Mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt komen sinds de invoering van de Participatiewet niet makkelijker, maar juist moeilijker aan een baan. Deze pijnlijke conclusie trok het SCP op basis van eigen onderzoek. Vooral gemeenten blijven achter bij hun belofte om arbeidsgehandicapten een plek in hun organisatie te geven. Maar kan het ook anders? Lokaal Bestuur vroeg het twee kersverse wethouders.
‘We hebben een voorbeeldfunctie: dat moet en kan beter’
Songül Mutluer
Wethouder in Zaanstad
Hoe is de situatie in Zaanstad? Zitten bij jullie ook meer mensen met een arbeidsbeperking zonder werk sinds invoering van de Participatiewet?
‘We vinden het lastig om mensen met een arbeidshandicap te koppelen aan werkgevers. Van belang is hierbij om te kijken naar wat mensen kunnen en niet naar wat ze niet kunnen. Dat vraagt om een hele mindswitch. Vroeger gingen we naar werkgevers en vroegen we welke vacatures ze hadden. Nu moet je eerst inventariseren wie je hebt en wat ze kunnen, en dan kijken of daar een geschikte of aangepaste mogelijkheid voor is binnen organisaties.'
Hoe gaan jullie in Zaanstad te werk?
‘Sinds vorig jaar is Werkom een feit. Dat is de plek waar onze inwoners worden gekoppeld aan werkgevers. Daarbinnen bestaat het Werkgevers Servicepunt. Dit servicepunt biedt werkgevers ondersteuning en advies bij werving en selectie van mensen. Daarmee wordt nu gewerkt om mensen met een Sw-indicatie, uitkering of Wajong aan het werk te helpen.’
Gaat het in de praktijk ook altijd goed?
‘Via het opnemen van social return bij aanbestedingen kunnen we nu al meer mensen met een arbeidshandicap aan het werk helpen bij ondernemers die de opdracht gegund krijgen. Maar je moet ook een goede controlemechanisme hebben om na te gaan of aan deze verplichting wordt voldaan.’
Wat doet de gemeente zelf?
‘Wij hebben een voorbeeldfunctie. Dat moet en kan beter. Als werkgever moeten we wellicht streven naar een percentage, een quotum, zodat je daar houvast aan hebt. In het verleden was daar geen meerderheid voor in de raad. Er werd weliswaar beaamd dat we een voorbeeldfunctie hebben, maar er werd ook gesteld dat je een specifieke groep geen voorkeur mag geven.
Op zich kan ik daar wel inkomen, maar het gaat om een specifieke groep die niet snel aan de bak komt. En als overheid heb je dan toch echt een verantwoordelijkheid om ook die mensen aan het werk te helpen, zodat ze op een normale manier kunnen meedraaien in de samenleving.’
Hoe lastig is het voor gemeenten om vanuit mensen met een beperking te denken?
'Lastig. Laat ik een voorbeeld uit de praktijk geven: regelmatig volgen mensen met een rolstoel de raadsvergadering, maar zij komen met moeite het gebouw in. Over het fysieke aspect is dus al weinig bewustzijn, laat staan over de randvoorwaarden die bij werk voor arbeidsgehandicapten horen.’
Hoe ga je daar verandering in brengen?
'Ik streef naar een lokaal sociaal plan, waarbij we met grotere en kleinere ondernemers concrete afspraken maken. Dat moet dan wel een plan zijn met hele concrete ambities en concrete doelstellingen. De begeleiding van mensen met een beperking is hierbij erg belangrijk, dat moet je goed regelen. In Haarlem is eerder ook een dergelijk akkoord gesloten. We moeten leren van best practices in andere gemeenten. Dus het is ook goed als wethouders in gemeenten, waaronder wijzelf, kijken waar die goede voorbeelden te vinden zijn. Ik denk dat we meer kunnen doen dan er nu al gebeurt. Maar ik vind wel dat als we met bedrijven afspraken willen maken, dat we dan wel zelf eerst het goede voorbeeld moeten geven. Dat wordt de opgave van de komende tijd.'
