Met de onduidelijke financiële en maatschappelijke gevolgen is het vaststellen van de kader- en voorjaarsnota echt koffiedik kijken geworden. Niemand weet wat er gaat gebeuren en toch is het relevanter dan ooit om nu plannen te maken om de gemeente door de crisis heen te helpen.
‘Hoe we het altijd al deden, zo moeten we het in dit geval maar even niet doen,’ zegt fractievoorzitter Pieter Paul Slikker van de PvdA in Den Bosch. De PvdA heeft als grootste oppositiepartij samen met coalitiepartij VVD het college van burgemeester en wethouders opdracht gegeven om verschillende scenario’s uit te werken.
‘Daarin moet staan wat de gevolgen zijn als we nu nog drie, zes of twaalf maanden in een intelligente lockdown zitten. Wat betekent het financieel? We lopen bijvoorbeeld € 1,2 miljoen mis aan parkeerinkomsten, hebben geen inkomsten van de uitgestelde huur, precario. Iedereen was het eens met deze aanpak, want anders krijg je een stuk waarvan je op voorhand al weet dat het verouderd is.’
Geen regulier programma afdraaien
Volgens Slikker is het afdraaien van een regulier programma dus ook niet aan de orde: ‘Normaal is het de bedoeling dat je in november een sluitende begroting aflevert. Daar houden we ons nu maar even niet al te krampachtig aan vast. We moeten als gemeente veel meer een thermometer ontwikkelen: het begrotingsproces komt nu niet in keurige brokjes, maar is veel meer fluïde.’
Slikker: We houden even niet al te krampachtig vast aan de sluitende begroting in november
Daar sluit Jantine Sijbring, fractievoorzitter in Deventer zich bij aan. ‘Je leeft veel meer bij de dag; de ontwikkelingen gaan zo snel. Het werkt niet om nu iets voor de komende vier jaar vast te leggen. Wat dat betreft zie ik wat in het bouwen van modellen; hierin kun je steeds nieuwe informatie invoeren, waardoor je andere besluiten kunt nemen. Dat betekent dus ook dat je af en toe op een eerdere beslissing durft terug te komen.’
Ook pleit Sijbring voor een andere rol voor de provincie: ‘De verhouding met de provincie moet gericht zijn op partnerschap. Die zou als toezichthouder niet alleen moeten controleren of je gemeentebegroting wel op orde is, maar samen met de gemeente moeten kijken hoe we de overheid in het algemeen draaiende kunnen houden. Het vraagt om het meedenken van de provincie en het Rijk.’
Geen nota, maar een brief
In Deventer verschijnt er geen kadernota, maar een kaderbrief. ‘Er is bij ons veel behoefte aan om een beeld te krijgen waar we tegenaan gaan lopen,’ zegt Sijbring. ‘Dat wordt een forse financiële klap, want er komen opgaven op ons af die we niet eerder hebben meegemaakt.’
De brief komt in juni, zegt Sijbring. ‘Daaraan voorafgaand gaan we als raad in gesprek over alle beleidsvelden om erachter te komen hoe we ervoor staan en proberen we op die manier toch politieke duiding en richting mee te geven aan het college. Om te laten zien waaraan wat ons betreft aandacht moet worden gegeven. We hopen dan na de zomer weer zo’n sessie te hebben op weg naar de begroting in het najaar.’
Mohandis: Je moet nu vooruit kijken
Als het aan fractievoorzitter Mohammed Mohandis ligt, komt er ook in Gouda geen kadernota maar een -brief. Hij wil graag voor de zomer een discussie in de raad aangaan over de mogelijke effecten van de coronacrisis. ‘En dat het liefst een aantal keer dit jaar. Het is nu natuurlijk nog heel moeilijk te overzien. Je kunt niet simpelweg droog naar de begroting kijken, je fixeren op de cijfertjes en dan de maatschappelijke effecten van deze crisis negeren.’
