De stikstofcrisis houdt de gemoederen flink bezig deze herfst. Het Malieveld is nog lang niet hersteld en het (stik)stof is ook elders nog nauwelijks neergedaald. In de Tweede Kamer stemde de PvdA tegen de noodmaatregelen van het kabinet. Maar hoe denken ze in de provincie over de oplossingen?
Kamerfractie is aan het blufpokeren
Jop Fackeldey
Gedeputeerde in Flevoland & bestuurslid van het IPO
Blij met de standvastigheid van de Tweede Kamerfractie in het stikstofdossier?
‘Nee, allesbehalve. Mijn eerste reactie was: hoe zorgen we ervoor dat het land nog sneller op slot gaat? Dat gevoel werd door meerdere gedeputeerden gedeeld. Inhoudelijk snappen we heel goed de inzet van de Kamerfractie. Want ja: er is meer geld nodig voor woningbouw en natuurherstel. Door de noodmaatregelen te blokkeren, vererger je de boel alleen maar. Het middel is erger dan de kwaal. Je bent aan het blufpokeren.
De terechte zorgen van de Kamerfractie hadden ook in het volgende pakket mee kunnen worden genomen. Wat nu voorligt, is slechts het begin. Er komen nog aanbevelingen van de commissie-Remkes en het tweede en derde pakket zijn al aangekondigd. Daar moet je dat extra geld in regelen, niet in de noodwet. Want als die er niet komt, heb je ook volgend jaar een groot probleem.’
Wat voor gevolgen heeft het niet doorgaan van de noodmaatregelen voor Flevoland?
‘Nou, Flevoland is een beetje een slecht voorbeeld. We hebben relatief weinig last van de stikstofproblematiek. Ik reageerde meer vanuit mijn positie als bestuurslid van het IPO. Als je kijkt naar heel het land, dan zie je dat er in heel veel provincies vergunningen op de tocht staan. Woningen worden niet meer gebouwd, evenementen niet meer georganiseerd en infrastructuur niet aangelegd. Je hebt die spoedwet gewoon nodig om dat op gang te brengen.’
Maar is deze noodwet niet net als de PAS op juridisch drijfzand gebaseerd?
‘Dat is echt volkomen onzin. De beleidsmaatregelen zijn naar onze inschatting juridisch houdbaar. De juristen die wij benaderd hebben, zijn het met ons eens. Het past ook bij de beleidsregels waarin ruimte wordt gemaakt voor natuurherstel. Ideaal is de noodwet natuurlijk ook niet, maar wat je in ieder geval niet moet doen, is wachten tot het hele systeem juridisch is uitgedacht en dan pas maatregelen nemen. Het is een eerste stap.’
Helder, wat moet er nog meer gebeuren?
‘Ja, dat is een hele goede vraag. Het bijzondere aan de stikstofproblematiek is dat je heel snel moet handelen. We zijn nu aan het praten om te kijken hoe je dat derde en vierde pakket moet gaan regelen. Het is belangrijk dat er tussen de provincies overeenstemming bestaat. Hoe ga je om met de situatie in Brabant, waar al verdere stappen zijn gezet?’
Dat klinkt allemaal behoorlijk bestuurlijk. Waar zet je politiek op in?
‘Wat ons betreft is helder dat er uitkoopmaatregelen voor de boeren moeten komen, maar minstens even belangrijk is het natuurherstel. Daar moet echt geld vrij voor komen. Op de lange termijn is dat het enige wat echt gaat helpen.
Nogmaals: we zijn het politiek eens met de koers van de Kamerfractie, maar hadden graag een andere strategie gezien. Het is jammer, dat we achteraf horen: “Dit is de woordvoeringslijn, daar moeten jullie het mee doen”. Je hebt als PvdA allerlei gedeputeerden, die midden in het proces zitten, maar die nu voor een voldongen feit worden gesteld.’
De noodwet werd ondanks de tegenstem van de PvdA nipt door de Tweede Kamer aangenomen en ligt nu in de Eerste Kamer. Lobbyen jullie nu bij de senatoren?
‘Ja, het is wel de bedoeling om even langs te gaan en onze ervaringen en afwegingen met de Eerste Kamer te delen. Maar omdat er zo veel haast achter zit (noodwet wordt nog voor het kerstreces behandeld, red.), is het agenda technisch lastig om dat voor elkaar te krijgen. Dus ook als dat niet lukt, zou ik zeggen: luister naar wat er in de praktijk op de korte termijn nodig is. Over de lange termijn zijn we het eens.’
Het CDA heeft het college laten vallen
Martijn de Kort
Statenlid in Noord-Brabant
In Noord-Brabant haalde de stikstofcrisis een paar jaar geleden al het achtuurjournaal. Ook toen stonden er al boze boeren voor de deur. Hoe zit dat?
'Plat gezegd liep Brabant voorop op de rest van Nederland. In 2017 zijn coalitiepartijen VVD, D66, PvdA en SP al aan de gang gegaan met de versnelling van de verduurzaming van de landbouw. Dat moest oorspronkelijk in 2028 gerealiseerd zijn, maar werd zes jaar naar voren getrokken. Reden: de stikfstofdepositie was veel te hoog. Er stonden toen inderdaad al boeren voor de deur, evenals de media.’
Kregen de boeren daarbij steun van de oppositie?
