Dat het kabinet af wil van de loonkostensubsidie, is al even bekend. Te duur en te ingewikkeld voor werkgevers. Met de afschaffing zou € 500 miljoen bespaard worden, meer werkgelegenheid gecreëerd worden én met het bespaarde geld kan het beschut werk een extra stimulans krijgen. Een win-win situatie volgens staatssecretaris Tamara van Ark (VVD) dus.
In die optimistische visie lijkt het kabinet steeds meer alleen komen te staan. Zo becijferde het CPB deze week dat afschaffing in ieder geval geen nieuwe banen oplevert, verzet nu ook de VNG zich met hand en tand tegen de voorgenomen plannen en haalde de internetpetitie Wijstaanop binnen korte tijd (en zonder hulp van Arjen Lubach) tienduizenden handtekeningen op. De boodschap is helder: niet doen.
De Leeuwardse wethouder Sjoerd Feitsma is het daar roerend mee eens. ‘Het is natuurlijk vooral een bezuiniging, maar het kabinet zegt ook dat ze met het vrijgekomen geld willen investeren in het beschut werk. Probleem is alleen dat we helemaal geen extra beschutte werkplekken nodig hebben. Landelijk en ook in Leeuwarden niet.’
Feitsma: 'De gevolgen zullen vooral lokaal merkbaar zijn'
‘Ik geloof heel erg in het idee achter de inclusieve samenleving,’ zegt Feitsma. ‘Iedereen doet mee en kan trots zijn op zijn of haar bijdrage. Natuurlijk is de participatiewet niet ideaal en kunnen we nog veel verbeteren, maar de loonkostensubsidie stelt een kwetsbare groep mensen nu juist in staat om een eigen leven op te bouwen en trots te zijn op hun werk. Met het afschaffen daarvan zet je die groep in de kou. Je veroordeelt ze tot een leven lang in de bijstand.’
Feitsma vraagt zich of er wel goed is nagedacht over de consequenties. ‘De gevolgen zullen vooral lokaal merkbaar zijn. Nog los van het verlies van sociale rechten en de pensioensopbouw worden de administratieve lasten verplaatst van de bedrijven naar de gemeenten en de werknemers zelf. Zeker omdat het gaat over een vaak zeer kwetsbare groep vind ik dat heel ondoordacht. Nu krijgen ze via de loonkostensubsidie in één keer hun loon uitbetaald. Straks betaalt de werkgever een gedeelte en moeten ze voor de rest aankloppen bij de gemeente en allerlei ingewikkelde formulieren invullen.’
De Haan: Ruim 70% van de werkgevers wil helemaal geen ander systeem
De gevolgen laten zich raden, zegt Jan Jaap de Haan. De voorzitter van Cedris, de landelijke vereniging voor sociale werkgelegenheid, maakt zich zorgen. ‘We schaffen hiermee het volwaardig werknemersschap af. Mij is niet helemaal duidelijk waarom. Natuurlijk zijn er uitvoeringsproblemen, maar ruim 70% van de werkgevers geeft aan helemaal geen ander systeem te willen. Ze zijn gewoon tevreden. Nee, het is echt een recept voor ongeluk. Je zadelt mensen met een handicap op met allerlei administratieve rompslomp. Wat denk je zelf dat er dan gebeurt?’
Zowel de Haan als Feitsma voorzien dat meer mensen in de knel zullen komen. ‘Als gemeente zetten we preventief in op schuldhulp,’ legt Feitsma uit. ‘Je ziet vaak dat de schulden opstapelen, omdat mensen de formulieren te ingewikkeld vinden.’ Regeltjes worden niet helemaal doorgrond en aanvragen te laat of verkeerd gedaan. De maatregel van het kabinet versterkt dit alleen maar, vinden ze. De Haan: ‘Mocht het zover komen, dan kunnen we vanuit Cedris natuurlijk begeleiding bieden in het woud der regelgeving. Maar ideaal is dat zeker niet.’
Vooruit lopen op kabinetsmaatregelen
In heel het land zwelt het protest tegen de afschaffing van de loonkostensubsidie dus aan. Desalniettemin kwam ISD Bollenstreek (gemeenschappelijke regeling in Teylingen, Noordwijkerhout, Noordwijk, Lisse en Hillegom, red.) met een opmerkelijke maatregel. Vooruitlopend op de afschaffing van de loonkostensubsidie en vanuit kostenoverwegingen besloot het samenwerkingsverband voortaan nog maximaal 25,5 uur loonkostensubsidie (in plaats van 40 uur, red.) te verstrekken. Wie na 1 maart in dienst treedt en recht heeft op loonkostensubsidie krijgt dus 14,5 uur minder dan mensen die daarvoor een contract tekenden. ‘Als je het zo stelt, klinkt het inderdaad niet goed nee,’ zegt Guus Mesman, raadslid in Lisse.
