De begrotingsbehandeling in coronatijd, makkelijk is het niet. Zeker niet als je in de oppositie zit en de verhouding met het college tot een nulpunt gedaald is. Hoe anders is het als de verhouding tussen raad en college wel goed is en je als kleine oppositiepartij constructief mee kan denken.
We zijn een beetje een vreemde eend in de bijt
Wilco Bos
Fractievoorzitter in Harderwijk
Hoe staat Harderwijk er financieel voor?
‘Ik denk beter dan 90% van de gemeenten. We hebben al heel lang structureel gedegen financieel beleid. Wat dat betreft zijn we in Harderwijk wel redelijk uniek. De sfeer in de raad is al heel lang constructief. Er is geen haat en nijd, partijen hebben geen stokpaardjes en de coalitie is over het algemeen heel breed. Op dit moment wordt die gevormd door de vier grootste partijen en zitten wij in de oppositie.’
Waarom zit de PvdA niet in de coalitie nu?
‘Gewoon omdat we niet bij de grootste partijen horen. We zijn van vier naar twee zetels gegaan.’
Hoe komt Harderwijk aan zoveel geld dan?
‘Er zijn veel grote wijken bijgekomen en van tevoren zijn daar al reserves voor opzij gezet. Ook in de crisistijd konden wij dus doorgaan met bouwen. Daar plukken we de vruchten van, want door de gestegen huizenprijzen incasseren we nu de winst.’
Er zijn dus ook geen tekorten op het sociaal domein?
‘Die komen er wel aan, maar we hebben voorafgaand aan de transitie geld opzij gezet voor een zachte landing. Al dat geld is gelabeld, waardoor het ook echt daarvoor wordt gebruikt.’
Hebben andere gemeenten het dan zo slecht gedaan, of jullie zo goed?
‘Ik weet het niet. We moeten nu wel € 2 miljoen per jaar ombuigen, maar zelfs die is redelijk makkelijk vindbaar. Er is een nieuwe bibliotheek gekomen, het zwembad is verbouwd en de culturele voorzieningen hoeven niet dicht.’
Waar worden die ombuigingen dan in gezocht?
‘Dat moet pas in de begroting van 2022 geregeld zijn. Er ligt nu een voorstel op hoofdlijnen en wordt waarschijnlijk met de kaasschaafmethode gedaan. Dus het valt mee.’
Wat hebben jullie in de begroting gekregen?
‘De voedselbank gaat naar een andere locatie en moet investeren in koelvriesinstallaties en dergelijke. Er is geen geld nodig voor huur, omdat een ondernemer de ruimte gratis ter beschikking stelt. Maar ze willen bijvoorbeeld dus ook zonnepanelen leggen om de energiekosten te drukken. Als oppositiepartij wilden we die kosten in de begroting krijgen en dat is na drie weken onderhandelen gelukt.’
Corona is natuurlijk nog een extra factor dit jaar. In sommige gemeenten is afgesproken helemaal niet te gaan bezuinigen in coronatijd. Hebben jullie ook zo’n afspraak?
‘Je kunt geen geld uitgeven wat er niet is, dus nee. Maar dat betekent niet dat we niets doen. Ook hier worden ondernemers hard geraakt, dus er is direct een lokaal steunfonds van € 1 miljoen opgezet voor ondernemers, die niet of onvoldoende aanspraak konden maken op andere regelingen. Daarnaast is met allerlei instellingen nauw contact geweest over eventuele extra steun. Alle maatregelen zijn raadsbreed aangevraagd en goedgekeurd. Ook naar ons is daarbij goed geluisterd.’
‘Het is een toneelstukje geworden’
Ties Stam
Fractievoorzitter in Apeldoorn
Zijn jullie blij met de begroting in Apeldoorn?
‘Nee, zeker niet. In plaats van een Voorjaarsnota hebben we eerder dit jaar een financieel perspectief gehad. Toen hebben we aangegeven dat veel plannen van het college ons geen goed idee leken. Maar helaas zijn dat allemaal zaken die nu toch in de begroting zitten.’
Zoals?
‘Het marktplein moet een soort plein van de stad worden. Aan dat traject zat een kostenplaatje van € 2,4 miljoen. Dat is inmiddels opgelopen tot € 5,5 miljoen. Een ongelooflijk bedrag, zeker als je bedenkt dat we met grote tekorten op de jeugdzorg en Wmo hebben. Dat lijkt ons wat belangrijker dan zo’n plein, maar de coalitie zet door. Er worden nu allerlei projecten geschrapt om één groot iets te realiseren. Daar zijn we op tegen, want juist in economisch zware tijden kun je beter veel kleine projecten waarmaken. Maar ja, het is een prestigezaak geworden voor het college.’
Waar kort het college dan op?
‘Het college kort op activeringscoaches, die mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt en vaak al meer dan drie jaar thuis zitten weer uit hun isolement halen en activeren. Die coaches boeken goede resultaten en zijn zeker nu van levensbelang, maar toch zijn ze het slachtoffer van bezuinigingen.’
Apeldoorn heeft een coronavrije begroting. Wat is dat?
‘Het college gaat ervan uit dat alle coronakosten door het Rijk vergoed zullen worden, maar dat klopt natuurlijk niet. De directe kosten krijgen we terug, maar de uitgaven die verband houden met de oplopende werkloosheid zitten daar niet bij.’
