De Tweede Kamerverkiezingen vinden dit jaar vanwege corona verspreid over drie dagen plaats en voor zeventigplussers is het zelfs mogelijk om per brief te stemmen. Personen met een kwetsbare gezondheid die jonger zijn dan zeventig hebben die mogelijkheid niet. Zij kunnen al op 15 of 16 maart stemmen. Net als de rest die dat wil. De grote vraag is of dat wel veilig is en of kiezers niet uit angst om besmet te raken thuisblijven.
‘Het kan veilig’
Judith Michel
Judith MichelBurgemeester in Wormerland
Wat wordt er eigenlijk van jou verwacht als burgemeester?
‘Mijn rol is om er voor te zorgen dat de verkiezingen ordentelijk verlopen.’
Hoe ga je dat doen ?
‘Er zijn dus twee extra stemdagen en zeventigplussers kunnen briefstemmen. Op de dag zelf zijn er kuchschermen en looproutes, stickers en helpt een vierde stembureaulid als een soort gastheer of -vrouw kiezers om coronaproof te stemmen. Ook zijn we overgestapt op andere locaties, die coronaproof in te richten zijn. Grote sportverenigingen waren bereid om hun locatie ter beschikking te stellen en we maken gebruik van grote tenten, zoals die ook in de teststraat van de GGD worden gebruikt. Zo creëren we meer ruimte op de stemlocaties. Tot slot hebben we nog extra stembureaus toegevoegd bovenop het wettelijk minimum, zodat kiezers zoveel mogelijk gespreid kunnen stemmen.’
Was het lastig om voldoende stembureauleden te vinden?
‘Onze gemeente heeft ongeveer 140 mensen nodig en we liggen op schema. Er is hier een hechte gemeenschap, waar mensen vaak al sinds jaar en dag aanwezig zijn op het stembureau. We onderzoeken nog of we een regionale reservepool op kunnen zetten.’
Hoe zit het precies met dat gespreide stemmen: mag iedereen al vóór de 17de stemmen, of is het de bedoeling dat dan alleen mensen met een kwetsbare gezondheid naar het stembureau komen?
‘In onze communicatie roepen wij mensen met een kwetsbare gezondheid op om eerder te komen. Maar we gaan het niet toetsen. Dus als je op de 15de of 16de wilt komen, dan is dat geen probleem.’
Wat vind je ervan dat alleen zeventigplussers per brief kunnen stemmen?
‘Ik kan me voorstellen dat het een lastige afweging is geweest. Je wilt mensen met een kwetsbare gezondheid de gelegenheid geven om per brief te stemmen. Maar het moet wel haalbaar en realistisch zijn. Brieven afgeven kan gedurende een langere periode. Hoe meer mensen dat mogen doen, hoe ingewikkelder het is om voldoende vrijwilligers te vinden om die hele periode op de verschillende locaties aanwezig te zijn.’
Hoe worden de poststemmen geteld?
‘Die worden in een kluis bewaard tot er op 17 maart geteld mag worden. Het enige verschil is eigenlijk dat we al mogen beginnen met tellen vanaf het moment dat de stembureaus openen.’
Liggen er plannen klaar voor als het toch te druk wordt bij stembureaus?
‘Nee, we gaan ervan uit dat deze maatregelen voldoende zijn. Onze inwoners zijn er inmiddels wel aan gewend dat alles anders gaat door corona.’
Het aantal besmettingen loopt weer op. Moeten de verkiezingen überhaupt doorgaan als we middenin een derde golf komen?
‘Dat is een duivels dilemma waar het kabinet een antwoord op moet geven. Maar op dit moment lijkt me die vraag nog niet aan de orde. Ik ben van mening dat het veilig kan.’
De volgende keer zou iedereen per post moeten kunnen stemmen
Marijke van Beek
Marijke van BeekBurgemeester in Wijchen
Welke maatregelen zijn er in Wijchen getroffen om de verkiezingen veilig kunnen laten verlopen?
'Op elk stembureau is een toezichthouder aangesteld. Deze persoon houdt het maximum aantal personen en de verkeersstromen in de gaten. En let bijvoorbeeld ook op dat iedereen een mondkapje draagt, afstand bewaart en de handen ontsmet. Daarnaast staan boa’s stand-by voor eventuele problemen.
En natuurlijk houden we zelf de reguliere coronamaatregelen in acht en zorgen voor goede ventilatie, reinigen we potloden na elke stem en wordt elk half uur het hele stembureau schoongemaakt. Tot slot moeten stembureauleden een verklaring afgeven dat ze gezond zijn.’
Helpen jullie mensen ook met extra uitleg?
‘Ja, we werken samen met stichting Meer Voor Elkaar. Ze geven senioren voorlichting en helpen mensen met vervoer naar afgiftepunten en stembureaus. Zelf zorgen we voor extra publicaties in lokale media met uitleg.’
Hebben jullie ook extra stembureaus ingericht?
‘Wij hebben vier extra stembureaus ingericht en kiezen soms voor andere locaties, zoals een sporthal in plaats van de basisschool. Het is wel veel geregel: álles wat je doet, vergt een vervolgactie. Zo’n basisschool kent bijvoorbeeld alle verkiezingsregels, de sporthal niet. Die moet je dus wegwijs maken.’
Was het moeilijk om voldoende stembureauleden te vinden?
