Het Longfonds slaat alarm: de lucht in Nederland is niet schoon en dat is schadelijk voor de gezondheid. Houtrook, uitlaatgassen of mestdampen; op allerlei manieren komen vervuilende stoffen in de lucht die we inademen. Raadsleden werken op verschillende manieren aan het verbeteren van de luchtkwaliteit, maar eenvoudig is het niet.
‘In vergelijking met de landen om ons heen is de luchtkwaliteit in Nederland niet erg goed. Maar dat is niet alleen onze schuld,’ stelt Maarten Krol, hoogleraar luchtkwaliteit aan de Wageningen Universiteit (WUR). ‘De grootste veroorzaker van de luchtvervuiling in Nederland is het buitenland; dat komt hier gewoon aanwaaien.’
Krol: Het is lastig om luchtvervuiling lokaal aan te pakken, maar zeker niet onmogelijk
‘Al moeten we ook toegeven dat we zelf flink wat luchtvervuiling exporteren voor zo´n klein land,’ zegt Krol. Dat heeft ook te maken met onze bevolkingsdichtheid: we wonen met veel mensen op een klein gebied. Je ziet dat vooral terug in het verkeer en de agrarische sector. ‘In Brabant zijn sommige gebieden bijna onleefbaar door de stank en luchtvervuiling van de intensieve landbouw en veehouderij. Het is lastig om luchtvervuiling lokaal aan te pakken. Daarom worden in dit verband ook Europese normen gesteld.’
Toch is het volgens Krol niet zo dat er lokaal niets aan te doen is. ‘Op het gebied van verkeer kun je bijvoorbeeld milieuzones instellen, zoals in een aantal steden al is gebeurd. Daarmee ontmoedig je het gebruik van vervuilende auto’s. Je kunt fietsen stimuleren en zorgen voor goed openbaar vervoer als alternatief voor vervuilende auto’s. Ook huisvestingsbeleid heeft effect op de luchtkwaliteit; als je vindt dat mensen die in Amsterdam werken allemaal wel in Almere kunnen gaan wonen, creëer je je eigen luchtvervuiling.’
Zeeschepen en regionale aanpak
Lobke Zandstra merkt als raadslid in Den Haag dat vuile lucht de stad in waait. ‘Een deel van de luchtvervuiling in Den Haag komt van zeeschepen. Een schip mag op internationale wateren de meest vervuilende stookolie gebruiken. Dat waait onze stad in, maar we kunnen het niet tegenhouden of verbieden.’
Zandstra: 'Het gaat landelijk nooit zo snel als we hier in de stad nodig hebben.'
Mensen in de stad maken zich volgens Zandstra zorgen over de luchtkwaliteit, maar willen ook in hun auto blijven rijden. ‘En dat is een spanningsveld; want juist autoverkeer is iets dat je als raad kunt aanpakken met bijvoorbeeld een milieuzone. We hebben nu in de binnenstad een milieuzone waarmee vervuilend vrachtverkeer aan banden wordt gelegd. We willen dat ook voor personenauto’s doen. Kanttekening is wel dat de luchtvervuiling zich door maatregelen soms verplaatst naar andere straten en buurten. Het liefst zouden we maatregelen aan de bron treffen; minder vervuilend verkeer en een snellere landelijke of Europese aanpak van intensieve veehouderij, zeeschepen en eisen aan auto´s. Maar het gaat landelijk eigenlijk nooit zo snel als we hier in de stad nodig hebben.’
Regionale aanpak
Raadslid Sikko Oegema van de gemeente Meijerijstad in Noord-Brabant pleit voor een regionale aanpak van luchtvervuiling. ‘We hebben hier vorig jaar verkiezingen gehad in verband met de gemeentelijke herindeling. In het coalitieprogramma heeft gezondheid een prominente rol gekregen, daar hoort luchtkwaliteit ook bij. We moeten eerst in kaart brengen hoe we er nu voor staan. Dan kunnen we er met de buurgemeenten aan werken om de luchtkwaliteit te verbeteren. Bijvoorbeeld bij de wens van Eindhoven Airport om het vliegveld uit te breiden. Dat heeft effect op de luchtkwaliteit. Daar kunnen we alleen samen met onze buurgemeenten tegen optreden.’
