Voor de buitenstaander lijkt het een ondankbare taak. Wel al je vrije tijd opofferen en ellenlange dossiers tot je nemen, niet mogen meestemmen. Om nog maar te zwijgen over het gebrek aan beloning. En toch zijn de commissieleden, in andere gemeenten ook wel bekend als steunfractieleden, duoraadsleden of fractievertegenwoordigers, onverminderd enthousiast over hun rol. Niets geen tweederangs volksvertegenwoordiger, maar een volwaardig onderdeel van de lokale politieke machine.
Met milde dwang is Jan Willem van Os de Bloemendaalse politiek ingerold. ‘Zo zou je dat wel kunnen stellen, ja. Ik was net verhuisd naar de gemeente en werd meteen gebeld door de afdeling. Het is een kleine gemeente met een nog kleinere PvdA. De VVD zit hier sinds 1948 onafgebroken in het college. Op een gegeven moment moest de lijst worden gevuld en kostte het ze best wat moeite om de top tien vol te krijgen. Dus kwamen ze weer bij mij uit. Na een paar keer bellen had ik zoiets van “ja, ik ga me kandidaat stellen.”’
Daarmee is het balletje gaan rollen, zegt Van Os. ‘Van politiek niet actief ging ik echt meedraaien en werd ik eigenlijk steeds enthousiaster. Had ontzettend veel lol in de campagne en dan vooral de gesprekken op straat. Je merkte dat ons sociaal-democratische verhaal bij best wel veel mensen landde.’ Van Os denkt dat de PvdA in Bloemendaal ‘een hele leuke campagne’ heeft gedraaid. ‘Het was heel close. Op dertig stemmen na hebben we geen extra zetel kunnen bemachtigen. Maar we hebben wel een groei van bijna 30% stemmen.’
Van Os: Ik doe nu twee commissies
Goede campagne of niet, Bloemendaal bleef een eenmansfractie. Daarom klopte de lijsttrekker en tevens het enige raadslid van de PvdA vlak na de verkiezingen bij Van Os aan. ‘Hij zei: “Ik heb ook gewoon voor de drie commissies commissieleden nodig, want ik ga dat niet in mijn eentje redden. Ja, toen vroeg hij of ik Bestuur & Middelen wilde doen. Daar heb ik vanuit mijn baan wel wat mee, dus dat wilde ik wel. En zegt die: “Ik wil je eigenlijk ook in de commissie Grondgebied, want ik denk dat je daar goed tot je recht komt.” Ja, daar zeg je dan ook ja op. Je zit nog in die positieve flow van de campagne.’
Na de eerste week commissievergaderingen kwam wel een moment van bezinning. ‘Een vergadering is al best intens, maar ik had er twee. Ik dacht echt even: “Wat heb ik gedaan?” Meer uit enthousiasme dan uit wijsheid. Kan ik dit er naast een drukke voltijdbaan wel bijdoen? Toen heb ik het er thuis over gehad en zei mijn vriend: “Wat heb je voor de rest in je leven? Je hebt geen kind of hobby’s. Je doet niet aan sport.” Ik dacht “hoho, zo kan het wel weer”, maar werd wel bevestigd in mijn keuze. En heb geen moment spijt gehad. We hebben een ontzettend leuke en diverse fractie en vanaf volgende week een hele goede wethouder met een prachtige portefeuille.’
Zijlijnpoliticus
In tegenstelling tot Bloemendaal zit de PvdA Harderwijk de komende jaren in de oppositie. Maar dat mag de pret niet drukken, zegt fractievertegenwoordiger Michael Oosterhuis. Net als Van Os is hij relatief nieuw in de lokale politiek. ‘Ik was wel al jarenlang actief bij de FNV als ledenconsulent over werk & inkomen en had over van alles wel wat op of aan te merken. Echt een zijlijnpoliticus.’
Tijdens corona kwam daar verandering in. ‘Ik had wat meer tijd en schreef me in voor een cursus lokale politiek, die werd gegeven door Laurens de Kleine en Paul Hoogland. En daar kwam automatisch de vraag: wil je niet wat meer gaan doen en wat actiever worden? Zo ben ik er ingerold. Bij het bestuur op gesprek. Voor ik het wist, stond ik op plek vier van de kandidatenlijst.’
