Onderzoeksjournalisten van Follow the Money en KRO-NCRV brachten aan het licht dat bijna honderd zorgaanbieders grote winsten maken, terwijl dat volgens deskundigen onmogelijk is. We vroegen PvdA’ers naar hun reactie.
Lokale budgetten staan onder druk, bewoners klagen over de kwaliteit van zorg, salarissen van medewerkers laten te wensen over en er is een tekort aan personeel. Dan kan je het niet over je kant laten gaan dat sommige zorgaanbieders tientallen procenten aan winst opstrijken, zegt raadslid Nathalie Peijs uit Helmond. ‘Je mag niet over de rug van kwetsbare mensen zoveel geld verdienen.’
Zij beet zich de afgelopen maanden vast in de beloningen en winstuitkeringen van zorgaanbieders in haar gemeente. Aanleiding was een bericht uit 2018 van Follow the Money over misstanden in Almelo. Hoe zou dat in Helmond zijn, vroeg ze zich af. Haar onderzoek liep nog toen Follow the Money en KRO-NCRV nieuw onderzoek uitbrachten. Hieruit blijkt dat 97 aanbieders gemiddeld 20% winst maken - met uitschieters tot boven de 60%. Op de lijst stonden ook organisaties die in Helmond actief zijn.
Peijs: ‘Je mag niet over de rug van kwetsbare mensen zoveel geld verdienen’
Volgens de onderzoeksjournalisten kennen bestuurders van deze organisaties zichzelf flinke beloningen en winstuitkeringen toe en rijden ze soms rond in dikke auto’s. Ook lijkt de boekhouding niet altijd te kloppen. Peijs: ‘Dat kan natuurlijk niet. In de zorgsector zijn winstmarges van 2 tot 3%. Dat kan in een enkel jaar best eens hoger liggen, maar meer dan 10% is echt te veel.’
Het raadslid klom in de pen en stelde een aantal vragen aan het college van B&W. Naast vragen hoe het nu precies in Helmond eraan toe gaat, kwam ze ook met een aantal oplossingen. ‘Ik wil dat het financieel toezicht wordt verbeterd en dat de gemeente stappen onderneemt tegen aanbieders die meer dan 10% winst maken.’ Verder pleit ze ook voor inkoopafspraken, waarin staat dat beloningen en winsten niet te hoog mogen uitvallen. Daarvoor moeten contracten opengebroken worden.
‘Controle veel te mager’
Het punt is, zegt Peijs, dat er in Helmond bij de decentralisaties zo veel mogelijk aanbieders werden toegelaten om mensen voldoende keuzevrijheid te bieden. ‘Dat snap ik best, maar de controle is blijkbaar te mager in onze gemeente. Helmond heeft alleen voor de Wmo en begeleiding al 200 tot 300 aanbieders gecontracteerd. Daar toezicht op houden is lastig. Veel van die organisaties kent de gemeente niet of nauwelijks.’
Helmond zou daarom naar minder aanbieders moeten, zegt Peijs. Dat het wettelijk is toegestaan om winst te maken kan volgens haar wel waar zijn, maar ‘je kunt ook een moreel beroep op hen doen. Nu is het kassa voor aanbieders, die daarmee ook het imago beschadigen van hun collega’s.’
Peijs: ‘Helmond heeft 200 tot 300 aanbieders gecontracteerd. Daar toezicht op houden is lastig.’
Peijs heeft regelmatig contact met andere PvdA-fracties in het land. Een van deze is de PvdA Middelburg, die de vragen van Peijs aangreep om zelf vragen te stellen aan het college. In deze gemeente halen drie aanbieders grote winsten, stelden de onderzoeksjournalisten vast. Voor fractievoorzitter Jeroen Louws kwam dat als een verrassing. ‘We hadden goede ervaringen met deze aanbieders. De vraag is nu of we het goed doen als gemeente.’
Hij zegt geschrokken te zijn van de bevindingen van de journalisten. ‘De winsten die deze zorgaanbieders maken staan in schril contrast met de hoogoplopende tekorten in de lokale budgetten voor Wmo en jeugdzorg. In algemene zin kan je zeggen dat de tarieven te laag zijn, maar dat valt niet te rijmen met 42% winst op zeven ton. Dat is gewoon gemeentegeld.’ Louws wil dat de wethouder snel met de organisaties om tafel gaat zitten. ‘We willen binnen enkele weken antwoorden van dit college.’ Zomaar overstappen naar andere zorgaanbieders is geen optie. ‘Die zijn dun gezaaid hier in Zeeland.’