Mesman: 'Juist bij ISD Bollenstreek werken sociaal bevlogen mensen'
Maar, stelt Mesman, dat is dan ook niet het volledige verhaal. ‘ISD is volledig afgebrand in de lokale media. Zonder hoor en wederhoor, en volgens mij en de verantwoordelijk wethouder ook volkomen onterecht. Juist bij de ISD Bollenstreek werken sociaal bevlogen mensen.’ Feit is dat de loonkostensubsidie onbetaalbaar wordt en dat bedrijven wel wat meer kunnen bijdragen. ‘Dat is de gedachte achter de maatregel en dat staat ook heel duidelijk in het persbericht.’
De maatregel is dus niet gericht tegen de werknemers, maar tegen de bedrijven. ‘In datzelfde persbericht staat ook gewoon dat er altijd maatwerk geleverd zal worden,’ zegt Mesman. Met andere woorden: betaalt de werkgever niet, dan komt ISD Bollenstreek over de brug. ‘Werknemers laten we natuurlijk niet in de kou staan.’
Groenendal: De vorige raad had niet meteen door wat er gebeurde
Toch is zijn collega in Teylingen er niet gerust op. ‘De onrust is groot,’ zegt Sandra Groenendal. Verontruste werknemers die bang zijn fors te moeten inleveren, bedrijven die twijfelen of ze nu nog wel mensen uit deze groep in dienst zullen nemen en praktijkscholen die bang zijn dat oud-leerlingen als gevolg van het terugschroeven van de subsidie op de bank zullen belanden. ‘We zijn enorm geschrokken. Ik zat zelf nog niet in de raad, maar toen het voorstel in december werd besproken had niemand echt door wat de implicaties waren.’
Inmiddels heeft de raad informatie ingewonnen en zijn alle fracties in Teylingen met uitzondering van de VVD van mening dat het niet op deze manier niet door kan gaan. 'We vinden dat er meer garanties moeten komen. Mensen mogen door deze regeling hun baan niet verliezen en dan in de bijstand terecht komen. Het is een beslissing die vooral uit kostenoverwegingen is gemaakt. Eigenlijk is de loonkostensubsidie te succesvol volgens ISD Bollenstreek. Daardoor wordt het te duur. Maar ja, dat is dus een politieke keuze. Ook al is het geld van het Rijk niet toereikend, dan nog kan je besluiten om het geld ergens anders vandaan te halen.’
Machteloos
Probleem is echter wel dat de raad van Teylingen niet alleen beslist, zegt Groenendal. ‘Aangezien we met vier andere gemeenten in de ISD Bollenstreek zitten, wordt dat nog knap lastig. Ik weet dat de fractie van PvdA-GroenLinks in Noordwijk vragen heeft gesteld, maar met de rest heb ik nog geen contact gehad.’ In Jan Janson uit Noordwijkerhout vindt ze in ieder geval een medestander. ‘Alleen ben ik een roepende in de woestijn. Noordwijkerhout is een nogal rechtse gemeente en we hebben maar één raadszetel.’
Anders dan zijn collega’s in de raad van Teylingen had Janson al bij de bespreking vorig door wat er aan de hand was. ‘Het is echt een budgetkwestie. Iedereen benadert het vanuit dat perspectief. ISD Bollenstreek wijst naar de werkgevers en andersom. Zelfs de scholen zeggen: doe het niet, want werkgevers zullen dan onze oud-leerlingen niet meer aannemen. Niemand stelt de vraag of het niet schandalig is dat deze groep zomaar ineens geconfronteerd wordt met een forse afname van het inkomen. Of dat het ronduit beschamend is om deze kwetsbare groep als speelbal in het steekspel tussen gemeenten en werkgevers te gebruiken.’
Janson: De nadruk ligt op de kosten, terwijl het om de werknemers zou moeten gaan
Dit terwijl het volgens Janson allemaal niet nodig is. ‘We hebben de laatste jaren gewoon een overschot in het sociaal domein. En daarbij: werkgevers gaan minder snel iemand aannemen als ze maar voor 25,5 uur loonkostensubsidie krijgen. Daardoor zullen meer mensen uit deze groep aanspraak moeten maken op de bijstand. De gemeente betaalt dan ook.’ En uit onderzoek is volgens Janson gebleken dat mensen die gesubsidieerd werken de gemeenschap minder geld kosten dan bijstandsgerechtigden.
‘En daar zit hem precies de crux,’ zegt Janson. Veel mensen die nu aanspraak maken op de loonkostensubsidie zijn namelijk niet bijstandsgerechtigd. ‘Zij wonen nog thuis of hebben een werkende partner. Deze NUGGERS (niet uitkeringsgerechtigden, red.) dreigen dus tussen wal en schip te raken. Voor werkgevers zijn ze niet interessant, want niet 100% arbeidsproductief en te weinig loonkostensubsidie. En voor de gemeente bestaan ze niet, want niet uitkeringsgerechtigd. Als iemand die zelf in een rolstoel zit en zijn hele leven heeft moeten vechten voor een fatsoenlijk inkomen, kan ik je wel vertellen dat ik me kapot schaam dat onze gemeente het zover laat komen.’
Afbeelding: Annemiek Mommers | Hollandse Hoogte