Tot nu toe werden de laagste inkomens voor te hoge huurstijgingen gecompenseerd met extra huurtoeslag, waardoor zij er niet op achteruit gingen. Daar wil dit kabinet mee stoppen. De komende jaren loopt de rekening daardoor per huurder op tot € 100 extra per jaar. Dat komt bovenop de hogere energielasten waar iedereen vanaf 2019 mee te maken krijgt. En dan is er natuurlijk nog de verhuurdersheffing voor woningcorporaties, de verhoging van de vennootschapsbelasting voor corporaties en invoering van de ATAD-belasting (€ 300 miljoen per jaar). Woningcorporaties kunnen hierdoor noodzakelijke investeringen niet doen. Ze kunnen dus minder woningen bouwen en bestaande woningen niet verduurzamen. Wat nu?
Met de huurtoeslag kunnen mensen zorgen voor eten op tafel
Paul Verbruggen
Wethouder in Alkmaar
Gaat het de verkeerde kant op met sociaal wonen?
'Het kabinet lijkt er vanuit te gaan dat sociaal wonen en het hebben van een huurtoeslag een beïnvloedbare keuze zijn. Voor een grote groep mensen is dat niet zo. Ze hebben banen die weinig betalen en lopen aan tegen hoge huurprijzen en hoge energielasten. De huurtoeslag is voor veel mensen de enige mogelijkheid om een fatsoenlijk en normaal leven te leiden en te kunnen zorgen voor eten op tafel.'
Wat houdt de ATAD-belasting in?
'Dat is een belasting die feitelijk bedoeld is om belastingontduiking tegen te gaan. Het staat voor de “Tax Avoidance Directive”. Het is dan natuurlijk je reinste flauwekul dat woningcorporaties dat zouden moeten betalen.'
Waarom heeft het kabinet dit gedaan dan?
'Ik denk dat het gemakzucht is, dat het kabinet zich niet heeft willen inzetten om sociale woningcorporaties uit te zonderen van deze wetgeving. Dat gaat nu ten koste van vele honderden miljoenen die gebruikt hadden kunnen worden voor sociale huisvesting.'
Hoe vangen jullie dit in Alkmaar op?
'Dat is lastig. Ik zie dat er twee bewegingen gaande zijn: we willen woningen bouwen voor mensen die het niet breed hebben. Dan heb je het over prijzen tot rond de € 500. Aan de andere kant zie ik dat projectontwikkelaars wel bouwen voor de middenhuren, maar die zijn óók lastig te betalen. Daar moet je echt geld voor meenemen tegenwoordig, want € 1000 huur per maand zonder huursubsidie is niet niks. Dat is echt een groep die tussen wal en schip valt. Ze kunnen geen huis kopen, ze kunnen ook niet in de sociale huur terecht omdat hun inkomen te groot is, maar eigenlijk kunnen ze die vrije sector woningen ook niet betalen.'
Kun je dan helemaal niks doen?
'Jawel, we hebben bijvoorbeeld in de regio Holland boven Amsterdam voldoende plannen liggen om 40.000 woningen extra te bouwen. Maar er zijn veel bureaucratische belemmeringen. De metropoolregio Amsterdam houdt ten zuiden van Alkmaar op. De metropoolregio moet 230.000 woningen bouwen, waar eigenlijk fysiek geen ruimte voor is. Wij hebben voorgesteld een deel daarvan bij ons te bouwen, maar dan worden er denkbeeldige grenzen getrokken. Daar moet de provincie dus op bewegen.'
‘Dit kabinet moet stoppen de corporaties als pinautomaat te gebruiken’
Henk Deinum
Wethouder in Leeuwarden
Wat moet politiek Den Haag doen?
'Dit kabinet moet stoppen de corporaties als pinautomaat te gebruiken. Er ligt een enorme opgave op het gebied van nieuwbouw, de wijkenaanpak en de verduurzaming van de woningvoorraad. Wij hebben in Friesland uitgerekend dat maar liefst een derde van de jaarhuur naar de schatkist gaat. In juni hebben de Friese gemeenten, samen met de corporaties en de huurdersorganisaties daarom een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Daarin hebben we duidelijk gemaakt dat de belastingplannen van dit kabinet rampzalig zijn voor nieuwbouw en verduurzaming van sociale huurwoningen en dat de woonlasten van mensen met lage inkomens zullen toenemen.'
Waarom doet het kabinet dit?
'Het is typisch VVD-beleid. Ze hebben nooit veel opgehad met de sociale huursector. Dit kabinet heeft blijkbaar andere prioriteiten en spekt liever de kas van multinationals met de afschaffing van de dividendbelasting in plaats van dat ze huurders helpen om betaalbaar en goed te kunnen wonen.'
Kunnen jullie er lokaal iets aan doen?
