Het aantal positieve coronatests, ziekenhuisopnames en sterftegevallen is de laatste tijd helaas weer sterk toegenomen. Het demissionaire kabinet kondigde begin november nieuwe maatregelen af, maar die bleken niet genoeg. De komende drie weken zitten we weer in de zoveelste variant van de ‘intelligente’ lockdown. Lokaal Bestuur sprak met enkele burgemeesters over de vraag in welke mate de nieuwe maatregelen te handhaven zijn en wat hun lessen van de afgelopen anderhalf jaar zijn.
We zitten in een soort grijze overgangsfase
Birgit op de Laak
Birgit op de LaakBurgemeester van Nederweert
Zijn de regels omtrent QR-codes en mondkapjes goed handhaafbaar?
‘Ik vind het in toenemende mate ingewikkelder worden wat de logica van het geheel is. Er mochten wel grote gezelschappen bijeenkomen in voetbalstadions en cafés, terwijl we allang wisten dat je ook met een groen vinkje in de app gewoon besmet en besmettelijk kunt zijn. We zitten in een soort grijze overgangsfase waarin het niet duidelijk is of we er van af komen of niet en wanneer dan. En daarbij is er dus geen eenduidig verhaal.’
Merk je dat het draagvlak voor de kabinetsmaatregelen vermindert?
‘Ik zie nog wel veel begrip, ook in de horeca, waar veel mensen zelf hun QR-code zelf alvast in de lucht steken. Maar dat geldt niet voor iedereen en er is natuurlijk ook veel onzekerheid bij mensen, die met een QR-code ergens binnen zijn gekomen, maar niet zeker weten of ze wel veilig zijn.’
Komt dat verminderde draagvlak door die onduidelijkheid?
‘Ja, ik heb het idee dat het draagvlak vermindert, omdát de richtlijnen zo onduidelijk zijn. Veel mensen zijn van goede wil en willen graag met elkaar ervoor zorgen dat we van corona af komen. Maar de richtlijnen zijn nu erg diffuus. Met de QR-code dus, maar ook met het afstand houden. Werd er ineens geadviseerd om anderhalve meter afstand te houden, in plaats van dat er een verplichting kwam. Je krijgt dan meteen discussies over wat je moet doen: wel of niet stoelen weghalen uit vergaderzalen, wel of niet minder tafels? Mensen willen gewoon weten wat ze moeten doen, discussies zorgen alleen maar voor meer vertroebeling.’
Wordt de onvrede door de vrijdag afgekondigde maatregelen minder, denk je?
‘Ik twijfel daar wel over. Misschien werkt het om het besef terug te krijgen, dat covid nog steeds een serieuze vijand is. Maar de lightversie, die aangekondigd is, lijkt nu helaas eerder tot meer verdeeldheid te leiden. Tussen sectoren en tussen mensen.’
Welke lessen heb je geleerd over handhaven van coronaregels vanuit de gemeente en is dat in de loop der tijd eventueel veranderd? Wat zou je andere burgemeesters adviseren?
‘In het begin van de pandemie zijn we veel bezig geweest met het uitdragen van de richtlijnen. We legden dus vooral de regels uit. Na de eerste lockdown gingen we veel meer in gesprek met verenigingen en anderen. We zijn ons echt gaan positioneren als partner van de samenleving, om gezamenlijk afspraken te maken over wie wat doet of moet doen. Hoe ga je om met Sinterklaas? Met markten? Met het verenigingsleven?’
Hoe hebben jullie dat gedaan?
‘Binnen de veiligheidsregio hebben we afgesproken dat we als gemeenten veel autonomie hebben om maatwerk te kunnen leveren. De ene markt is heel druk, de ander heeft vijf kramen en is rustiger. Je moet dus gewoon kijken wat passend en logisch is. Maar in de huidige fase worstelen we er dus wel weer mee, dat de nieuwe maatregelen zo weinig eenduidig zijn.’
Je kan niet blind afgaan op de adviezen van het OMT, RIVM of het kabinet
Stef Strous
Stef StrousBurgemeester van Maasgouw
Houden mensen zich goed aan de aangepaste maatregelen nu de cijfers zo oplopen?
‘De grote carnavalsactiviteit van de elfde van de elfde is verboden, evenals andere grootschalige evenementen die dan plaats zouden vinden. Mijn eigen carnavalsverenigingen snapten dat wel. Zij wilden ook niet te boek staan als de plek waar veel mensen besmet zijn geraakt.’
Ging dat dan helemaal zonder gemor?
‘Vorig jaar kon er ook al niks, dus er was wel twijfel. De verenigingen zeiden tegen mij: “Zeg maar wat we moeten doen.” We hebben daarop besloten om de vergunningsplichtige evenementen niet toe te staan, maar dat kleinere evenementen, waarbij honderd man in een zaaltje zitten bijvoorbeeld, wel door mochten gaan. Met het dringende advies om dat níet te doen.’
Er is dus wel begrip voor de noodzaak van hernieuwd ingrijpen?
‘Ja, maar ik vind wel dat de maatregelen onduidelijk zijn geweest. Veel dingen mogen wel, maar met als advies op anderhalve meter. Als je een carnavalsprins aanwijst dan is dat niet in een zaal, waar iedereen netjes op een stoel zit. Dus hoe doe je dat dan? De onduidelijkheid over dat soort zaken helpt niet. We zien het nu ook met het Sinterklaasfeest: buiten zou het mogen, want dan kun je het als een doorstroomactiviteit zien. Maar doe je het dan ook of wegen de besmettingscijfers zwaarder?’
Zorgen de afgelopen vrijdag afgekondigde maatregelen voor meer duidelijkheid?