‘Heel spannend, heel leuk. Maar de verkiezingen waren een kleine teleurstelling. We hielden wel onze twee zetels vast, maar that’s it. Je hoopt natuurlijk altijd op meer.’ De uitslag was nog niet verwerkt of Oosterhuis werd gebeld door de lijsttrekker. ‘De volgende dag al ja. Die zei: “Ik wil je toch bij de club houden, denk er nog eens over na.” Ik hoefde niet zo lang na te denken: wie a zegt moet ook b zeggen. En dus ben ik nu commissielid of fractievertegenwoordiger, zoals wij dat noemen.’
Oosterhuis: Als fractievertegenwoordiger draai je volwaardig mee
Het was als een ‘achtbaan’. ‘Een leuke dat wel. Het scheelt dat ik al een jaartje met de fractie meeloop en dus ongeveer wel weet wat er van me verwacht wordt. Met een uurtje in de week ben je er niet, daarom heb ik andere werkzaamheden op een laag pitje gezet. Meepraten is niets nieuws voor mij. Bij de FNV, maar ook in de ondernemingsraad bij de multinational waar ik voor werk. Het politieke is toch wel anders. De besluitvorming gaat allemaal wat trager, maar je kan wel het verschil betekenen voor een grote groep mensen. Je eigen buren. Als consulent werk & inkomen is dat meer op het persoonlijke vlak.’
Oosterhuis draait volwaardig mee in de politieke cyclus. ‘Nou, afgezien van dat je als fractievertegenwoordiger niet mag stemmen, kan ik eigenlijk geen verschillen bedenken. In de fractie telt onze stem. Als er een besluit voorligt, praten we net zolang door tot er een compromis is, waar iedereen zich in kan vinden. Daarbuiten heb ik ook niet het idee dat we als minder worden gezien. De burgemeester nam ruim de tijd om met ons te praten, we zijn beëdigd en hadden meteen een officieel e-mailadres van de gemeente. En belangrijker: toen ik bij een commissievergadering technische vragen stelde, werd ik nog tijdens de vergadering heel adequaat geholpen door de griffie.’
Onmisbaar in versplinterde raad
Met alle verantwoordelijkheden van de decentralisaties en kopzorgen over te krappe budgetten is het werk van de raad er niet makkelijker op geworden, denkt Oosterhuis. ‘Ik zit samen met een raadslid dat ook net gekozen is. Zij is 23 jaar en doet het erg goed in haar nieuwe rol. Samen doen we de commissie Samenleving. Dan help je elkaar in de zoektocht naar kennis. “Heb je dit gezien? Hoe pakken we dit aan? En hoe lossen we dat op?” We trekken samen op en weten elkaar goed te vinden.’
Sinds deze periode is de positie van duoraadsleden in de gemeente Lansingerland niet voor niets verstevigd, zegt duoraadslid Sonnie Bihari. ‘Voor het eerst moesten we de belofte of eed afleggen en daarnaast mogen fracties nu vier in plaats van twee duoraadsleden laten benoemen. We mogen in twee commissies deelnemen en zelfs in een derde waarnemen. De waardering is dus juist gegroeid. Niet alleen binnen onze eigen partij, maar raadsbreed.’
Bihari: De waardering voor ons is heel groot
Heel gek is dat niet, vindt Bihari. ‘We hebben hier maar 1 zetel. Voor ons raadslid is het heel lastig, eigenlijk onmogelijk, om alle belangrijke dossiers door te nemen. De wijziging van twee naar vier duoraadsleden is echt doorgevoerd om het ondersteuning van kleine fracties te verbeteren. Tijdens de vorige periode hadden we ook 1 zetel, maar slechts twee duoraadsleden. Bij sommige dossiers kon men helaas niet de verdieping inzetten. Daar was gewoon geen tijd voor.’
In Bloemendaal en Harderwijk is eenzelfde geluid te horen. Van Os: ‘Van de acht partijen zijn er vier eenmansfracties. Met alles wat er in de raad besproken wordt, is het alleen al qua tijd onmogelijk om in je eentje alles goed te doen. Dus ja, ik denk dat we best belangrijk zijn.’
Bijschrift afbeelding: fractie en fractievertegenwoordigers in Harderwijk, v.l.n.r. Michael Oosterhuis, Wilco Bos, Jitske van Noordennen en Max Ferwerda