In steeds meer gemeenten wordt plastic afval gescheiden ingezameld. Een deel ervan is goed te verwerken tot nieuwe basisproducten, maar er is ook veel 'plastic mix’, dat laagwaardiger van kwaliteit is en daardoor minder makkelijk is om te zetten in nieuwe producten. Veel daarvan wordt daarom alsnog verbrand. Is dat te voorkomen? En zo ja, hoe?
Laagwaardig plastic verbranden: het hoeft niet, maar gebeurt wel
Jan Jaap Folmer
Oprichter van Upp!
Wat is Upp!?
‘Wij zijn een bedrijf dat de plastic afvalkringloop lokaal en circulair sluit. Daarvoor werken we samen met gemeenten en bedrijven om duurzame en 100% recyclebare producten te maken van hun eigen plastic afval. We willen daarbij zoveel mogelijk plastic verwerken tot producten, dus niet alleen de mooie, hoogwaardige gescheiden plastics, maar ook de “laagwaardigere” plastic mix. Het doel is echt zero waste.’
Is het verbranden van ‘laagwaardig plastic’ te voorkomen?
‘Grotendeels wel en zeker veel meer dan nu gebeurt. Je kunt er bijvoorbeeld goed bouwmaterialen van maken: producten als palen en planken, walbeschoeiing, straatmeubilair, bankjes, verkeerspalen. Maar als er geen markt is die producten afneemt, dan blijft het probleem.’
Is er geen markt dan?
‘Zeker wel, maar gemeenten, die hier bij uitstek op in zouden kunnen zetten, doen dit helaas nog niet voldoende. Daarnaast zijn we volop bezig met het ontwikkelen van nieuwe producten en toepassingen. Dat zouden we graag met onze klanten, de gemeenten, verder op willen pakken.’
Waarom lukt dat nog niet zo goed?
‘Het gaat vaak mis bij de inkoopafdeling. De lokale politiek is over het algemeen heel enthousiast. Zij willen de plastic afvalkringloop maar wat graag sluiten en circulair werken. Maar de inkoopafdelingen hebben vaak helemaal geen mandaat als het gaat om nieuwe producten en materialen, en andere kostenstructuren. Zij mogen dan alleen inkopen op de laagste prijs.’
Wat zouden wethouders en raadsleden daar aan kunnen doen?
‘Op zich is dat vrij simpel: ze kunnen circulair inkopen als beleid instellen. En gemeenten zijn echt belangrijk. Ze zijn katalysator en kunnen een “launching customer” zijn om al het ingezamelde afval te verwerken.’
Zijn er al gemeenten die dit doen?
‘Sommige, maar dat gaat vaak om hoogwaardigere producten. Juist het laagwaardige, wat nu verbrand wordt, daar zouden ze meer mee kunnen doen. Het is dus wel degelijk mogelijk. Sterker je kan zelfs je eigen afval verwerken. Hoe mooi is het om letterlijk aan je inwoners te kunnen laten zien wat er met het door hen ingeleverde plastic afval gebeurt?’
Niet alle gemeenten halen plastic gescheiden op toch?
‘Inderdaad. Ik roep gemeenten die dat nog niet doen op om daar mee te starten. En vergeet vooral niet het traject daarna: kijk naar de hele keten en help met het verwerken van de plastic mix om zo verbranding te voorkomen.’
Wat er precies met het plastic gebeurt, weten we nu niet
Dorus Luyckx
Wethouder in Enkhuizen
Wordt plastic afval in Enkhuizen gescheiden ingezameld?
'Ja, we hebben hier twee regimes: in de buitenwijken halen we het op met een oranje bak en in de binnenstad met plastic zakken. Dat doen we al jaren in de buitenwijken en in de binnenstad gebeurt dit sinds 2017. We zijn nu aan het kijken wat we de komende jaren gaan doen. Daarvoor zijn we bezig met een grondstoffenplan.'
Wat is dat?
‘Het grondstoffenplan gaat over wel of geen ondergrondse containers, wel of geen diftar, dat soort zaken.'
Is wat er met het afval gebeurt nádat het is opgehaald ook onderdeel van het plan?
'Ja, want mensen willen meer en meer weten wat er met het afval gebeurt. Wat betreft plastic is de aanname momenteel dat het keurig door HVC (het afvalverwerkingsbedrijf in Noord-Holland, Flevoland en Zuid-Holland, red.) wordt verwerkt. Wat er precies mee gebeurt, weten we alleen niet.'
Zou je daar meer mee willen doen?
'Ja, in principe wel. Ik ben voor optimalisering van de cyclus. Maar als bewoners of de afdeling inkoop zeggen, dat het te duur wordt en dat de tarifering al zo hoog is, ontstaat er een eindeloze discussie binnen de raad.'