Oegema: Alleen door samenwerking met de buurgemeenten kunnen we de luchtkwaliteit verbeteren
Daarnaast wil Oegema alternatieven voor de auto stimuleren. ‘We kunnen de diesels wel verbannen uit de kern van Schijndel, maar dat zet geen zoden aan de dijk. Dus werken we aan het verbeteren van het openbaar vervoer en het opzetten van een snelfietsroute zodat mensen hopelijk de auto wat vaker laten staan. Maar het blijft beperkt wat je op dat gebied kunt doen. Ik verbaas me er wel eens over dat bedrijven aan allerlei eisen moeten voldoen, terwijl de burger elke dag in zijn auto mag stappen.’
Cadeau
‘Amsterdam bestaat in 2025 750 jaar. Dat willen we vieren door de Amsterdammers een schonere stad cadeau te geven,’ vertelt raadslid Pia van den Berg. ‘In het regeerakkoord staat dat we in 2025 49% minder CO2-uitstoot moeten hebben ten opzichte van 1990, maar wij gaan voor 55%. We willen ambitie tonen, je mag als stad best een voortrekkersrol hebben op dit punt.’
In Amsterdam is het verkeer de grootste luchtvervuiler. De afgelopen raadsperiode zijn al veel maatregelen genomen om hier op in te grijpen, zegt Van den Berg. ‘Met milieuzones weren we vervuilende vrachtwagens, busjes en personenauto’s uit de binnenstad. De milieuzone is ingegaan per 2018 en wordt elk jaar een stapje strenger. Daarnaast hebben we afgesproken dat het volledige taxipark in Amsterdam in 2025 moet bestaan uit elektrische auto’s. Ook de bussen van het GVB en de rondvaartboten in de grachten moeten over stappen op elektriciteit. Om elektrisch rijden verder te stimuleren, helpen we VVE’s om in parkeergarages laders te installeren. En ondernemers die een dieselbusje vervangen door een elektrisch exemplaar kunnen subsidie krijgen’, somt Van den Berg op.
Van den Berg: Vanaf 2025 rijden alle taxi's in Amsterdam elektrisch
De maatregelen vallen bij de meeste inwoners in goede aarde. ‘Veel Amsterdammers maken zich zorgen over de luchtkwaliteit. Vooral in drukke straten zoals de Weesperstraat en de Stadhouderskade hebben mensen last van de uitlaatgassen van al het verkeer. Al zijn er ook oldtimerfans en motorliefhebbers die het helemaal niets vinden natuurlijk. Voor hen hebben we voorlopig een compromis; zij krijgen op zondag een ontheffing voor de milieuzone. Maar ook dat is tijdelijk, uiteindelijk moeten ze de stad uit.’
Houtrook
In Winterswijk heeft raadslid Ubel Zuiderveld de aanval ingezet op de houtkachel. ‘Stoken zit in de genen van de Achterhoekers, maar het wordt echt een probleem. Mensen stoken steeds meer. En niet alleen in de winter, ook in de zomers gaan de buitenkachels en vuurkorven aan. Ik kaart dit probleem nu een jaar of drie aan en krijg veel reacties van mensen uit het hele land die klachten ervaren door houtrook. We kunnen de diesels wel gaan weren, maar dit probleem is minstens net zo groot.’
Zuiderveld: Iedereen heeft het over diesels, maar de houtkachels zijn minstens even vervuilend
Hoogleraar Maarten Krol erkent het probleem. ‘De luchtvervuiling in Nederland wordt voor zo’n 10 tot 15% veroorzaakt door houtrook. In de rook zitten verbindingen die schadelijk zijn. Het is moeilijk om hierop te handhaven omdat er geen normen zijn vastgesteld. Als gemeente kun je voorlichting geven over schoon stoken; de haard op een goede manier aansteken, en niet stoken als het windstil en mistig is. Maar je hebt geen regels waarop je terug kunt vallen. Je moet het hebben van de redelijkheid van mensen.’
Voor Zuiderveld is dat onvoldoende. ´Met voorlichting moedig je stoken aan, ik wil het juist ontmoedigen. We moeten niet accepteren dat mensen in hun vrijheid worden aangetast door buren met een kachel. Laten we beginnen met de subsidie op de pelletkachels te stoppen. De luchtvervuiling wordt gesubsidieerd door duurzaamheidsleningen. Ik ben ervan overtuigd dat we straks kijken naar stoken zoals we nu kijken naar roken. Daarvan riepen we eerst ook “dat lossen we samen wel op”, maar dat moesten we met regels afdwingen. Zo zal het met de houtkachels ook gaan. We wonen in Nederland zo dicht op elkaar. Je hebt een krachtige overheid nodig die hierin optreedt.’
Afbeelding: Luuk van der Lee | Hollandse Hoogte