Dividend van € 5,1 miljoen
Een schrijnend voorbeeld kwam ook uit Emmen. Hier is thuiszorgorganisatie Faveo uit Rotterdam actief. Die bedeelde zichzelf volgens de onderzoeksjournalisten met een dividenduitkering van € 5,1 miljoen over twee jaar, waarvan overigens niet gezegd is dat al dat geld uit Emmen komt. In de tv-uitzending komt een juridisch adviseur in beeld die zegt dat ze in Emmen minstens 80 gezinnen ondersteunt die onvoldoende zorg krijgen.
‘Ik heb de uitzending ook gezien,’ zegt wethouder Guido Rink in een reactie. ‘Ik hecht aan wederhoor. Ik ga in gesprek met Faveo en wil dat eerst afwachten voor ik met een reactie kom. Dat is ook aan de raad beloofd.’ In de uitzending zegt de gemeente verder dat zorgaanbieders meerdere externe opdrachtgevers hebben en het daarom moeilijk is te beoordelen waarmee winsten of dividenduitkeringen zijn behaald.
Kerstens: 'Het gaat hier om door ons allemaal opgebracht geld dat naar zorg moet, niet naar de zakken van kwaadwillende “zorgondernemers”’
Voor Kamerlid John Kerstens is de berichtgeving een bevestiging van wat hij al langer ziet. ‘In het eerste debat dat ik na mijn terugkeer in de Kamer met hem voerde, kreeg ik een fikse aanvaring met minister Hugo de Jonge over misstanden in de sector. Volgens hem was daar nauwelijks sprake van en had-ie het onder controle. Toen ik een dag later een briefje kreeg dat de minister meer tijd nodig had voor de eerste Kamervragen die ik had gesteld - over fraude in de thuiszorg - wist ik genoeg: deze minister presenteert liever een goed-nieuws-show dan dat-ie misstanden stevig aanpakt. En dat is belachelijk: het gaat hier om door ons allemaal opgebracht geld dat naar zorg moet, niet naar de zakken van kwaadwillende “zorgondernemers”.’
‘Weinig daadkracht’
Sindsdien strijdt Kerstens tegen de zogenoemde ‘zorgcowboys’: ‘Je kunt in de zorg jaren je gang gaan voordat je wordt gecontroleerd – als dat al gebeurt. Iedereen kan nu in de zorg beginnen.’ Later dan beloofd stuurde het kabinet deze week in het reces een Kamerbrief over zorgcowboys. ‘Voornaamste wapenfeiten: een wetsvoorstel van het vorige kabinet dat toetsing invoert voordat een onderneming gaat beginnen wordt uit de la gehaald terwijl een ander voorstel dat in de Eerste Kamer zou sneuvelen wordt ingetrokken. Dat straalt nou niet echt daadkracht uit.’
Er moet meer gebeuren, vindt Kerstens: ‘Ook zaken waarvan de minister toegeeft dat ze weliswaar niet onwettig, maar wel onwenselijk zijn, moeten worden aangepakt. Het behalen van torenhoge winsten, het onbeperkt uitdelen van dividend, het spelen van bank (met zorggeld) voor vrienden en bekenden: het kan niet, maar het gebeurt wel. De Inspectie, die met handen en voeten gebonden is, vraagt zelf om meer instrumenten. Krankzinnig dat het zo lang moet duren.’
Kerstens: Het kabinet straalt nou niet echt daadkracht uit
Kerstens maakt zich ook zorgen over de controle en toezicht bij gemeenten. ‘Ik heb het idee dat gemeenten eerst alles gericht hebben op het bieden van hulp en zorg aan hun inwoners. Het toezicht op de aanbieders hobbelt er wat achteraan. Onze raadsleden kunnen daar een belangrijke rol in spelen: zet het onderwerp op de agenda, vraag of er bij contractpartners van je gemeente ook bedrijven zitten die op de gepubliceerde lijst van grootverdieners zitten, neem het beleid rondom controle en toezicht nog eens onder de loep en scherp het aan, en begin de discussie of de gemeente maxima moet stellen aan te behalen winstpercentages en met een zwarte lijst gaat werken. Deze misstanden leiden tot veel commotie bij mensen. Logisch: zorggeld moet naar zorg en mensen die zorg nodig hebben. Niet naar zorgcowboys die vooral goed voor zichzelf zorgen.’
Afbeelding: Hans van Rhoon | Hollandse Hoogte