Hoe zou je dat kostendilemma kunnen oplossen?
‘Als het contract met HVC doorgaat (in oktober debatteert de raad van Enkhuizen daarover, red.) wordt het tarief zo'n € 30 lager. Dat geeft wat speelruimte voor het grondstoffenplan. Dan kunnen we ook werken aan het circulaire inkoopbeleid.’
Is dat er nu nog niet?
‘Dat staat allemaal nog in de kinderschoenen. Er is al wel geld vrijgemaakt om te kijken hoe we met de circulaire economie om moeten gaan. Het plan daarvoor moet gekoppeld worden aan het grondstoffenplan.’
Is het kostenverhaal de grootste uitdaging?
‘Ik zou echt willen pleiten voor meer landelijke richtlijnen. Wat is het nu het beste? Iedere gemeente zamelt op een andere manier in. Uniformiteit zou echt heel goed zijn. Iedereen is steeds zelf het wiel aan het uitvinden. Dat is misschien nog wel het grootste, en onnodige probleem.'
Qua plastic zitten we ergens in het midden
Jelle Brouwer
Wethouder in Uitgeest
Heeft Uitgeest specifiek circulair beleid?
'Ja, we hebben net ons grondstoffenbeleid vastgesteld. Daarin staat beschreven hoe we zoveel mogelijk grondstoffen terug kunnen leveren uit afval. In ons beleid met betrekking tot maatschappelijk verantwoord ondernemen kijken we ook nadrukkelijk naar de circulaire economie.’
Hoe gaan jullie om met plastic afval?
'We willen de hoeveelheid restafval verkleinen door meer te gaan scheiden. Per 1 januari komt er een aparte bak voor pmd-afval (plastic verpakkingen, metaal (blikken) en drankpakken, red.). Nu zamelen we dat in met behulp van plastic zakken. Om dat onder de aandacht te brengen, zal er een uitgebreide communicatiecampagne komen. Daarnaast gaan we meer toezicht houden op het aangeleverde afval. Dus kijken wat er in zit en eventueel mensen die onvoldoende scheiden benaderen met afvalcoaches. We willen de kwaliteit aan de voorkant dus al verbeteren. Dat geldt ook voor gft-afval.'
Kijken jullie ook naar wat er met het opgehaalde plastic gebeurt?
'We zijn aandeelhouder van afvalverwerker HVC, dus ja. HVC zeeft het pmd-materiaal nog extra om de kwaliteit zo hoog mogelijk te krijgen. Verder wordt ook nog eens gesorteerd op plasticsoorten. Dat gebeurt in Heerenveen.'
En daarna?
'HVC legt verantwoording af over waar het plastic daarna naar toe gaat. Daar hebben we dus zicht en controle op, want we willen niet dat het ergens wordt gedumpt. Van een groot deel van het plastic afval worden weer bruikbare producten gemaakt.'
Welke producten zijn dat, en kopen jullie die als gemeente zelf ook in?
'Denk aan kinderwagens, fleecetruien, flacons en tuinmeubilair. Kinderwagens kopen we natuurlijk niet in, maar iets als beschoeiingsmateriaal kan dan weer wel.'
Jullie hebben geen problemen bij de inkoop?
'Niet direct, wij hebben In Uitgeest de regel dat we maatschappelijk verantwoord inkopen. Alleen gunnen aan de laagste prijs is bij ons in ieder geval niet leidend.'
Waar zit nog mogelijke winst?
'In de bouw zijn nog veel kansen om circulair te werken. Daar kan nog veel meer gebouwd worden met materiaal en bouwsystemen, die zich goed lenen voor hergebruik.'
Ook plastic?
'In principe wel. Je kunt natuurlijk niet alles afdwingen, en prijsverschillen met andere materialen kunnen ook niet te groot worden. Ik denk dat je strakkere afspraken op landelijk niveau moet maken. Dat geldt zowel voor duurzame materialen in de bouw als voor plastic in zijn algemeenheid. Er worden allerlei convenanten gesloten, maar dat levert te weinig op. Waarom wordt er geen statiegeld op alle geproduceerde plastic flessen geheven? Om maar eens wat te noemen.'
Loopt Uitgeest voorop in de circulaire economie denk je?
'Ik denk dat we ergens in het midden zitten. We hebben een organisatie die twee jaar geleden is samengevoegd vanuit vier gemeenten. Tot nu toe erg zijn we erg bezig geweest met processen, procedures en werkwijzen op orde te brengen. Nu beginnen we met het optimaliseren van het duurzaamheidsbeleid.'
Afbeelding: Marijke Volkers | Hollandse Hoogte