Vorige week zondag werd het verkiezingsprogramma voor de periode 2021-2025 gepresenteerd: Ons plan voor een eerlijker en fatsoenlijker Nederland. Aan de lengte van 100 pagina's zal het niet liggen, maar is het ook goed?
Dit is wat Nederland nodig heeft
Sjoerd Kuiper
Wethouder wonen in Maassluis
Wat is je eerste indruk?
‘Ik ben heel positief. Als wethouder volkshuisvesting is het mij meer en meer duidelijk geworden, dat de afgelopen jaren het neoliberale marktdenken veel te dominant is geweest. We zijn daar te veel in meegegaan. Ik zie in dit programma, dat we een stap terug maken naar echte volkshuisvesting. Dat is echt wie we zijn. We moeten staan voor betaalbare woningen in goede buurten. Ik zie dat nadrukkelijk terug komen in het verkiezingsprogramma. Er is goed geluisterd naar de oproep van wethouders en raadsleden om dat te doen.’
Er staat veel over wonen in, een klassiek sociaal-democratisch thema.
‘Ja, en ik vind het bijvoorbeeld ook goed, dat we de strijd aangaan tegen uitbuiters op de woningmarkt. Een van de belangrijkste punten is natuurlijk, dat er meer aandacht voor sociale en betaalbare woningen is. De situatie van nu is heel onbevredigend. Wanneer je momenteel een woning voor vijf ton zoekt, kan je vaak binnen vijf dagen een woning kopen. Maar als je € 35.000 verdient, moet je al snel vijf jaar of meer op een wachtlijst staan.’
In het verkiezingsprogramma staat dat de inkomensgrens voor sociale huur naar € 60.000 per jaar moet. Wat vind je daarvan?
‘Dat vind ik op zich een goed idee, maar dan moet dus wel het aantal woningen in de sociale voorraad significant verhoogd worden. Gelukkig staat ook in het programma, dat we 100.000 woningen per jaar gaan bouwen. De enige kanttekening, die je daarbij kan maken, is dat het er meer dan die 100.000 hadden moeten zijn. Je weet dat het in de praktijk altijd minder wordt, dus dan kan je beter maar zo hoog mogelijk inzetten.’
Maar bouwen, bouwen, bouwen is niet genoeg om de wooncrisis op te lossen toch?
‘Nee, daar ligt ook een belangrijke taak voor de lokale politiek. Wij hebben in Maassluis een weiland, dat omgezet moest worden naar een woonwijk. Als je niets doet, komen daar alleen maar dure koopwoningen te staan. Daarom hebben we gesteld dat er voldoende sociale woningen gebouwd moesten worden. Anders maar geen woningen. Je moet daar als gemeente streng in zijn.’
Helpt het verkiezingsprogramma daarbij?
‘Ik lees in het programma, dat gemeenten de mogelijkheid krijgen om meer te kunnen sturen op de verhouding sociaal-midden-duur, dus ja. Daarmee maak je fatsoenlijke sociale programma’s daadwerkelijk mogelijk.’
Je portefeuille is wonen, wat vind je van de rest?
‘Bestaanszekerheid is erg belangrijk. Zeker nu in deze onzekere tijd de klappen opnieuw vallen bij de kwetsbare groepen. Je ziet eens te meer wat voor negatief effect de doorgeslagen neoliberale agenda heeft op de arbeidsmarkt. We zijn Europees kampioen flexwerken, dat moet stoppen. Er moet ook meer ruimte komen om mensen, die zonder baan zitten weer naar nieuw werk te begeleiden. Het minimumloon omhoog, zoals in het programma staat, vind ik net als het terugbrengen van de toeslagenfabriek erg belangrijk. Zo voorkom je veel ellende op de lange termijn in de schuldhulpverlening.’
Zijn er nog punten die ontbreken ?
‘Ik heb echt tot nu toe alles met een instemmende knik en smile op mijn gezicht gelezen. Je moet natuurlijk altijd een kleine slag om de arm houden. De doorrekening van het CPB komt nog en the devil is in the detail. Maar ik ben erg enthousiast en denk dat dit is wat Nederland nodig heeft.’
‘Het is herkenbaar, maar toch in een nieuw jasje’
Wanda Ottens
Fractievoorzitter in Heerenveen
Wat vind je van het programma?
‘Heel goed, de sociaal-democratische waarden zitten er echt goed in. Het is herkenbaar, maar toch in een nieuw jasje.’
Wat vind je de beste punten uit het programma?
‘Ik vind de voorgestelde verhoging van het minimumloon heel goed, net als de inzet op onderwijs en het plan voor de volkshuisvesting. Met 100.000 basisbanen in de publieke sector creëer je betekenisvol werk voor iedereen. En door een einde te maken aan het wantrouwen richting mensen in de bijstand zorg je ervoor dat iedereen erbij hoort. Het zijn allemaal zaken waar ik erg blij van word.’
Zijn er ook punten die je wat minder vindt?
‘Eigenlijk niet. Ook de woningbouwplannen zijn geweldig. Met meer betaalbare woningen zijn we hier in Heerenveen echt geholpen.’
Wat zijn voor jullie belangrijke punten in Heerenveen?
‘De Lelylijn zeker. Een snelle verbinding maakt ook de kloof kleiner: in de regio verhuizen veel hoogopgeleiden naar de randstad. Hopelijk wordt die trend nu gestopt.’
