De Participatiewet bezorgt menig gemeentebestuur hoofdbrekens. Hoe krijg je al die mensen zonder een baan aan de slag in het reguliere bedrijfsleven? Duidelijk is dat er gezocht moet worden naar creatieve oplossingen, bijvoorbeeld in de vorm van werkgeverssubsidies. Maar worden op deze manier geen nieuwe problemen veroorzaakt? Worden de schoolverlaters, die zich op de arbeidsmarkt melden, niet de nieuwe groep probleemgevallen? Zitten zij straks jaren thuis zonder enige werkervaring op te doen? Het risico bestaat dat werkgevers tijdelijke contracten met werknemers niet verlengen omdat ze via de gemeente werkkrachten met subsidie kunnen krijgen. Verdringing ligt dus op de loer. En maakt het dan wat uit als die verdringing ten koste gaat van de eigen inwoners of van bijvoorbeeld Polen en Bulgaren? Lokaal Bestuur sprak hierover met Turgay Tankir (wethouder in Nijmegen) en Staf Depla (wethouder in Eindhoven).
De gemeente Nijmegen spant zich al langere tijd extra in om mensen uit de bijstand aan het werk te krijgen. Via allerlei creatieve oplossingen is het de afgelopen jaren gelukt vele tientallen uitkeringsgerechtigden aan een baan te helpen. 'We beginnen te oogsten', zegt Turgay Tankir. De Arbeidsmarktregio Rijk van Nijmegen (Nijmegen en zeven omliggende gemeenten) start binnenkort met een nieuw, opmerkelijk, project: Flexwerk. 'Het is een experiment', zegt Tankir. 'We kwamen erachter dat mensen in de bijstand niet of nauwelijks solliciteerden op tijdelijk werk van vier, zes, acht maanden. De belangrijkste reden is dat ze na afloop van dat werk weer het hele traject van het aanvragen van bijstand moesten doorlopen. Ze kiezen dus voor de zekerheid van een uitkering. In onze regio zijn veel tijdelijke banen en er komen er alleen maar meer bij. Voor een groot deel worden deze banen nu ingevuld door mensen uit de voormalige Oostbloklanden. Ik heb toen gezegd: we moeten ons arbeidspotentieel beter benutten. Wat heeft deze groep nodig, hoe kunnen we ze ondersteunen zodat ze toch op die tijdelijke banen gaan solliciteren? Uiteindelijk hebben we besloten honderd mensen uit de bijstand te halen. Ze krijgen van ons een tweejarig contract op basis van het minimumloon. Ze beginnen met een training van enkele maanden. Met werkgevers hebben we afgesproken dat ze hun vacatures bij ons melden. Wij leveren vervolgens uit die groep van honderd mensen geschikt personeel. De werkgever betaalt hun een normaal loon zolang ze voor hem werkzaam zijn. Op dat moment kost het ons als gemeente dus niets. Zitten ze na die tijdelijke klus weer even zonder werk, dan krijgen ze van ons weer het minimumloon en verdere training en ondersteuning.'
Er moet een mentaliteitsverandering plaatsvinden: de droombaan voor het leven bestaat niet meer
Het is Tankir opgevallen dat veel werkzoekenden een vertekend beeld hebben van de huidige arbeidsmarkt. 'Er moet echt een mentaliteitsverandering plaatsvinden. Velen zijn op zoek naar een droombaan voor het leven. Nou, die droombaan voor het leven bestaat niet meer.'
'Mensen afschrijven of verdringing accepteren?', luidde de kop boven een opiniestuk van Staf Depla, onder meer verschenen in het Eindhovens Dagblad en op de website van de lokale PvdA-afdeling. Depla kiest in dit artikel voor verdringing van werknemers. Was het een moeilijke afweging? 'Nee, zorgen over de verdringing vind ik terecht, maar het is vooral oneerlijk om een groep mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt zomaar af te schrijven. Trouwens, als je het hebt over ‘meer vrouwen aan de top’, dan is er in zekere zin ook sprake van verdringing. Wat wij doen is mensen in de bijstand, die nu een achterstand hebben, gelijke kansen geven op de arbeidsmarkt. Elk jaar dat die mensen extra thuiszitten, nemen hun kansen op de arbeidsmarkt af. Op een gegeven moment maken ze helemaal geen kans meer op werk en dan zijn we nog verder van huis. Nu nog wel, maar daarbij moeten ze wel worden geholpen. Werk is belangrijk voor deze groep. Het betekent mee mogen doen, nieuwe mensen leren kennen. Werk is meer dan alleen een salaris.'