'We proberen de landelijke politiek natuurlijk te overtuigen. Maar tot nu is dit kabinet horende doof. Er zijn wel wát kleine positieve dingen in de rijksbegroting. Er komt geloof ik € 80 miljoen beschikbaar om schulden en armoede te bestrijden. En er is € 30 miljoen extra voor innovatie in de sector. Maar dat zijn allemaal druppels op een gloeiende plaat als je het afzet tegen wat er nodig is. Dat betekent dus dat we een heel groot deel van onze ambitie simpelweg niet waar kunnen maken. Dit kabinet zegt grote ambities te hebben op het gebied van woningbouw en duurzaamheid, maar het beleid werkt contraproductief.'
En nu?
'We zitten midden in het proces van het maken van prestatieafspraken met onze sociale verhuurders. In Leeuwarden hebben we gelukkig corporaties die hun zaken op orde hebben; we hebben ambitieuze plannen en doen wat we kunnen. Het zou goed zijn als de miljoenen die nu worden weggehaald bij onze huurders en onze woningcorporaties worden gebruikt om te investeren in leefbaarheid, de verduurzaming en bouw van sociale huurwoningen.'
‘Wonen is geen markt, wonen is een grondrecht’
Henk Nijboer
Lid Tweede Kamer
Hoe zijn jullie in de Kamer bezig met problematiek omtrent sociaal wonen?
'De wachtlijsten voor sociale woningen zijn in sommige steden wel tien jaar. Er zijn grote problemen, maar het kabinet bezuinigt in feite een miljard op wonen. Dat komt onder andere doordat woningen op papier steeds meer waard worden, waardoor corporaties meer verhuurdersheffing moeten betalen. Tel dat op bij andere maatregelen en zet dat af tegen wat er juist nódig is, en dan zie je dat er eigenlijk een miljard geïnvesteerd moet worden in plaats van bezuinigd.'
Heeft het kabinet zitten slapen, of willen ze écht niet investeren?
'De VVD en D66 willen alles aan de markt overlaten. Ze vinden corporaties te groot. Ze zeggen dat er te weinig middenhuur is en dat sociale woningen dus moeten verdwijnen om plaats te maken voor die middenhuur. Maar daardoor komen er per saldo geen huizen bij en blijft het probleem dat er simpelweg te weinig huizen zijn. Wij vinden: wonen is geen markt, wonen is een grondrecht. En dan kom je tot hele andere voorstellen.'
Het kabinet zegt zelf wel degelijk te investeren?
'Ze trekken € 100 miljoen uit voor ATAD-compensatie. Maar die kost meer dan € 300 miljoen. En er is ook € 100 miljoen voor verduurzaming. Dat is net genoeg om overal gloeilampen te vervangen en dat was het dan wel. Per saldo wordt er bezuinigd op een sector waar grote investeringen nodig zijn.'
Wat raad je lokale partijgenoten aan?
'Spreek in ieder geval een vast percentage voor sociale huurwoningen af als je nieuwbouw hebt in je gemeente. En wees er op beducht dat sommige projectontwikkelaars wel een percentage willen afspreken, maar er na tien jaar van af willen. Dat moet je niet toestaan, want dan heb je nog steeds niks.'
Houd als gemeente grond in eigen bezit
Loes Ypma
Wethouder in Almere
Wat doen jullie in Almere om het aantal betaalbare woningen op peil te houden?
'We hadden al zo'n 1800 sociale huurwoningen gepland, en er komen er 200 tot 700 extra bij in de komende vier jaar. Dat gaat dan om woningen die de corporaties niet zelf kunnen betalen. We accepteren dus een lagere grondopbrengst. Dat kost ons € 20.000 tot 40.000 per woning aan minder grondopbrengst. Almere heeft de afgelopen jaren kunnen verdienen aan de verkoop van woningen, dus er is net genoeg reserve om dit te kunnen doen.'
Wat zou er in Den Haag moeten gebeuren?
'De verhuurdersheffing moet omlaag en de ATAD moet niet toegepast worden op woningcorporaties. Wonen is een primaire behoefte, een grondrecht. We moeten het kabinet dus blijven bestoken met informatie over de enorme woningnood, die alleen maar toeneemt. En onderling moeten we met gemeenten goed samenwerken, om te zoeken naar slimme oplossingen.'
Heb je tips voor collega-wethouders in andere gemeenten?
'Kijk met andere gemeenten naar de regionale behoefte en leer van elkaar. Particulier opdrachtgeverschap, tiny houses, daar hebben wij in Almere bijvoorbeeld veel kennis over. Denk ook niet dat de markt het wel zelf zal herstellen. Dat is gewoonweg niet het geval. Wordt weer vrienden met de woningcorporaties. En houd grond in eigen bezit, zodra je het verkoopt ben je het kwijt en heb je geen controle meer over de prijsstelling.'
PvdA, SP en GroenLinks hebben onlangs een wetsvoorstel ingediend om meer betaalbare huurwoningen gerealiseerd te krijgen