‘Mijn indruk is dat dit goede stappen gaan zijn. Minder onbedoelde spontane contacten is de basis van het tegengaan van de verspreiding. Maar ik had graag gezien dat dit soort maatregelen vorige week genomen waren. Het had de curve van het aantal besmettingen eerder doen afbuigen en we hadden meer duidelijkheid gehad omtrent de elfde van de elfde.’
Merk je ook iets van de mensen, die zich verzetten tegen de maatregelen?
‘Niet echt eigenlijk. Bij het sporten hoorde ik dat er mensen zijn die niet komen, zolang ze een QR-code moeten laten zien. Maar dat is ook echt het enige wat ik heb mee gekregen. Ik heb er verder weinig beeld van, ik weet niet hoeveel mensen eventueel weg blijven. Het is in ieder geval geen zichtbaar issue hier.’
Wat zijn de belangrijkste lessen die je tijdens de pandemie hebt geleerd over hoe je de coronaregels het beste kunt handhaven?
‘Wat heel goed gewerkt heeft, is proactief naar horeca-instellingen gaan en uitleggen wat de regels zijn. Daarbij hebben we aangeven, dat we niet actief zouden handhaven. Alleen ingrijpen bij excessen of als er klachten zouden komen. Als je vooraf naar mensen toe gaat en duidelijk bent over wat je van ze verwacht, dan wordt dat enorm gewaardeerd. Dus niet meteen lik op stuk, of er heel strak in zitten qua handhaving, maar duidelijkheid bieden, informeren en in overleg met elkaar kijken, wat er moet gebeuren.’
Waren er nog andere lessen?
‘Wat een leerpunt is geweest is dat de experts weliswaar veel weten, maar dat de coronacrisis natuurlijk wel van een andere orde is dan eerdere virusuitbraken. Ook voor hen zijn er zaken nieuw, dus je kunt niet blind afgaan op de adviezen, die vanuit OMT, RIVM of kabinet komen. Daarnaast is het hier plattelandsgebied, dat levert ook andere benodigde maatregelen op dan bijvoorbeeld in de stad. Er is dus echt ruimte voor maatwerk nodig, afhankelijk van locatie en situatie. Dat is belangrijk om in het oog te houden.’
Niemand vindt het leuk, maar verwacht relatief weinig weerstand
Erik van Merrienboer
Erik van MerrienboerBurgemeester van Terneuzen
Er zijn sinds kort weer nieuwe regels, houden mensen zich daar netjes aan?
‘De mondkapjes zien we weer op de plekken waar het moet, en ik heb de indruk dat mensen het wel plezierig vinden dat er weer eenduidigheid is. Met het maatregelenpakket van september, dat vooral toezag op toegangsbewijzen in de horeca – binnen wel, buiten niet –, zagen we dat het juist wat begon te wringen. De een kreeg ruimte, de ander juist beperkingen. Maar leed verbindt: dus dat iedereen nu dezelfde regels krijgt, is prettig.’
Er zijn ook mensen die helemaal klaar zijn met de maatregelen, merk je daar iets van?
‘Uit onderzoek blijkt dat 30% van de ondernemingen de QR-code goed test, een groot percentage het min of meer goed doet en er een deel is, dat het niet doet of niet wil doen. Maar als ik naar de sportkantines bij ons kijk, dan zie je dat mensen erg hun best doen om de maatregelen na te leven.’
Komt dat doordat ze er echt achter staan, door mogelijke boetes, of simpelweg ook uit reactie op de oplopende cijfers?
‘Ik denk oprecht, dat dat laatste een hele belangrijke rol speelt. Er is momenteel een bredere acceptatie dat dit nu nodig is. Critici domineerden eerst het beeld, maar mensen vragen vanwege de veiligheid nu ook om maatregelen. Ik verwacht ook relatief weinig weerstand tegen de lockdown-light. Er is wel begrip vanuit de samenleving voor ingrijpen vanwege de oplopende cijfers. Maar ja: welke plekken wil je open houden? Scholen, ondanks veel besmettingen? Sport, ten koste van cultuur? Horeca, die het al zo zwaar heeft gehad? Dat blijft een ingewikkelde afweging.’
Hoe kijk je zelf naar de lockdown-light?
‘De maatregelen van begin november werken wel door, maar kennelijk onvoldoende. Dreigende verdere overbelasting van de zorg richting de jaarwisseling maakt het echt nodig om de verspreiding van het virus nog meer af te remmen. De lockdown-light is vervelend, maar onvermijdelijk. Laten we hopen, dat we daarmee niet alleen in de zorg erger voorkomen, maar ook het schrikbeeld van een eenzame kerst en jaarwisseling voor iedereen weten af te wenden.’
En toch: er lijkt meer verzet. Hoe ga je om met bedrijven, die bijvoorbeeld toch weigeren om QR-codes te scannen?
‘Dan handhaven we gewoon. Dat begint met een goed gesprek: met coachen en aanspreken. Dat wordt steviger als de weerstand blijft. Dan volgt er een stevige brief en meng ik me er als burgemeester ook in. In Zeeland is het nog maar spaarzaam tot boetes gekomen, met dat goede gesprek komen we er doorgaans wel uit gelukkig.’
Je bent pas een half jaar burgemeester in Terneuzen. Wat zijn je belangrijkste lessen geweest in die periode qua handhaving van regels?
‘We zetten erg in op samenspraak met bewoners, bedrijven en andere organisaties. We hebben hier ook veel buitenlandse toeristen, dus je moet echt gezamenlijk optrekken om duidelijkheid te bieden aan eigen inwoners en aan die toeristen. Dat kan niet anders.’
Afbeelding: Robin Utrecht | ANP