‘De krapte op de Venlose arbeidsmarkt is enorm’
Erwin Boom
Wethouder in Venlo
Hoe gaat het in Venlo sinds invoering van de Participatiewet?
'In Venlo hebben we KanDoen. Dat is een voorziening voor mensen die veel ondersteuning nodig hebben. KanDoen werkt vanuit de wijken en zoekt daar actief draagvlak. Voor deze kwetsbare groep mensen geldt dat erkend en herkend worden in de eigen wijk bijdraagt aan een gevoel van eigenwaarde, gezondheid en welzijn.
Het succes staat of valt met twee dingen: de juiste begeleiding op de werkvloer en de te verrichten werkzaamheden. Mensen moeten duurzaam aan het werk geholpen worden om volledig mee te kunnen doen. Het afgelopen jaar is hier vooruitgang in geboekt, maar het kan nog beter.'
Wat moet er beter?
'We moeten kijken hoe we kunnen zorgen voor goede opgeleide jonge professionals. Op welke manier wordt zorg gedragen voor permanente ontwikkeling van zittend personeel en hoe ontwikkelen we de vakkrachten die nu nog aan de kant staan? De krapte op de Venlose arbeidsmarkt is enorm. Er is letterlijk sprake van een schreeuw om technisch geschoold personeel.'
Krapte is toch juist goed nieuws voor mensen met een arbeidsbeperking?
'Je kan je afvragen of het bij deze groep om duurzame banen gaat. Of dat het om tijdelijk werk gaat en dat ze bij economische tegenslag weer op straat komen te staan. Helaas is dat laatste vaak het geval.
Maar er zijn ook positieve dingen. Met ons servicepunt voor werkgevers zetten we de vraag van werkgevers centraal. Daar worden dan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt bij gezocht, waarna een persoonlijk traject volgt om te kijken wat er nodig is. Bij bouwgigant Bauhaus zijn hierdoor 93 mensen aangenomen, waarvan 43 mensen vanuit een uitkeringspositie.'
Banen bij bedrijven regelen lukt dus aardig, en bij de lokale overheid zelf?
'Los van mensen met een fysieke afstand tot de arbeidsmarkt heb je ook mensen met een leeftijd, migratieachtergrond of andere kenmerken waarbij het in de praktijk lastiger is om aan het werk te komen. Een gemeente heeft een voorbeeldfunctie en moet in principe een afspiegeling van de lokale maatschappij zijn. Dat voor elkaar krijgen begint vaak bij een stuk bewustwording. Kwaliteit moet altijd voorop staan, maar die bestaat niet enkel uit het hebben van vakgerichte diploma’s. We kijken dus vaker nu naar talenten van mensen, niet per se naar papiertjes.'
Al decennia lang komen mensen met een arbeidshandicap moeilijk aan het werk..
'Helaas wel ja. Dit heeft mijn inziens meerdere oorzaken. Zoals de onervarenheid met het “onbekende”. Ook is de juiste begeleiding vaak heel intensief. En mensen met een handicap kunnen niet altijd een volledige werkdag werken. De huidige krapte op de arbeidsmarkt is daarbij zo groot, dat er nauwelijks mensen zijn die mensen met een arbeidsbeperking kunnen begeleiden. Juist die begeleiding is ontzettend belangrijk en noodzakelijk.'
Wat kan er nog meer?
'Wij bieden werkzoekenden een “logistiek paspoort” aan. Werklozen die graag aan de slag willen in de logistiek worden opgeleid om als logistiek medewerker aan de slag te gaan. Werkzoekenden behalen diverse certificaten, bijvoorbeeld die voor heftruck, reachtruck, elektrische pallettruck en orderpicktruck.
Hierbij werken we samen met buurgemeenten, UWV, SW-organisaties, opleidingsinstanties, werkgevers en uitzendbureaus. In 2016 zijn tweehonderd kandidaten opgeleid. In december hadden al ruim honderd mensen een baan waardoor ze niet meer afhankelijk waren van een uitkering. Met dit soort samenwerkingen valt dus een wereld te winnen. Hoe beter mensen opgeleid zijn, hoe groter hun kansen op duurzaam werk.'
Afbeelding: Werry Crone | Hollandse Hoogte