invoering van de wet?
‘Provincies hebben hun interim omgevingsverordeningen af en gemeenten hebben best lang de tijd gehad om de Omgevingswet te testen en te implementeren. Alle bestemmingsplannen kúnnen al doorgelicht zijn. Wij hebben in 2023 de Omgevingsvisie afgerond. De basis staat en ik denk dat we goed op schema liggen. We wachten nu alleen nog op de daadwerkelijke implementatie van de wet.’
Zie je dan helemaal geen uitdagingen?
‘Uiteindelijk is het van belang dat wij als raadsleden voldoende kennis hebben van de Omgevingswet. Dus hoe zorgen we er voor dat alle raadsleden dat hebben? Daar wil ik het met de griffie bij ons nog wel over hebben, zodat we daar als raad goed in getraind worden.’
Wat jou betreft kan implementatie per 1 juli. Denk je ook dat dat gaat gebeuren?
‘Ik denk dat verder uitstel niet meer reëel is. Het is al zo vaak uitgesteld. Als het nu weer niet doorgaat, blijft het land in de pauzestand staan.’
Echt?
‘De nieuwe wet maakt veranderingen mogelijk in een aantal normen. Daardoor wachten bepaalde partijen nu met ontwikkelen, omdat ze geen duidelijkheid hebben over wat er gaat gebeuren. Hoe sneller je die duidelijkheid kunt verschaffen, hoe eerder je bijvoorbeeld de nieuwbouw verder op gang helpt.’
Je zit in een PvdA-GroenLinks samenwerking, denken PvdA en GroenLinks hetzelfde over de Omgevingswet?
‘Ja, onderling is daar in ieder geval geen ruis over. We werken in onze fractie van drie goed met elkaar samen. Binnen de fractie leefden wel wat zorgen over het participatiedeel. Maar dat is op zich goed georganiseerd in de wet: je moet binnen Omgevingswettrajecten héél goed uitleggen hoe je participatie georganiseerd hebt. Als dat niet goed is gegaan, moet je dat deel van het proces opnieuw doen. Dat lijkt me een goede waarborg. Dus wat mij betreft kan de wet per 1 juli ingevoerd worden.’
Afbeelding: Ramon van Flymen | ANP