Wat we nu meemaken, is niet te vergelijken met de voorgaande crisis, zegt Mohandis. ‘We gaan mogelijk toe naar een langere periode van krimp en tekorten. Mijn vrees is dat mensen te veel naar het nu gaan kijken, terwijl je wat mij betreft juist naar de toekomst moet kijken. Verder dan de gemeenteraadsverkiezingen in 2022. Daarin nemen we mee waarin je investeert in de komende jaren: wat is er belangrijk en wat niet? Welk voorzieningenniveau wil je hebben om toch nog een aantrekkelijke en geen zielloze stad te zijn?’
Politieke vrienden
Dat vraagt om een andere manier van denken, stelt Mohandis. ‘Als je nu zomaar gaat bezuinigen, heb je alleen maar kans dat de boel verergert en de crisis vertraagt. Vaak wordt er de botte bijl gehanteerd en bezuinigd op zaken als bibliotheken, zwembaden of kinderboerderijen. In het kijken naar die voorzieningenniveaus moet je samenwerken met je politieke vrienden: ChristenUnie op sociaal gebied, het CDA en D66 op het gebied van cultuur en sport. Je moet daarin uit je politieke kleur durven te stappen en laten zien dat je kunt samenwerken.’
Ook Sijbring is hierop alert. ‘Er zullen partijen zijn die hun kans schoon zien en zeggen dat duurzaamheidsmaatregelen te duur zijn en nu even uitgesteld moeten worden. Dat het een luxe is.’ De Deventer fractievoorzitter maakt zich verder vooral zorgen over de traditionele sociaal-democratische aandachtspunten. ‘Als PvdA komen we op voor de zwakkeren in de samenleving: mensen die het op sociaaleconomisch vlak met minder moeten doen. Ik verwacht juist daar harde klappen.’
Sijbring: Partijen zien nu hun kans om het sociale en duurzaamheidsbeleid af te breken
‘Het sociale vangnet moet meer dan ooit overeind blijven’, vindt Sijbring. ‘Ik denk dat er meer spanning komt tussen de conservatieve en progressieve benadering van de gevolgen van deze crisis: de overheidsfinanciën op orde brengen door een basispakket overeind te houden of bezuinigen op basis van toekomstgericht beleid. Het sociaal domein is in de conservatieve benadering dan snel het kind van de rekening.’ Gelukkig kent Deventer een progressief college. ‘Wat ons betreft nemen we juist de vlucht vooruit en blijven we bijvoorbeeld investeren in preventie.’
Streep door miljoenenprojecten
Slikker pleit in Den Bosch voor een financiële, maar ook een maatschappelijke impactanalyse. ‘De partijen die worden gesubsidieerd door de overheid houden het nog wel vol, maar een groot podium dat het moet hebben van kaartverkoop en horeca, loopt € 2 miljoen mis. Horecaondernemers die normaalgesproken honderd tafels hebben, maar door de anderhalve metereconomie maar veertig mensen aan het bier en de wijn hebben zitten, draaien feitelijk geen omzet.’
Daar moet echt een antwoord op verzonnen worden, zegt Slikker. ‘Die hele infrastructuur dreigt om te vallen. We moeten in kaart brengen welke informatie we al hebben, zodat we uiteindelijk ook tot een fatsoenlijk steunpakket komen. We gaan in de komende periode wel met elkaar het gesprek aan: waar geef je je geld nu aan uit?’
Als het aan Slikker ligt, gaan deze crisismaatregelen niet ten koste van het reguliere beleid. ‘Wat ons betreft kijken we naar de optie om de kosten van corona buiten de normale begroting te houden. Dat financieren we door geld van het Rijk, langlopende leningen of in het uiterste geval door een streep te trekken door miljoenenprojecten. Het belangrijkste is nu onze publieke voorzieningen en werkers op de been houden, en de kwetsbaren beschermen. Het domste wat we kunnen doen is de publieke zaak die ons nu redt, straks kapot bezuinigen.’
Afbeelding: Astrid Huis | Hollandse Hoogte