Bedrijven die in het verleden hun goede wil hebben getoond, krijgen bij ons een streepje voor bij nieuwe aanbestedingen
Depla plaatst wel enkele kanttekeningen. 'Als gemeente moeten we goed oppassen dat de achterstand geen voorsprong wordt of dat werkgevers alleen vanwege de subsidie mensen uit de bijstand aannemen.'
Ondernemers die de subsidiegelden misbruiken, plaatst de gemeente Eindhoven op de zwarte lijst. 'Er zijn zelfs bedrijven die optimaal gebruikmaken van de subsidiemogelijkheden en als die aflopen al het personeel op straat zetten, naar een andere gemeente verhuizen en daar opnieuw het subsidietraject ingaan. Bedrijven die op deze of een andere manier regelingen misbruiken, komen in Eindhoven niet meer in aanmerking voor loonkostensubsidies.'
Naast Social Return (waarbij gemeenten eisen dat bedrijven vijf procent van het personeel rekruteert uit de kaartenbak van de sociale dienst om voor gunning van een project in aanmerking te komen) hanteert Eindhoven ook de Prestatieladder Sociaal Ondernemen. Depla: 'Je kunt natuurlijk niet steeds opnieuw aan een werkgever vragen om voor vijf procent aan mensen uit de bijstand aan te nemen bij een project. Bedrijven die in het verleden al hun goede wil hebben getoond, krijgen bij ons een streepje voor bij nieuwe aanbestedingen.'
Creëer je met alle plannen voor mensen met een achterstand geen nieuwe probleemgroepen? Denk aan de schoolverlaters die zich deze zomer op de arbeidsmarkt melden.
Tankir: 'Dat denk ik niet. Jongeren die willen en kunnen werken proberen we zo snel mogelijk te koppelen aan een werkgever zodat ze niet gedemotiveerd raken. Bovendien begint de arbeidsmarkt weer aan te trekken.'
Depla: 'Als er geen nieuwe banen komen, dan zou dat een probleem kunnen zijn. Maar wat is ons alternatief? Tegen de mensen die nu werkloos zijn zeggen dat ze de rest van hun leven achter de geraniums kunnen blijven zitten? Daar kies ik dus niet voor.'
Hoe reëel is het probleem van verdringing?
Tankir: 'Er zal altijd een bepaalde mate van verdringing zijn, maar het alternatief is dat we mensen veroordelen tot levenslang thuiszitten zonder enige kans op werk. Ondersteuning van deze zwakkere groep is een van de belangrijkste waarden van de PvdA.'
Depla: 'Dit probleem is reëel. Maar als we te bang zijn voor verdringing, lopen we het risico dat we te weinig mensen hebben om de vacatures te vervullen zodra de werkgelegenheid weer aantrekt. Bedrijven vertrekken dan naar het buitenland of halen mensen vanuit andere landen naar hier. Dan zijn we nog verder van huis.'
Maakt het, als het om verdringing gaat, uit of het de ‘eigen’ mensen betreft of bijvoorbeeld Polen en Bulgaren?
Tankir: 'Zeker! Het is wrang dat zoveel mensen hier werkloos zijn en graag willen werken terwijl er nog steeds arbeidsmigranten moeten komen om de vacatures te vervullen. Bovendien worden de meeste migranten ook nog eens uitgebuit en onderbetaald.'
Depla: 'We wonen in Europa en moeten Europees denken. Maar ik vind het belangrijk dat mensen uit mijn stad, bij gebleken geschiktheid, als eerste aan werk worden geholpen.'
Hoe denken andere PvdA'ers over de keuze tussen verdringing of mensen afschrijven? Lees hun reacties op de stelling van deze week.
Foto: Nationale Beeldbank