‘Ja, het CDA was fel tegen de versnelling. Dat hebben ze tijdens de campagne duidelijk laten horen. Doordat het VVD vasthield aan het CDA, leverde dat tijdens de onderhandelingen over een nieuwe coalitie wat spanningen op. Maar uiteindelijk bleef het beleid van 2017 staan. Ook het CDA tekende daarvoor.
Met de PAS-uitspraak is de druk op het CDA alleen maar toegenomen. Waar de overige partijen concludeerden dat de urgentie om door te pakken nóg groter was geworden, wilde het CDA juist meer tijd voor de boeren. Zo moest je voor 1 april 2020 een vergunning aanvragen om je stal in 2022 aan te passen. Het CDA vindt dat in het huidige tijdsgewricht niet realistisch. Daarom heeft de coalitie een amendement aangenomen waarin staat dat boeren die voor een milieuvriendelijke oplossing gaan meer tijd krijgen om een vergunning aan te vragen.’
Eind goed, al goed?
‘Nou, niet echt. Ondanks dat amendement is het CDA onder enorme druk van de boerenlobby en de eigen achterban toch weer gaan eisen dat het beleid van 2017 van tafel moest. Met als gevolg dat het college is gevallen, want de rest van de partijen wilde niet zwichten voor de boerenlobby. Dat zou immers betekenen dat er geen woningen en andere bouwprojecten van de grond zouden komen.’
Terug naar de inhoud. Hoe nu verder met het stikstofbeleid?
'Op de lange termijn is het heel simpel: het grootste deel van de uitstoot komt uit de landbouw. Dat betekent dus dat je in zal moeten grijpen. Overigens ook in de industrie, woningbouw en andere sectoren die uitstoot veroorzaken natuurlijk.
Het kabinet zit in de goede denkrichting met de kringlooplandbouw. Daarbij boer je grondgebonden. Dan heb je dus niet meer dieren dan jouw grond kan dragen. Het leidt er dan toe dat je de helft minder dieren hebt. Dat is dus geen doel van kringlooplandbouw, maar een gevolg.'
Snap je de boosheid van de boeren?
'Ik snap dat boeren heel boos zijn, omdat hun inkomsten onder druk staan. Maar dat komt ook doordat we concurreren op een wereldmarkt, terwijl we zelf een klein land zijn met dure grond en hoge arbeidskosten. Je marge komt ondanks innovatie dan per definitie onder druk als je een bulkproducent bent. Op termijn is dat gewoon niet houdbaar.'
Neemt de provincie nog extra maatregelen?
'Feitelijk zijn die genomen. We volgen bij het extern salderen (zie de website van de Rijksoverheid) een stengere lijn dan het Rijk. Boeren zien dat als diefstal: “Daar had ik recht op.” Wij stellen: als je die ruimte meetelt, ga je eerst nóg meer dieren toevoegen, dan wordt het probleem alleen maar groter. Dat kan gewoon niet.’
‘De ontwikkelingen gaan nu ongeveer net zo snel als dat ik de stukken kan lezen’
Lianne Schuuring
Statenlid in Limburg
Hoe kijken jullie vanuit de Statenfractie naar de kabinetsplannen?
'Wat het kabinet nu voorstelt kan een eerste stapje zijn, maar het is nog lang niet compleet.'
Wat doet Limburg zelf?
'Er is een aanvalsplan stikstof aangekondigd, waarin de aanbevelingen van de commissie-Remkes worden gevolgd. Er wordt dus gekeken naar piekbelasters, naar gebiedsgerichte analyses en extra investeringen in natuurherstel. Onder andere via het geld dat door het Rijk ter beschikking wordt gesteld.
Denk je dat met de maatregelen die nu op stapel staan de balans tussen natuur en mens daadwerkelijk hersteld wordt?
'De veehouderij hier is enorm, met name in Noord-Limburg. En we hebben ook veel industrie, denk aan Chemelot. Dus de weg naar herstel van de balans is lang. We zijn er nog lang niet, ook niet met deze eerste stap.'
Dus wat nu?
'Dat is lastig. Er is nog zoveel niet bekend, dus we zitten er echt middenin. De ontwikkelingen gaan nu ongeveer net zo snel als dat ik de stukken kan lezen. En dan komen er nog adviezen over bemesting, luchtkwaliteit, de beleidsafspraken tussen provincies en het kabinet.
Uiteindelijk staan wij als PvdA voor een vermindering van het aantal dieren. Dat is echt een optie die aantrekkelijker is dan andere opties. De werkgelegenheid en woningbouw moeten in stand blijven, en de bereikbaarheid moet goed blijven. Je kunt er niet omheen dat een groot deel van de uitstoot bij de veehouderij ligt.'
Welke oplossingen moet het kabinet kiezen?
'Als het echt over de lange termijn gaat, moet je naar een ander systeem voor de landbouwsector. Kringlooplandbouw zou heel goed zijn. Gemengde bedrijven idem, en dus niet alleen maar richting grootschaligheid pushen. En je moet vooral zorgen dat maatregelen, die uitstoot zeggen te verminderen, dat ook daadwerkelijk doen.'
En andere sectoren, zoals de scheep- en luchtvaart die continu buiten beschouwing worden gehouden?
'Dat kan niet meer. Iedereen zal een klein beetje moeten bloeden om het probleem op te lossen. Schonere voertuigen, ook op het water, zijn echt nodig. Het is dan lastig om als provincie beleid te gaan maken, want je kunt niet per provincie ander beleid hebben, dat zit toch meer op EU-niveau.'
Afbeelding: Robin Utrecht | Hollandse Hoogte