Een dag later dan gepland was daar dan toch hét debat waar velen naar uitkeken. Hoe kijkt het kabinet aan tegen de uitslag van de Provinciale Statenverkiezingen? En is het nou versnellen of vertragen met de aanpak van stikstof? Na een dagje ziekte was Rutte weer in staat om te debatteren. Hijzelf wel te verstaan. Niet de vicepremiers. Geen onwil bezwoer de premier. Het is nu eenmaal staatsrechtelijk zo bepaald.
Een beetje een flauwe zet, maar vanuit het perspectief van de premier wel begrijpelijk. Liever geen Hoekstra: je weet immers nooit welk konijn Wopke weer uit de hoge hoed gaat toveren. Hoekstra is de leider van een partij in het nauw en dan kun je van alles verwachten. Met zijn CDA en onmacht om grip te krijgen op het verlies en wanhoop om zijn achterban in het gareel te houden, gijzelt hij het land. De stikstofdoelen zijn wel heilig, 2030 niet, maar de route blijft hetzelfde. Althans het CDA komt niet met een andere weg uit de crisis op de proppen.
Het geitenpaadje dat Rutte heeft gevonden om alle spelers binnenboord te houden, is tijd. Tijd haalt altijd de scherpe kantjes eraf en heelt de meest open wonden. Tijd en verwarring. Dus dan weet iedereen dat er vertraging komt, maar noem je het een versnelling en gaat het debat over woorden in plaats van verantwoordelijkheden of oplossingen. En als dat niet genoeg is, heb je altijd nog een laatste troef in handen: de bal bij een ander leggen. In dit geval de provincies, die nu maar met iets moeten komen.
Dat laatste is om meerdere redenen raar. Niet alleen omdat er nu volop onderhandeld wordt over coalities – onder andere vaak tussen BBB en het CDA -, maar ook en vooral omdat provincies moeten handelen binnen de wetten en regelgeving die er nu liggen. Zij kunnen maar ten dele eigen beleid bedenken. In het stikstofdossier betekent dat: 2035 kan niet 2040 worden en bij het verlenen van vergunningen moeten provincies zich houden aan de huidige stikstofregels en de afspraken over hoe de uitstoot wordt berekend. Daarom is het niet zo vreemd, dat de provincies al heel lang aangeven dat zij wachten op beleid en geld vanuit Den Haag.
Maar daar kunnen ze dus nog even op wachten. Het is een schoolvoorbeeld van de kip en het ei. En dat weten de hoofdrolspelers in het kabinet ook. Net als ze echt wel doorhebben dat een uitweg uit de impasse alleen mogelijk is als een van de partijen fors water bij de wijn doet. En dan hebben we het alleen nog maar over een oplossing om de crisis binnen de regering op te lossen en niet over wat dit allemaal voor het land gaat betekenen.
Veel partijen hebben de laatste jaren hoog spel gespeeld. Met als inzet de natuur. De boeren door te doen alsof hun neus bloedt voor de gevolgen van de intensieve veehouderij en het uitputten van de bodem; de agrofoodsector en de Unilevers van deze wereld door alleen voor winstmaximalisatie te gaan; en de regeringspartijen door het pluche heilig te verklaren. Anders kun je het gedrag van D66 en het CDA in de afgelopen twee kabinetten niet uitleggen.
Met het optreden van een gezamenlijke oppositie die eindelijk af heeft gesproken (hulde Attje!) dat alle ballen op Rutte en consorten gaan (in plaats van onderlinge wedstrijdjes te houden) zal die heiligverklaring van het pluche en de angst voor verkiezingen alleen maar groter worden. Het idee dat deze zomer gebruikt gaat worden om een nieuwe uitruil te organiseren voor de vier partijen kent een verliezer (naast de samenleving in het algemeen). De VVD krijgt aangescherpt asielbeleid, D66 meer klimaat en het CDA een uitweg uit de stikstofimpasse. Wat krijgt de ChristenUnie? Waarschijnlijk niets. De CU lijkt zich met alle hoofdrolspelers te identificeren en heeft voor iedereen begrip. En, zegt Bikkers wijs: met een discussie over jaartallen schiet niemand wat op.
Waarschijnlijk komen ze er dus wel uit. Tegen de zomer zijn de colleges van GS gevormd, de storm is wat gaan liggen, en de BBB zal het druk genoeg hebben om alle kikkers in de kruiwagen te houden. Een hele andere tijd, je ziet het Rutte denken. Even deze woelige maanden overleven en dan kijken we wel weer verder.