Over wat voor kosten gaat het dan nog meer?
‘Ja, meer mensen komen in de schuldhulpverlening terecht. En ik verwacht ook een toename in de jeugdzorg. Corona hakt erin. Jongeren hebben het mentaal zwaar, lopen tegen praktische problemen aan, zoals het niet kunnen krijgen van een stageplek, en krijgen te maken met meer huiselijk geweld. Over een vrij breed front zal meer geld nodig zijn, maar daar houdt het college totaal geen rekening mee. Het is echt struisvogelpolitiek, zo’n coronavrije begroting. Doen alsof er niets aan de hand is, terwijl het huis dreigt af te branden.’
Kunnen jullie als oppositiepartij nog zaken rechtzetten?
‘Nee, de verhouding tussen college en oppositie is slecht. Van alle amendementen en moties van de oppositie is er geen één aangenomen. We zijn daarom dit keer niet meer met moties en amendementen gekomen. D66 wilde als enige coalitiepartij nog wel mee met onze overwegingen, maar ze werden teruggefloten door de coalitie. Het is een toneelstukje geworden. Zelfs compromissen worden niet eens besproken. Het is allemaal voor de bühne.’
Terwijl de financiële situatie dus best precair is?
‘Dat was hij voor de coronacrisis al. Apeldoorn had een tekort van € 200 miljoen door een gronddebacle. De bedoeling was, dat we in 2022-2023 weer financieel gezond zouden zijn, maar dat lijkt nu niet meer haalbaar. In de jeugdzorg, Wmo en alles rondom de Participatiewet zijn de tekorten het grootst, maar ook de kunst en cultuur hebben er last van. Alleen aan zwembaden en bibliotheken wordt niet getornd.’
We zijn heel voorzichtig met bezuinigen
Rien van der Velde
Fractievoorzitter in de Noordoostpolder
Heeft Noordoostpolder financiële tekorten?
‘Niet op de begroting, wel op de jeugdzorg. We hebben onlangs onze begrotingsvergadering gehad en ik denk dat het perspectief voor de Noordoostpolder voor de komende jaren goed is. Dat heeft te maken met het feit dat er goed op de centjes is gepast. Wij zitten niet in het college, maar ik ben tevreden hoe we met zijn allen als gemeenteraad constructief samen hebben kunnen werken. Het voorzieningenniveau hebben we gezamenlijk in stand kunnen houden.’
Hoe is dat gelukt?
‘Dat heeft veel te maken met de voorgeschiedenis denk ik. In 2010 kregen we een flinke korting in het gemeentefonds. Maar in plaats van de reserve aan te spreken, werd er op korte termijn gekozen voor een grote bezuinigingsoperatie. Met alle gevolgen van dien. Nu zijn we voorzichtiger met bezuinigingen, we hebben ons lesje geleerd.
Hoe ziet die voorzichtigheid er uit?
‘We weten, dat de coronacrisis grote impact zal hebben. Daarom hebben we als raad besloten om de verwachte negatieve financiële effecten en navolgende bezuinigingen niet in één keer maar gefaseerd door te voeren, zodat de landing zacht is.’
Maar er moet dus wel bezuinigd worden?
‘Ja, maar we hebben als PvdA nog nergens op hoeven amenderen. Er waren geen zaken waar we het fundamenteel mee oneens waren. Niet in de jeugd- of welzijnshoek bijvoorbeeld. Dit komt straks zeker wel bij de voorjaarsnota en perspectiefnota aan de orde.
Maar de basis staat als een huis: de begroting heeft een verwacht positief resultaat voor 2021 van bijna € 2 miljoen, er is sprake van een positieve solvabiliteit en ook andere incidentele indicatoren zijn relatief gunstig.’
Wat betekent dit alles voor het voorzieningenniveau, huisvesting en armoebestrijding?
‘Op dit moment zien we daar nog geen negatieve effecten, maar we vrezen wel dat die er alsnog komen. Met name rond het voorzieningenniveau, de jeugd -en thuiszorg, de werkloosheid, bijstand en flexwerk weten we nog niet zo goed hoeveel vraag en ruimte daar zal zijn. Dat houden we nauwgezet in de gaten, want we hebben relatief veel inwoners die nu al minder dan een modaal inkomen hebben. Gelukkig gaan de meeste politieke partijen in Noordoostpolder daar ook goed mee om.‘
Hoe ziet dat er in de praktijk uit?
‘We hebben geprobeerd om met de begroting de effecten op te vangen. Maar daarin zijn we wel beperkt: we kunnen niet alle negatieve gevolgen wegnemen, zeker niet met het oog op de verwachte toename van de werkloosheid. In de begrotingsbehandeling is afgesproken dat we € 900.000 apart zetten voor die effecten van de crisis en daarmee de effecten voor 2021 willen verzachten. We hopen dat de daadwerkelijke kosten lager uitvallen.
Het is dus nog afwachten hoe alles zich ontwikkelt. Bij de perspectiefnota over een half jaar hopen we op meer duidelijkheid en willen we van het college horen hoe ze de effecten van de coronacrisis voor de komende jaren gaan verzachten.’
Bijschrift afbeelding: Het aan het marktplein gelegen stadhuis van Apeldoorn heeft sinds 2019 een nieuwe attractie, maar het college wil meer
Afbeelding: Rob Voss | ANP