Nu ben je natuurlijk een PvdA-raadslid. Hoe denk je dat de achterban en kiezers, die bij de laatste verkiezingen zijn weggelopen, ernaar kijken?
‘Er staan veel concrete punten in voor een beter Nederland, voor echt alle doelgroepen. Het programma beschrijft hoe Nederland sociaal en rechtvaardig kan worden. Dat zijn de onderscheidende elementen van dit programma.’
Denk je niet dat veel weggelopen kiezers het too good to be true zullen vinden?
‘In je verkiezingsprogramma moet je je idealen zetten. Als je dat niet doet, ben je geen knip voor de neus waard. Als de PvdA in een kabinet komt, dan wordt natuurlijk de uitdaging: hoe ga je dit allemaal waar maken?
Als ik dan toch een kritische noot moet plaatsen: het zijn hele concrete plannen, die heel veel geld gaan kosten. Dat moet natuurlijk bij de hoge inkomens en grote bedrijven vandaan komen. Dat ligt bij andere rechtse partijen behoorlijk gevoelig, dus daar zul je waarschijnlijk compromissen moeten sluiten. In 2012 hadden we ook een heel goed programma, maar toen werd het compromis bepaald niet positief ontvangen. We moeten het dit keer toch echt anders doen, wil je teleurstellingen voorkomen.’
Hoe doe je dat?
‘Je moet denk ik vooral heel dicht bij je eigen waarden blijven. De afweging, die vaak wordt gemaakt is: alleen met regeren heb je invloed, dus dan maar een compromis. En dat is gewoon ook zo. In de oppositie bereik je gewoon veel minder. Dat maakt de afweging zo lastig. Het ligt eraan hoe veel je binnenhaalt en hoe je dat uitlegt. Maar dat is voor later: het programma dat er nu ligt is fantastisch.’
Er is goed nagedacht over het detailniveau
Tijs de Bree
Gedeputeerde energietransitie en duurzaamheid in Overijssel
Wat was jouw eerste gedachte toen je het verkiezingsprogramma uit had?
‘Daar ging een fase aan vooraf. Het is van tevoren altijd spannend, maar toen ik in de dagen voor de presentatie de highlights langs zag komen dacht ik al meteen: “Dit ziet er goed uit”. “Arbeiders, links” heb ik opgeschreven. Het is een menselijk en links programma. Ik kan best scherp zijn, maar dit is echt goed.’
Hoe kijk je er vanuit je eigen portefeuilles naar?
‘Daar zie ik de juiste punten in terug. We willen eindelijk de kerosinebelasting invoeren en over zoiets simpels als restwarmte lees ik in het programma dat je dat moet beprijzen. Terecht, het is doodzonde om warmte de lucht in te blazen als je er ook huizen mee kunt verwarmen. Er is heel goed nagedacht over dat detailniveau.’
Heb je ook kritiekpunten?
‘Ik mis wel wat dingen. Er staat geen duidelijke uitspraak in over de Zeer Zorgwekkende Stoffen, die nu geloosd worden in rivieren. Die stoffen breken niet af en raken we dus nooit meer kwijt. Een ander punt is ‘zelfregulering in branches’. Dat is doorgeslagen: handhaving en toezicht door de overheid leunt vaak op het systeem van zelfregulering. Organisaties en bedrijven moeten zelf lijstjes bijhouden en dat wordt dan steekproefsgewijs gecontroleerd. Ik vind dat de overheid zelf meer moet toezien en controleren.’
Zijn er nog andere zaken die je mist in het programma?
‘Meer concreetheid soms. Neem zon op daken: veel daken zijn niet geschikt voor zonnepanelen. Zolang je het Bouwbesluit niet aanpast en zonnepanelen niet bij nieuwbouw verplicht, schiet het niet op. Ik heb ook wel een punt over de flexibilisering van de arbeidsmarkt. Een persoonsgebonden ontwikkelbudget vind ik er niet scherp in staan. Dat snap ik niet helemaal, want dat is juist nodig.’
Is het nodig om al dat soort praktische punten in het verkiezingsprogramma op te nemen?
‘Ja, want zonnepanelen en omscholing kunnen alleen beter geregeld worden met praktische besluiten.’
Veel PvdA’ers zijn erg positief over het programma. Is het voor kiezers misschien too good to be true?
‘Ik denk het niet. Mensen willen graag een verhaal waar ze in kunnen geloven en dat is dit programma zeker.’
Hoe voorkom je een herhaling van de teleurstelling van Rutte II?
‘Ik denk dat nogal eens vergeten wordt hoe de situatie toen was. Het was niet zo dat er vijf of tien mogelijke coalities waren. Sommige partijen wilden niet eens regeren. De enige mogelijke coalitie was er uiteindelijk een die bestond uit een partij die naar links wilde en een die naar rechts wilde. Dan krijg je dit. En omdat onze kiezers nu eenmaal een grotere rol willen voor de overheid, zijn de verwachtingen hoger gespannen dan bij de VVD-kiezer, die juist een kleinere rol wensen. Dit keer gaan we het anders doen en willen we met minstens een andere linkse partij de coalitie vormen. Met die houding kunnen we een herhaling van 2012 echt voorkomen.’
Afbeelding: Robin van Lonckhuijsen | ANP