‘Ja. We hebben nu meer locaties en er zijn mensen die het vaak doen, maar het vanwege corona nu niet aandurven. Ook komen er afzeggingen binnen, waarvoor vervanging geregeld moet worden. Het is overigens wél gelukt, maar je ziet dat het wel extreme omstandigheden zijn waaronder we deze verkiezingen moeten organiseren. Tot op de dag van vandaag komt het ministerie elke keer weer met wijzigingen. Zo hadden we bijvoorbeeld een stembureau in een verzorgingshuis geregeld. Dat willen ze alsnog liever niet.’
Zijn er ook signalen van bezorgde burgers?
‘Bij verschillende politieke partijen hebben mensen aangeklopt die het toch wel ingewikkeld vinden dat er op meerdere dagen gestemd mag worden en dat sommige mensen wel en andere niet per post mogen stemmen. Het zou daarom mooi zijn als briefstemmen een volgende keer voor iedereen opengesteld worden, niet alleen voor zeventigplussers.’
Uit een peiling van de ANBO bleek dat ongeveer een derde van de ouderen per post wil stemmen. Hoe schat jij dat in?
‘Wij hebben daar eigenlijk geen verwachting over uitgesproken. Wijchen is een gemeente van 42.000 inwoners en heeft nog een aantal kerkdorpen. De stembureaus zijn relatief dichtbij. Ik verwacht dus toch dat veel mensen daar naartoe gaan. Maar het maakt voor ons niet uit hoeveel mensen er per post stemmen. Daar zijn we wel op uitgerust.’
Vind je dat de verkiezingen door moeten gaan als de besmettingscijfers verder stijgen?
‘Ja, want waar leg je de grens van wanneer je wel of niet mag afwijken? Zeker gezien het politieke klimaat ben ik daar huiverig voor. Met de getroffen maatregelen zíjn we in staat om de verkiezingen goed, laagdrempelig en coronaproof te organiseren.’
Ik verwacht een goede opkomst
Joyce Vermue
Joyce VermueBurgemeester in Zundert
Zijn er al briefstemmen binnengekomen in Zundert?
‘Daar is het nu nog te vroeg voor, daar heb ik nog geen beeld van.’
Verwacht je veel briefstemmen?
‘Hoeveel het er gaan worden weet ik echt niet, daar hebben we nog geen informatie over. Maar de verwachting is dat ouderen die zich zorgen maken om hun gezondheid wel per post gaan stemmen en dat er ook veel mensen gebruik gaan maken van de mogelijkheid om 15 en 16 maart al te gaan stemmen.’
Welke extra maatregelen heeft Zundert genomen?
‘We hebben een sportcentrum, dat dicht is vanwege corona als stembureaulocatie ingericht, omdat je daar beter afstand kan houden. Daarnaast zijn de afstanden in Zundert groot. We hebben een omvangrijk buitengebied, daarom hebben we extra stemlocaties ingericht: we hebben dit jaar twee briefstembureaus, twee mobiele stembureaus, twee bijzondere stembureaus en twaalf reguliere. Op een gemeente van 21.500 inwoners is dat best veel.’
Hoe zit het met de stembureauleden?
‘Ook daar hebben we aan gedacht. Er zijn meer reserve stembureauleden. Als iemand onverhoopt ziek is of in quarantaine moet, hebben we die zeker nodig. En de stembureauleden die ouder dan zeventig zijn, hebben we geadviseerd om dit keer niet mee te doen als vrijwilliger. Daar was begrip voor.’
Worden de stembureauleden verder nog getest?
‘Als ze dat willen, kunnen stembureauleden een sneltest krijgen. Daarvoor moeten ze dan wel naar een GGD-testlocatie. Maar ook zonder klachten is het dus mogelijk om je te laten testen voordat je bij het stembureau gaat zitten.’
Begrijp je dat alleen zeventigplussers per brief mogen stemmen?
‘Gedeeltelijk. Het is goed dat zeventigplussers per brief mogen stemmen, maar we hebben natuurlijk ook te maken met andere risicogroepen. Die kunnen nu alleen via volmacht stemmen. Ik snap wel dat sommige mensen dat niet willen. Het is een van de vele dilemma’s, van de grijze gebieden, die we in deze crisis zien. Waarom de ene doelgroep wel en de ander niet?’
Moeten de verkiezingen bij een verdere stijging wel doorgaan?
‘Ik denk het wel. We hebben alles in het werk gesteld om het zo veilig mogelijk te maken. Zo is er ingezet op goede spreiding en overwegen we zelfs om druktemeters te gebruiken. In principe verwachten we geen grote drukte, maar op die manier kunnen we eventueel ingrijpen en mensen vroegtijdig naar een andere locatie sturen of vragen om later terug te komen.’
En als de ziekenhuizen weer vollopen?
‘Nee, daar ligt wat mij betreft de grens. Als we teruggaan naar een hele scherpe lockdown past het niet om de verkiezingen door te laten gaan. Maar op dit moment is er geen aanleiding om te denken dat dat zal gebeuren.’
Vrees je niet dat ondanks alle maatregelen de opkomst lager zal gaan?
‘Mijn verwachting is dat mensen, die altijd al stemmen, gaan stemmen. Mensen zijn hier in Zundert best nuchter, dus ik verwacht een goede opkomst. Wellicht iets lager, maar zeker niet fors lager.’
Afbeelding: Vincent Jannink | ANP